بخشی از مقاله
خلاصه
منزل محل سکونت اولین مکانی است که شخصیت کودکان در آنجا شکل می گیرد و زمینه ساز بروز خلاقیت در آن هاست ؛ هرچه بیشتر به این فضا ها از منظر طراحی معماری توجه شود و از عوامل طبیعی محیطی در آن ها استفاده شود باعث رشد خلاقیت کودک و برداشتن گامی در جهت ارتقای بهداشت روانی نسل بعدی جامعه خواهد شد. معماری معاصر ما به خصوص شهر های صنعتی به گونه ای در حال رشد و پیشرفت است که منحصراً به اقتصاد افراد توجه دارد و نگاهی به روان و بهداشت روانی افراد در حال سکونت در مجتمع ها ندارد. این گونه مجتمع ها زمینه ساز کرختی ، تنبلی و بی تحرکی هستند؛ اگر بتوان با اصلاح طراحی یا اضافه کردن اندامی در مجتمع های مسکونی و آپارتمان ها که زاده شهر های صنعتی هستند تغییری در جهت رشد خلاقیت و دوری ازتنبلی ایجاد کرد گامی در جهت ارتقای روانی انسان ها و به خصوص کودکان که آسیب پذیر ترین عضو آن به حساب می آیند برداشته می شود و مرهمی می باشد بر زخم هایی که صنعت و شهر های صنعتی سالیان متمادی بر جسم و روح ما وارد کرده اند . بام سبزیکی از این گام های مؤثر است که هر چند به آن کم بهاء داده شده است اما می توان با مجهز کردن آن برای کودکان - بین سنین 3 تا 7 سال- باعث ارتقای هیجان و شادی در آن ها و در نتیجه باعث ارتقای بهداشت روانی آن ها در نسل های بعدی شد. در این مقاله از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده است.
کلمات کلیدی: معماری، بام سبز، روانشناسی، کودک
.1 مقدمه
کودکان یکی از مهم ترین قشر های جامعه ما هستند که بهداشت روانی آن ها به دلیل حساسیتی که در این سن وجود داردمی بایست مورد توجه قرار گیرد. آن ها به سبب محدودیت های جسمی و روانی خود در قیاس با بزرگسالان تاثیر پذیری بیشتری از محیط داشته و در عوض تاثیر گذاری کمتری بر آن دارند و به این ترتیب به اجبار تابع شرایط محیطی اند.امروزه به دلیل صنعتی شدن شهر ها، دغدغه ها و فرصت های شغلی افراد نگاه کمی به کودکان خصوصا محل رشد و نمو آن ها از نظر فیزیکی و روانی می شود. در شهر های صنعتی که پول بیشتری در آنها جاری است نگاه افراد اقتصادی بوده، به گونه ای که حاضرند تحت تاثیر روحیات کرخت و نا امید کننده این شهر های خاکستری در آیند و فقط پول بیشتری را پس انداز کنند. واقعیت این است که فضای داخلی خانه های امروزی ما به قدری کسل کننده و بی روح است که کودکان رغبتی برای ورود به آن ندارند و یا به قدری لوکس و زینتی است که کودکان از ورود به این فضا ها منع می شوند.
روانشناسان معتقدند کودکانی که محیط یکنواخت دارند نمی توانند توانایی شناختی خود را بکار گیرند - قره بیگلو، . - 1391 روحیات کودکان در این مکان ها نادیده گرفته می شود و اغلب کودکان در محیط های بسته، کسل کننده و تاریک آپارتمان ها به انجام فعالیت های یکسانی نظیر تماشای تلویزیون و انجام بازی های ویدیویی می پردازند که از جمله اثرات آن می توان به تنبلی، افسردگی، روحیات اجتماعی ضعیف و ... اشاره کرد. کودکان به علل مختلف مانند ایجاد مزاحمت برای همسایگان از طریق سر و صدا، کوچک بودن فضای آپارتمانی، برخورد به اشیای قیمتی و ... نمی توانند به خوبی در فضا های بسته و محدود آپارتمانی به انواع فعالیت های بدنی بپردازند؛ این در حالیست که کودکان باید در محیطی رشد و پرورش یابند که بتوانند انرژی خود را به خوبی تخلیه کرده تا در آینده به مشکلات و بیماری های روحی - روانی و فیزیکی دچار نشوند.
همچنین ژان پیاژه یکی از برجسته ترین روانشناسان کودک در خصوص رشد و یادگیری کودک معتقد است : کودکانجهان هستی را متفاوت از بزرگسالان می بینند، آنها از راه تجربه مستقیم با محیط پیرامون به درک و فهم امور می پردازند.طبق نظریات پیاژه می توان برداشت کرد که کودکان می بایست به طور حتم با محیط طبیعی به طور مکرر ارتباط داشته تا به رشد و نمو مناسبی چه از لحاظ فیزیکی و چه روحی برسند.توجه به سالمندان و کودکان به عنوان قشر آسیب پذیر با برقراری ارتباط با محیط طبیعی از طریق بهره بردن از نور طبیعی و پوشش گیاهی، در نظر گرفتن فضای بازی، چمن و فضای جمعی برای آن ها از جمله راهکار های مورد توجه در ساختمان های پایدار می باشد - گرگوری . - 1990 یکی از راهکار های مفید جهت ارتباط مطلوب با طبیعت بهره گیری از بام سبز در مجتمع ها ی مسکونی است.
بام سبزی که برای کودک تجهیز شده باشد و به وی کمک کند تا بتواند مراحل رشد خود را موفق تر و با بازده بیشتری به پایان رساند. بام سبز تجهیز شده برای کودکان این فرصت را در اختیار آنان قرار داده تا به خوبی بتوانند به انواع فعالیت های بدنی، انواع بازی ها، پیدا کردن دوست، ایجاد گروه های دوستی و ... بپردازند و از دوران کودکی خود نهایت لذت را برده و به رشد و پروش مناسب دست یابند. اگر از ابتدا کودکان را با طبیعت همراه کرده و مفهوم و اهمیت آن را از همان سنین اولیه مورد توجه کودک قرار دهیم، در نسل های بعدی که آینده سازان جامعه همین کودکان هستند، تفکرات آن ها در جهت حفظ و پایداری طبیعت سوق پیدا کرده و حفاظت و حراست از محیط زیست یکی از مهمترین دغدغه های این نسل جدید خواهد شد؛ چرا که امروزه همین موضوع حفاظت و پاسداری از طبیعت بسیار مورد توجه و تمرکز محافل و نشست های جهانی شده است.
در این مقاله ابتدا از ضرورت های بازبینی به محیط کودک سخن گفته سپس به بیان ویژگی های محیط مطلوب کودک چه از لحاظ فیزیکی و چه روحی می پردازیم .
.2 سؤال پژوهشی
-1 چرا کودک به محیط طبیعی علاوه بر محیط خانه نیازمند است ؟
-2 آیا بام سبز سبب ارتقای بهداشت روانی کودک و حتی خانواده می شود؟
-3 با توجه به این که ایجاد این نوع بام سبز هزینه اضافی را در پی دارد آیا ایجاد آنها تأثیر چشمگیری در رشد کودک دارد؟
-4 آیا بام سبز تجهیز شده برای کودک باعث افزایش فعالیت های فیزیکی وی می شود؟
.3پیشینه پژوهشی
در رابطه با معماری مناسب کودک می توان به کتاب "معماری برای کودکان" نوشته والتر کرونر اشاره نمود و همچنین در رابطه با روانشناسی کودک می توان از کتاب "روانشناسی کودک" نوشته ژان پیاژه و کتاب "روانشناسی بازی" نوشته دکتر سیامک رضا مهجور می توان بهره برد.
.4روش پژوهش
در این مقاله از روش توصیفی - تحلیلی بهره برده شده است. جمع آوری اطلاعات به صورت مراجعه به کتابخانه و جستجو میان کتاب ها و مقالات در زمینه های روانشناسی کودک، معماری برای کودکان، روانشناسی کودک و ... بوده است.
.5ضرورت پژوهش
با توجه به این که اکثر شهر ها در حال صنعتی شدن هستند توجه کمتری به روان کودکان می شود و عامل مالی تعیین کننده همه چیز است. اما باید به این نکته توجه شود که کودکان در این شهر ها دچار افسردگی، تنبلی، کرختی و ... می شوند که با توجه به این که آینده سازان جامعه هستند عواقب بسیار زیادی را در پی خواهد داشت. بام سبز می تواند مرهمی باشد بر زخم هایی که این شهرها به روان آدمی وارد کرده اند.
.6بیان مسأله
در گذشته شهر ها به گونه ای بودند که افراد روزانه با هم در تعامل بوده و هر روز با یکدیگر دیدار می کردند که این مسأله باعث افزایش روحیه تعاملی همه افراد مخصوصا کودکان می شد. عامل دیگر فعالیت روزانه افراد بوده که با توجه به پیشرفته و مدرن شدن جوامع فعالیت روزانه بسیار کاهش یافته و در عوض کرختی و تنبلی جایگزین آن شده است. در گذشته معمولا کودکان در محلات و خیابان ها به بازی کردن می پرداختتند اما امروزه با گسترش آپارتمان نشینی و خصوصا جذابیت تلویزیون و بازی های رایانه ای کودکان مانند گذشته رغبتی یه انجام بازی کردن در کوچه ها ندارند.
.7ضرورت های اساسی رشد کودک
-1 ضرورت درک محیط و گسترش شناخت
-2 ضرورت سلامت، امنیت جسمی و گسترش مهارت های بدنی
-3 ضرورت ارضای عواطف، پیوند با محیط وگسترش انگیزه ها - سروری، - 1369
این ضرورت ها تأکیدی است بر نقش محیط زندگی کودک و امکانات در دسترس. این محیط باید به گونه ای باشد که تحرک آزاد و بدون دغدغه، گسترش مهارت های بدنی و ایجاد پیوند های عاطفی و روحی با آن را سبب شود. یونسکو در این رابطه می گوید : فضاهای بازی می توانند نیاز های رشد کودکان را در تمامی زمینه ها فراهم کنند: رشد جسمی، رشد ادراکی، رشد اجتماعی، و رشد احساسی. البته زمین های بازی که با توجه به ویژگیهای روانشناختی کودک شکل گرفته باشند و بتواند نیاز های او را پاسخ دهد. طبق این تعاریف فضاهای باز طبیعی مانند مرکز محله ها، پارک های محلی و حتی بام سبز تجهیز شده که درون خود هم از طبیعت و هم از امکانات رشد کودک بهره برده است می تواند به خوبی این سه ضرورت اساسی کودک را با ورودش به این فضا ها فراهم کند.
.8مناسب نبودن فضاهای داخلی خانه های امروزی
اولین و مهمترین نکته تاریکی است. تاریکی بیش از هرچیزی کودکان را می ترساند و آن ها را آزرده خاطر می کند.متأسفانه فضاهای داخلی خانه های امروزی بسیار تاریک هستند. این تاریکی خانه های امروزی به نحوی است که گویی مد شده و ساکنین خانه بدون توجه به نیاز های طبیعی کودکان خود فضای داخل خانه را تاریک می کنند. در بعضی موارد مشاهده می شود که فضاهای داخلی نورگیری مناسبی داشته ولی ساکنین خانه با قرار دادن پرده های زینتی که در تمام طول روز گسترده است ورود نور مورد نیاز کودک را به درون خانه سد می کنند و جالب اینکه در ساعاتی از روز که آفتاب می تواند کل نور مورد نیاز خانه را تأمین کند پرده ها گسترده می مانند و از نور مصنوعی به جای نور طبیعی -که برای کودک جذاب تر است- استفاده می کنند. در پس همین مشکلات است که نیازمندی کودکان به محیط طبیعی بیشتر می شود.
نکته بعد مناسب نبودن فضا های خصوصی کودک است. متأسفانه در بسیاری از موارد مشاهده می شود فضا هایی که مخصوص کودک است با توجه به نیاز های او ساخته نمی شود و عوامل دیگر تعیین کننده این فضا ها هستند مانند سلیقه والدین یانهایتاً عوامل روانشناختی مانند رنگ و شکل دیوار ها یا چیدمان اتاق و ... نکته دیگر نا مناسب بودن فضاها است. در حالی که باید فضای کافی در اختیار کودک قرار گیرد تا بتواند مهارت ها و استعداد های خود را پرورش دهد می بینیم که این گونه نیست و فضاهای خانه های امروزی با توجه به قیمت بالای زمین بسیار محدود و کوچک است.کودکان به علل مختلف مانند ایجاد مزاحمت برای همسایگان از طریق سر و صدا، کوچک بودن فضای آپارتمانی، برخورد به اشیای قیمتی و ... نمی توانند به خوبی در
