بخشی از مقاله
چکیده
روش تفسیری به منابع مورداستفاده مفسران در یافتن مراد جدی خداوند متعال اطااق می‌گردد که تبیین آن می‌تواند در فهم بهتر تفاسیر یاری کند و بررسی روش تفسیری اهل‌بیت می‌تواند عااوه بر فهم عمیق تفاسیر آگاه‌ترین معلمان قرآن، برای مفسران و پیروان آن‌ها به‌عنوان راهنما، راهگشا و الگو باشد. نویسنده در این نوشتار پس از ذکر اهمیت بحث از روش تفسیری حضرت علی بن الحسین ، با تحلیل روایات تفسیری و ادعیه آن حضرت سعی نموده است تا روش تفسیری امام سجاد را بیان کرده و درنهایت به این نتیجه برسد که مهم‌ترین روشهای تفسیری حضرت عبارت‌اند از: قرآن به قرآن، قرآن به روایت، استفاده از منابع تاریخی، استعانت از عقل برهانی و تفسیر بر اساس علم امامت که گاهی در تفسیر یک آیه به‌صورت همزمان از چندین روش استفاده‌شده است. واژگان کلیدی: روش تفسیری، روایات تفسیری امام سجاد ، تفسیر، تأویل، امام سجاد ، قرآن کریم.
مقدمه
بر اساس حدیث ثقلین، اهل‌بیت همپای قرآن هستند و همواره تا قیامت در کنار قرآن خواهند بود؛ لذا در تبیین حقایق قرآنی یا ارائه راه‌کارها فهم کتاب آسمانی، دقیق‌ترین و بهترین روش‌ها را بیان خواهند کرد، ائمه با توجه به نیاز بشر به تفسیر و تبیین آیات قرآن پرداخته‌اند، بر این اساس می‌توان آن‌ها را در کنار سایر ویژگی‌ها، معلمان روشهای تفسیری نیز دانست، به‌بیان‌دیگر یکی از نقش‌های اساسی اهل‌بیت در ضمن بیان روایت‌های تفسیری، تعلیم اسلوب و روش فهم قرآن بوده است1 و رهیافت به روش صحیح تفسیر که همان روش راسخان در علم است ما را بر آن می‌دارد تا به بررسی روش تفسیری آن‌ها بپردازیم تا عاوه بر جداسازی سره از ناسره، روش صحیح تفسیری به‌عنوان الگو نیز ارائه دهیم؛ هرچند به جهت تدوین دقیق روش تفسیری، باید به‌طور مجزا روش تفسیر هر یک از اهل‌بیت را تحلیل کرد.
در این میان بررسی روش تفسیری امام سجاد از جهاتی حائز اهمیت خاص است که اهمیت تفسیر امام سجاد را هم برای عموم مسلمانان اثبات می‌کند و هم برای شیعه به‌طور خاص تثبیت می‌نماید، حضرت علی بن الحسین برای عموم مسلمانان به‌عنوان یکی از تابعان دانشمند مطرح است و علمای فریقین به مقام شامخ علمی آن حضرت معترف‌اند2 و بررسی تفسیر تابعان با توجه به نزدیکی به زمان نزول آیات، دارای اهمیت بوده و ازجمله میراث علمی مسلمانان است.3 به‌ویژه که امام چندین نفر از تابعان مفسر را تربیت‌کرده است4 و افرادی همچون ابوحمزه ثمالی و جابر جعفی و ابو خالد کابلی بیش از دیگر مفسّران از امام روایت کرده‌اند5 و الزم است تا روش تفسیرِ استاد این شاگردان تبیین گردد.
از سوی دیگر حضور عالمان اهل تسنن در مجالس علمی آن حضرت، بیانگر جایگاه واالی علمی و فعالیت‌های مفید علمی و حدیثی ایشان است، در محضر درس آن حضرت حتی از گروه‌هایی از اهل سنت و گاهی از بنی‌امیه حضور داشتند، زهری از بزرگان علم و فقه آن روزگار و از وابستگان به دربار ازجمله این افراد بود.1 شخصیت حضرت در نزد اهل تسنن تااندازه‌ای است که حتی در صحیح بخاری و صحیح مسلم نیز روایاتی از حضرت نقل‌شده است.
از دیدگاه شیعه، ائمه اطهار به پیروی از پیامبر و سلم و بنا به آیات قرآن ازجمله آیه از راسخان در علم و آگاه‌ترین افراد به معانی قرآن می‌باشند4 و سنت آن‌ها در تفسیر حجیت دارد 5 از طرف دیگر هدایت در همه جنبه‌ها از وظایف امام است6 و یکی از مهم‌ترین جنبه‌ها، نحوه فهم قرآن است به‌ویژه که تأکید امام بر اهمیت قرآن ازجمله در معرفی آن به‌عنوان خزائن پروردگار7 و فرقان بودن قرآن برای حال و حرام8 و... نیازمند فهم و روشمند بودن آن است و چه‌بهتر که روش خود گوینده این سخنان در فهم استخراج گردد. به‌ویژه که تأکید زیادی بر انس با قرآن در سیره حضرت دیده می‌شود.9 شناخت بهتر احادیث تفسیری صادرشده از امام از دیگر ثمرات بررسی روش تفسیری آن حضرت است هرچند که هدف اصلی را می‌توان ارائه الگویی مناسب در روش تفسیری دانست.
