بخشی از مقاله
چکیده
باغ ایرانی به درستی نمادی از معنویت، با شکلگیری عناصری که با فرهنگ و سلیقه ایرانی رابطه تنگاتنگی دارد، که در میان این عناصر آب به عنوان عنصر اساسی ایجاد باغ میباشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی عناصر تشکیل دهنده باغ ایرانی، با تاکید بر برجسته بودن نقش آب در باغ، تا بتوانیم به علت و ریشهیابی عوامل تقدس آب در باغ ایرانی دست یابیم. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای بوده است.
نتایج حاصل اینکه باغ پدیدهای سنتی، که دارای مفهوم از معانی اصیل فرهنگ ایرانی میباشد؛ که از میان مفاهیم، آب مهمترین و حیاتیترین عنصر باغ میباشد که زاده شدن و حیات باغ بدونحضور آب بیمعنا است،که با دیدن و شنیدن صدای دلنشین و آهنگین آب به علت وجودی تقدس آن در نزد ایرانیان پی میبریم که حضور آب در باغ برای آنها تداعی بهشت جاویدان. همین مسئله باعث شده که آب نمادی از جانبخشی، آرامش، صلح و آشتی و همچنین پالایش و آسایش روانی را در پی دارد.
مقدمه
آب در واقع جالب ترین موضوع منظرهها و شیرینترین اتفاق در بخشهای مختلف باغ محسوب میگردد. از این رو که از دور چشم را به خود خیره میکند و از نزدیک بسیار دلپذیر است، هر جا در معرض دید قرار میگیرد، طراوت و زندگی را به همراه میآورد، سایهها را به حرکت وا میدارد، ملالت و بیهودگی را به نشاط مبدل میکند و منظر شلوغ را با فرم سبک و گستردگی خود غنی میسازد؛ در بعضی مواقع با بزرگترین ترکیبها برابری میکند و گاهی با بیاهمیت ترین آنها سازگار میشود.
در فرهنگ ملی ما آب را مظهر روشنایی دانستهاند و آن را نماد پاکی میدانند که هوا را مطبوع و دلپذیر میسازد؛ مهمترین ویژگی آب نشانههای شکلگرای آن است که ملموس ترین و قابل درکترین ویژگی آن به حساب میآید. تقدس خاص آب در مشرق زمین، بخصوص نزد ایرانیان همواره عنصر اصلی در جانمایی و شکلدهی به هر فضایی بوده است که همواره با کمک آن به زندگی خود صفا و طراوت میبخشد.
سوال تحقیق
علت تقدس آب در باغ ایرانی چیست؟
باغ ایرانی
در فرهنگ عمید از پردیس به معنای باغ، بستان، فردوس سخن به میان آمده است. پردیس بیانی است از همانندی باغ به بهشت است. پردیس یا پارادایس را واژهای ایرانی - مادی - بیان نمودهاند و به معنای پیرامون و اطراف گفته می شد. - شاکری، - 130:1382 باغ ایرانی آن فضای سبز و منظم است که پیچیدهترین نیازهای انسان را برآورده میسازد و در حقیقت علایم بیرونی و قابل رویت، از شکوهی درونی و غیر قابل رویت را عرضه میکند و نظم و آرامش بعد از هیاهو را وعده میدهد. - ستاری ساربانقلی ، - 100:1391 از اهداف کلی باغ ایرانی وصول همنشینی با طبیعت و رسیدن به آرامش روح انسان اشاره نمود که به صورت کششی در نهاد انسانها همواره وجود داشته است. - علیمردانلو ، - 46:1389
آب در فرهنگ ایران
نگرش ایرانیان از دیرباز نسبت به آب موجودیتی مقدس بوده است و در فرهنگ ایران از جمله عنصر اصلی تشکیل دهنده این جهان باشد. - خسروی، - 113:1378 آب این عنصر حیاتی یکی از مهمترین و مقدسترین عنصر طبیعت در ایران به حساب میآید و بسیاری از ادیان آن را سرچشمه حیات دانسته اند و به این باورند که ایزد فرشته آب را پدید آورده است که در ایران»آناهیتا« نامیده شده است. در دین اسلام نیز نقطه اوج تصوری که از بهشت داده شده»جنات تجری من تحتها الانهار« است. این چنین است که آب در سرزمین خشک و تشنه ایران همواره مقدس و مورد احترام است. ایرانیها به سختی آب را بدست میآوردند و در باغهای خویش آن را با هنرمندی بسیار به نمایش میگذاشتند.
آب در معماری قبل و دوران اسلام
· قبل از اسلام
قبل از اسلام نیز معماری، در کنار آب و در دامن طبیعت حضور خود را بدون آنکه طبیعت را مخدوش نماید اعلام نموده است . - نقش آب بیشتر نقش تجریدی - نمادین - بود - . نیایشگاهها - معابد آناهیتا و آتشکدهها - در کنار آب و در نهایت احترام به وجود مقدس آب شکل میگرفت. گویی آب گذرگاه انسان برای ورود به دنیایی دیگر است، دنیایی خالصتر که جسم به تنهایی قادر به گذر از آن نیست. - علم الهدی، - 84:1382
· دوران اسلام
در دوران اسلام آب در معماری حالت کاربردیتری پیدا نمود. معماران این دوره کاملاً آگاهانه سعی مینمودند تا بر طبیعت تسلط یافته و آن را به نظم در آورند. آنها به کمک منطق و تکنولوژی زمان خود به آب و طبیعت حیاتی رام شدنی میبخشیدند. قبل از اسلام معماری به سوی آب میشتافت و در کنار آن آرام میگرفت، بعد از اسلام معماران با شناخت قوانین فیزیکی رفتار آب، و درک نقش و تمثیل و ارتباط آن با انسان، آب را درون معماری آوردند. آب به نظم کشیده شد در اشکال هندسی، راههای عمود برهم و کرتهای چهار گوش چنان در ساخت و ترکیب بناهای ما وارد شد که عملاً نمیتوان آن را از فرم جدا ساخت و بناها را از ظرافت و انعطاف برخوردار نموده و تعاملی متناسب میان دو عنصر معماری و آب پدید آمد.
آب در باغ ایرانی
آب یکی از عناصر تشکیل دهنده باغ ایرانی و شکلدهنده شخصیت پیرامون آن است. باغ ایرانی همواره حیات خود را از یک کاریز - قنات - و یا چشمه میگرفته است و آب همواره در باغها جریان داشته است.
