بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در جوامع مدرن، به علت نیاز های جدید انسان امروزی نگاه ها از کتابخانه های سنتی گذشته به سوی کافه کتابهای مدرن سوق پیدا کرده است، کافه کتاب کتابخانه ایی است صمیمی بهمراه فضاهای علمی، هنری و تفریحی با رویکردی فرهنگی که برای انجام یک مطالعه جامع و مناسب، می توان به آن مراجعه و در فضایی خاطره انگیز و صمیمی به کسب علم پرداخت. در جوامع در حال توسعه همچون ایران امروز ما، هنوز نگاه به کتابخانه به این سمت سوق پیدا نکرده است.
در این مقاله سعی بر این است که علت های این مهم بررسی و تحلیل گردد. بر اساس نتایج تحقیقات میدانی انجام شده از میان 500 نمونه غیر انتخابی آماری، بیش از 74 درصد افراد جامعه تمایل داشتند که در محیطی مانند کافه کتاب های مدرن وقت خود را سپری کنند. در این میان 15 درصد از افراد جامعه آماری نظری ممتنع داشته و تنها 11 درصد از افراد جامعه هنوز میل به کتابخانه های سنتی داشته اند.
-1 مقدمه و کلیات
اگر به تازگی سری به کتابخانه های سوت و کور موجود در کشور زده باشید، شاید کمی درنگ کرده و با خود تفکر، که علت عدم استقبال جامعه از کتاب و کتابخوانی و در کل کتابخانه ها چیست؟ و سوال های ذیل به عنوان یک محقق در ذهنتان خطور کرده باشد که علت جدایی جامعه از کتاب و کتابخوانی چیست؟ آیا چیزی در جوامع بشری تغییر یافته است؟ آیا نیاز انسان ها تغییر کرده است؟ آیا جامعه دیگر علاقه ای به یادگیری ندارد؟ در این تحقیق سعی بر این شده است که جواب سوالات فوق مورد بررسی قرار گیرد. برای یافتن این پرسش ابتدا لازم است کمی به عقب تر به مفهوم کتابخانه و کتابخوانی در جوامع بشری باز گردیم.
کتابخانه همیشه بعنوان نهادی پرورشی و گاه مذهبی و دینی در خدمت جوامع بشری بوده و سبب رشد و توسعه فرهنگ ها و ارزش ها گردیده است. بدین معنا که از ابتدای شکل گیری اجتماع و بوجود آمدن خط و استفاده از رسانه های مختلف برای مکتوب کردن دانش و حافظه بشری، کتابخانه جزء لاینفک جوامع بشری محسوب شده است. نهاد کتابخانه برای برآوردن و رفع نیازهای خاصی از جامعه بوجود آمده و این نیازها در طول تاریخ و در جوامع مختلف متفاوت بوده است. گاهی این نیاز حفظ دانش و میراث مکتوب بشری بوده است و در دوره ای دیگر دسترس پذیری و رفع نیازهای اطلاعاتی. نهاد کتابخانه در طول تاریخ آنچنان پایدار بوده و هست که الگوهای رفتاری و استفاده از آن به صورت بخشی از سنت و فرهنگ هر جامعه محسوب می شود.
کتابخانه و کتابخوانی در کل می تواند اهداف ذیل را به دنبال داشته باشد: کمک به آموزش و پژوهش: این امر می تواند از طریق کتابخانه های آموزشگاهی و دانشگاهی و کتابخانه های تخصصی و پژوهشی صورت گیرد. .2 کمک به توسعه اجتماعی ، فرهنگی و علمی، کتابخانه های عمومی در این مورد نقش اساسی تری ایفا می کنند. .3 تغییر و توسعه ارزش ها .4 گسترش آزادی و حق دانستن در سطح جامعه .5 ایجاد سرگرمی های سالم اجتماعی .6 گسترش اخلاق در سطح جامعه .7 گسترش عادت مطالعه. بر اساس گزارش بسیاری از مورخان چون ابومعشر - بلخی - منجم پادشاهان ایران بی اندازه به حفظ و نگاهداری دانشهای بشری توجه و علاقه مبذول می داشتند و به همین منظور برای نگاهداری آنها از گزند حوادث و آفات سماوی و ارضی اوراقی برگزیدند که در برابر گذشت زمان ایستادگی می کرد و از عفونت و پوسیدگی مصون می ماند. این اوراق پوست درخت خدنگ بود که آن را توز می نامیدند".
از نوشتههای ابومعشر بلخی و ابن ندیم و حمزه اصفهانی می توانیم نتیجهگیری کنیم که : "در دوران هخامنشیان و حتی قبل از ایشان در ایران کتابخانههایی به منظور حفظ افکار و اندیشه دانشمندان وجود داشته و این کتابخانهها در اختیار بخردان و دانایان و دانشپژوهان قرار می گرفته است ". با بدست آمدن لوحهای گلی در کاخ آپادانا که نشانهایست از کتابخانه شاهنشاهی هخامنشی و توجه به مطالبی که مورخان درباره ترجمه آثار ایرانی به وسیله اسکندر مقدونی و نقل آنها به کتابخانههای اسکندریه نوشتهاند همه مؤید اینست که در زمان هخامنشیان در ایران کتابخانههای بزرگ وجود داشته است.
طی این تاریخ طولانی هر گاه سلسله های ایرانی قدرت خود را تثبیت کردند و در مناطق مختلف تحت حکومت خود امنیت و نظم به وجود آوردند، شاهد رشد و شکوفایی کتابخانه های بزرگ و متعددی هستیم. پس می توان ارتباط تنگاتنگ فرهنگ و کتابخوانی و توجه بسیار زیاد مردمان این سرزمین به کتاب را به خوبی درک کرد. اما چرا اکنون وضع مطالعه و کتابخوانی و مراجعه به کتابخانه های کشور انقدر پایین است؟
آنچه مسلم است لذت کتابخانی هنوز هم با توجه به افزایش رسانه های جمعی وجود دارد، اما آیا نحوه ی ارائه خدمات و شکل و شمایل کتابخانه ها هنوز هم در دنیا به سبک سابق یعنی دالان هایی آرام و ساکت برای مطالعه است. در این تحقیق سعی بر این شده است که در یک پرسمان از افرادی که به 4 کتابخانه واقع در تهران مراجعه کرده اند میزان علاقه پرسش شوندگان را نسبت به تغییر محیط کتابخوانی به سبک و سوی یک کافه کتاب مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
قبل از هر چیز اجازه دهید که تعریفی از کافه کتاب - Book Cafe - انجام شود. کافه کتاب نوعی کافه با محیطی انبانشده از کتاب است که در آن افراد میتوانند کتاب بخوانند، کتاب بخرند، خوراکی و نوشیدنی سفارش دهند و گفتگو کنند - شکل . - 1 کافه کتاب و فرایند ارتباط حاصل از آن ضروریات واقعی تمدن امروزی بوده است که اینک خود به یک واحد ضروری بافت اجتماعی تبدیل شده است. کافه کتاب ها مراکز فرهنگی هستند که از اوایل دهه هشتاد در ایران به وجود آمدند تا علاقه مندان مقولات فرهنگی در فضایی عاری از ضوابط کتابخانه ها و به دور از سروصدای حاکم بر محیط کافی شاپ ها، تازه های نشر را ورق بزنند، احیانا فنجانی چای یا قهوه بنوشند و در عین حال از فضای فرهنگی که در محیط کافه وجود دارد برای تبادل نظر در خصوص مسائل فرهنگی و اجتماعی استفاده کنند.
دلیل شکل گیری کافه کتاب ها در ایران و سایر نقاط جهان، نیاز فرهنگی بود که از سوی اهالی فرهنگ احساس می شد. در شرایطی که آمارها نشان می دهد مطالعه در ایران حال و روز خوبی ندارد، ایده ایجاد کافه کتاب بر مبنای نیازهای فرهنگی موجود در جامعه شکل گرفت تا خلأهای ناشی از نبود فضای گفت وگو از میان برود. کافه کتاب ها عمدتا بر مبنای پاسخگویی به نیازهای مشترک شکل گرفته اند و آن تقویت فرهنگ کتابخوانی، گفت وگو و گسترش فضای مدنی است.
جای خالی محیط هایی چون کافه کتاب که جذابیت بیشتری به کتابخانه های قدیمی بخشیده و نیز قابلیت خرید کتاب و نیز صرف نوشیدنی و نیز بحث و گفتگو را به مراجعه کنندگان می دهد در کشور بسیار احساس می شودظاهراً. اولین کافه کتاب ایران، به همت نشر روشنگران و مطالعات زنان در اوایل دهه 80 با عنوان پاتوق فرهنگی تهران با مدیرت شهلا لاهیجی شکل گرفت که شعار آن خواندن کتاب با یک فنجان چای بود، اما در نهایت این کافه کتاب با فشار برخی نهاد ها متاسفانه به تعطیلی کشیده شد. شاید بتوان کارکرد کافه کتاب را در دو جزء "مطالعه کتاب" و برخوردهای" نزدیکِ انسانی انتخاب شده" و همچنین "ایجاد فضایی برای آرامش فردی" خلاصه کرد. جایی که یک نفر بتواند زمانی را در آن تنهایی بنشیند، کتب مورد علاقه خورد با بخواند، نوشیدنی مورد علاقه خود را سرو کند و با هم فکر هایش به گفتگو بنشیند.
