بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی چهار نوع روش تدریس معلم می پردازد که از پرکاربردترین روش هاو فنون تدریس معلم است. این پژوهش با روش اسنادی نوشته شده است. روش هایی از قبیل ایفای نقش، پرسش و پاسخ، سخنرانی و نمایش علمی از روش هایی هستند که در کلاس درس توسط معلمان زحمتکش به کار برده می شوند که البته هرکدام از این روش ها دارای مزایا و معایبی هستند. درواقع نمی توان گفت یک روشی که در تدریس دروس مختلف به کار برده می شود به تنهایی می تواند نیازهای آموزشی دانش آموزان را برطرف کند. بنابراین تنوع در استفاده از روش های تدریس مختلف می تواند منجر به عمیق تر شدن یادگیری های دانش آموزان با نیازهای آموزشی متفاوت شوند.
واژههای کلیدی: تدریس، معلم، آموزش، یادگیری، دانش آموزان
مقدمه
روش تدریس، مجموعه تدابیر منظمی است که معلم برای هدایت فعالیت ها به منظور دستیابی به اهداف آموزشی با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می کند. - شعبانی،1391،. - 273 انتخاب صحیح روش تدریس از عناصر مهم تحقق اهداف آموزشی به شمار می رود. مربیان و مجریان برنامه های درسی، در طول تاریخ از روشهای مختلفی استفاده می کردند که این روشها با توجه به امکانات موجود و ظهور اندیشه های جدید همواره در حال تغییر و تحول بوده اند. شناخت تاریخ و نوع تحول روشهای آموزشی، افق دید معلم را گسترش می دهد و سبب فراخ اندیشی و تصمیم گیری آگاهانه او در انتخاب روشهای نوین می شود.
روش سخنرانی
روش سخنرانی در نظام های آموزشی سابقه ای طولانی دارد. به طوری که از زمان یونان باستان تاکنون - البته با تغییراتی - مورد استفاده اکثر معلمان در سراسر جهان، به ویژه در دروس دانشگاهی است. به گفته وول فولک - 1995 - یک پنجم تا یک ششم وقت فعالیت های آموزشی در کلاس درس صرف سخنرانی می شود. ارائه مفاهیم به طور شفاهی از طرف معلم، و یادگیری آنها از طریق گوش دادن و یادداشت برداشتن از طرف دانش آموزان اساس کار این روش را تشکیل می دهد؛ به همین دلیل بعضی این روش را روش توضیحی یا نمایشی نیز گفته اند.
محاسن روش سخنرانی
-1 روش سخنرانی وسیله مناسبی برای ارائه مطالب جدید می باشد.
-2 با استفاده از روش سخنرانی معلم می تواند مطالب زیادی را در وقت کم ارائه نماید.
-3 روش سخنرانی بهترین وسیله برای آموزش به گروه زیادی از دانش آموزان است.
-4 روش سخرانی بهترین روش برای تاکید نکات مهم و خلاصه کردن مطالب و ایده هاست.
-5 روش سخنرانی ممکن است با سایر روشهای تدریس ادغام گشته و مورد استفاده قرار گیرد. - قورچیان،1385،. - 118
معایب روش سخرانی
-1معمولاً از طریق روش سخنرانی نمی توان دانش آموزان را به قدر کافی به فعالیت کشاند، بنابراین جریان یادگیری منفعل و راکد است نه فعال.
-2 از طریق روش سخرانی نمی توان بالاترین موفقیت را در زمینه های ذیل به دست آورد: الف: مهارتهای کلامی ب: ایجاد روح همکاری جمعی ج: مهارتهای فنیاین مهارتها صرفاً توسط تمرین توسعه پیدا می نمایند.
-1 روش سخنرانی هیچگونه ملاکی را برای تعیین چگونگی پیشرفت دانش آموزان ارائه نمی دهد، با استفاده از روش سخنرانی نمی توانیم میزان ادراک آن ها را تشخیص دهیم.
-2این بی نهایت مشکل است که بتوان از طریق روش سخنرانی مداوماً به جلب توجه دانش آموزان پرداخت و این نوع یادگیری تا حدودی خسته کننده و کسالت آور خواهد شد.
-3 روش سخنرانی موثر، نیازمند مهارت در کلام و سخرانی است و اگر معلم فاقد این مهارت باشد جریان یادگیری به کندی صورت می گیرد. - همان منبع - .
روش نمایش علمی
یکی از روش های قابل اجرا در یادگیری مهارت های عملی، به ویژه در موقعیت هایی که امکانات و تجهیزات برای آموزش محدود باشد، روش نمایش علمی است که سابقه نسبتاً طولانی دارد. در این روش دانش آموزان مهارت های خاص را بر اساس دیدن، شنیدن و تمرین کردن چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی می آموزند. بعضی از متخصصان، اصطلاح روش نمایش علمی را مرکب از توضیح و نمایش یک مهارت تازه به گروه بزرگی از دانش آموزان، و سپس انجام تمرینهای منظم از طرف دانش آموزان می دانند - جویس و ویل ، 1992، . - 308اصول یادگیری این روش بر اساس نظریه ای که 75 یادگیری را از طریق دیدن می داند استوار است. مهمترین حسن این روش، آموزش به کمک اشیا واقعی و حقیقی است. ضمناً نباید فراموش کرد که برای استفاده از روش نمایش دادن ما ناچار به استفاده از روش سخنرانی نیز هستیم.روش نمایش دادن از چهار مرحله تشکیل یافته است:
-1 آمادگی
-2 توضیح
-3 نمایش دادن
-4 آزمایش و سنجش
*مرحله آمادگی:
در این مرحله شما باید وسایل کار را قبل از نمایش در کلاس آماده نمایید. *مرحله توضیح:
در این مرحله معلم باید نکات مهم و کلیدی را تأکید، تکرار و خلاصه نماید. *مرحله نمایش دادن:
در این مرحله معلم باید به دانش آموزان عملیات ضروری جهت مهارت را نشان دهد. او هم چنین باید روش صحیح کار را که دانش آموزان باید به منظور رسیدن به نتایج یادگیری انجام دهند نمایش دهد.
*مرحله آزمایش و سنجش:
به دانش آموزان اطمینان دهید که پس از مرحله توضیح و نمایش، به آزمایش آنان خواهید پرداخت.بعد از اینکه از تمام دانش آموزان از مهارت مورد تدریس امتحان عملی نمودید سوالات شفاهی را ضمیمه امتحان عملی بنمایید. این سوالات شفاهی موجب تقویت و ادارک یادگیری بهتر می گردد.
محاسن و محدودیتهای روش نمایش علمی
الف - محاسن:
1. مناسب ترین روش برای مهارتهای عملی است؛
.2مهارتهای پیچیده را می توان گام به گام تدریس کرد؛
3.با به کارگیری اشیای حقیقی در کلاس، بین محیط آموزشی و محیط زندگی عملاً ارتباط برقرار می شود؛
4.اطلاعات و مهارت از طریق حواس مختلف دریافت می شود؛
5.موجب کسب تجارب مستقیم دانش آموزان می شود؛
6.کلاس همیشه فعال است و دانش آموزان خسته نمی شوند؛
.7موضوع های آموخته شده در زندگی واقعی کاربرد دارند. - شعبانی،1391،. - 309 ب -
محدودیت ها:
1.به امکانات و تجهیزات آموزشی نیازمند است و در نتیجه هزینه بیشتری می طلبد؛
2.در صورت عدم وجود تجهیزات، یادگیری صورت نخواهد گرفت؛
3.در کلاس های پرجمعیت غیر قابل اجراست، مگر به صورت کارگاههای بزرگ باشد؛
4.در اجرای تدریس موثر، معلمان نیاز به مهارتهای نظری و عملی دارند؛
5.عموماً تفکر سطح بالا به ویژه خلاقیت را تقویت نمی کند؛ 6. برای درک و فهم نظریه و دیدگاههای کلی چندان مناسب نیست. - همان منبع - .
روش پرسش و پاسخ
در این روش، معلم دانش آموزان را به تفکر و تلاش درباره مفهومی جدید یا بیان مطلبی تشویق می کند. وی اندیشه ها و تفکرات خود را به دانش آموزان دیکته نمی کند، بلکه چون آیینه ای تفکرات و احساسات آنها را منعکس می سازد، و با اظهارنظرهای منطقی، ادراکها و فعالیت های دانش آموزان را جهت می دهد. اگر دانش آموزی در دستیابی به اهداف آموزشی یا توانایی در پاسخ دچار مشکل شود معلم مشکل را تنها با توضیح برطرف نمی سازد بلکه به دانش آموز کمک می کند با انتخاب راهبردهای مناسب، خود شخصاً در جهت حل مشکل اقدام نماید. او به عنوان یک تسهیل کننده رخدادهای آموزشی از داوری یا نتیجه گیری علمی و اخلاقی می پرهیزد. دانش آموزان در بیان عقاید خود کاملاً آزادند، و روابط معلم با دانش آموزان فارغ از هر گونه فشار و تحمیل است. معلم از جهت گیری فردی یا واکنش به صورت رفتار انتقادی اجتناب می ورزد و به جای توضیح یا پاسخ مستقیم به دانش آموزان اجازه می دهد اظهارنظر
کنند، و به جریان تفکر و احساسات خود جهت دهند. در این روش دانش آموزان می کوشند با فعالیت های ذهنی از معلوم به مجهول در جهت حل مساله گام بردارند. نقش معلم، در تمام مراحل تدریس، نقش ارشادی است نه جهت دهنده و کنترل کننده مستقیم فعالیتها. او هرگز در پرسش یا رفتار ارشادی خود به تفسیر و ارزشیابی عملکرد دانش آموزان نمی پردازد، بلکه به گونه ای رفتار می کند که آنها بتوانند به راحتی نظرها و احساسات خود را ارائه دهند، و مسئولیت اعمال خود را بپذیرند، و راههای دستیابی به اهداف آموزشی را خود شخصاً انتخاب و طراحی کنند.این رویکرد از اندیشه کارل راجرز در حوزه مشاوره غیر مستقیم نشأت گرفته است - جویس و ویل، - 1992، اما بعضی این روش را روش سقراطی نیز گفته اند. سقراط معتقد بود دانش در طبیعت افراد وجود دارد؛ کافی است که معلم زمینه را مساعد کند تا دانش آموزان خود به دانش مورد نظر برسند.
سقراط در جلسات خود هرگز به انتقال مستقیم اطلاعات نمی پرداخت بلکه با طرح پرسشهای متوالی، افراد را به تفکر وا می داشت و آنان را قدم به قدم هدایت می کرد تا خود جواب درست را کشف کنند یا به حل مشکل بپردازند.در روش پرسش و پاسخ نیز معلم هنگام جلب توجه دانش آموز به مطلب یا درس جدید و تدریس آن، مستقیماً به بیان مطلب نمی پردازد بلکه با طرح سوالهای برنامه ریزی شده، فعالیت ذهنی دانش آموزان را در مسیر مطالب و مفاهیم جدید قرار داده، آن را هدایت می کندتا خود به کشف مفاهیم جدید توفیق یابند. این روش، برای مرور مطالبی که قبلاً آموخته شده و یا ارزشیابی میزان درکی که دانش آموزان از مفهوم درس دارند، و همچنین برای پرورش قدرت تفکر و استدلال آنها بسیار موثر است؛ اما سوالات باید با توجه به زمینه های علمی دانش آموزان به گونه ای مطرح شوند که توجه آنان را برانگیزد و ذهن آنان را به حرکت درآورد.
