بخشی از مقاله
چکیده: ارزیابی عملکرد، ضرورت بنیادین در رویارویی و سازگاری با تحولات و بهبود مستمر فعالیت ها است. دانشگاه نیز با وظیفهی خطیر خود در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه و بازار کار، از این قاعده مستثنی نیست. هر یک از مدلهای ارزیابی عملکرد، ابزاری است که پس از اجرا میتواند اطلاعات گوناگونی را در اختیار تصمیمگیرندگان قرار دهد. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی دانشگاه صنعتی شیراز است.
در این تحقیق، با استفاده از مدل ریاضی تحلیل پوششی داده ها از نوع ورودی محور و استفاده از نرم افزار لینگو، عملکرد گروههای آموزشی دانشگاه صنعتی شیراز در بازهی زمانی سال 96-95 ارزیابی گردید. در مدل مربوطه، متغیرهای ورودی، تعداد اعضای هیأت علمی و تعداد دانشجویان ورودی مربوط به هر رشته در نظر گرفته شده است. دانش آموختگان و فعالیتهای پژوهشی اعضای هیأت علمی به عنوان شاخصهای اصلی عملکرد در نظر گرفته شده است.
از 11 گروه آموزشی مورد بررسی، فقط دو گروه ریاضی و شیمی کارا و باقی گروهها ناکارا ارزیابی شدند. سپس از دو روش رتبهبندی واحدهای کارا استفاده شد. اول با روش اندرسون- پترسون، واحدهای کارا تحت رتبهبندی قرار گرفتند و گروه آموزشی ریاضی در رتبه اول و گروه آموزشی شیمی در رتبه دوم قرار گرفت. دوم با روش کارایی متقاطع واحدهای کارا مورد ارزیابی قرار داده شدند. نتایجی که از این روش حاصل شد، مشابه نتایج روش اول بود. بدین ترتیب رتبهبندی پایان یافت، که گروه آموزشی ریاضی در رتبه اول و گروه آموزشی مهندسی مکانیک در رتبه آخر قرار گرفت.
.1مقدمه
با توسعه و گسترش علوم و رشد دانشگاه ها، ارزیابی و اصلاح سیستمهای دانشگاهی اهمیت روزافزونی یافته است. بسیاری از دانشگاهها، دولتها و سازمانها بودجه سنگینی را صرف ارزیابی و اصلاح دانشگاه میکنند تا در راستای اهداف آموزشی و پژوهشی تقویت گردد. ارزیابی دانشگاهها به عارضهیابی دانشگاههای ضعیف و الگوبرداری از دانشگاههای قوی میانجامد. ویژگیهای خاص دانشگاهها، ازجمله اهداف و شاخص های غیرکمی، ارزیابی آنها را مشکل میسازد.
[1] ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از ضروریترین زیرمجموعههای کنترل، یکی از چهار عنصر دانش سازمان و مدیریت در سازمانهاست که به اندازهگیری و سنجش وضع موجود میپردازد تا بتوان از آن به عنوان مبنایی جهت تصمیمگیری در مورد ادامه، تعدیل و یا جلوگیری از کاری که در حال انجام است استفاده نمود. اگر در سادهترین تعریف، نسبت داده به ستاده را کارایی بدانیم، نظام ارزیابی عملکرد در واقع میزان کارایی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد.
[2] امروزه دانشگاهها به عنوان مراکز علمی سهم قابل توجهی را در تولید دانش در سطح کشور دارا میباشند و اندازهگیری عملکرد واحدهای دانشگاهی به یکی از موضوعات مهم در سطح آموزش و پژوهش کشور تبدیل شده است. با پیشرفت روز به روز صنعت و خدمات و تقاضاهای جدید، که به آن شتاب بخشیده است، تقابل و ارتباط هرچه بیشتر علم و تجربه را لازم گردانیده است. آموزش کورکورانه و بدون توجه به نتیجه و تاثیر آن در دنیای واقعی نمیتواند آن طور که باید مثمر ثمر واقع شود.
در راستای بهبود مستمر عملکرد دانشکده ها لازم است حداقل سالی یکبار عملکرد آن ها مورد ارزیابی قرار گیرد .البته این ارزیابی میباید بر پایه اصول علمی استوار باشد تا به نتایج قابل اتکا منجر شود.[3] بکارگیری و اجرای روشهای کنونی ارزیابی، در عمل با مشکلات و نارساییهایی مواجه است. در شیوه های ارزیابی دیگر بالابودن هزینه و زمان اجرا و کیفی بودن تصمیمگیریها، موجب مشکلاتی از قبیل بیعدالتی و نارضایتی کارکنان و مدیران از نتایج ارزیابیها میگردد.
لذا یکی از مسائل مهم، انتخاب روشی مناسبتر برای اندازهگیری کارایی است که قادر به رفع بخشی از مشکلات و مسائل مرتبط با ارزیابی عملکرد باشد و نتایج بهتری را بهدست دهد.[4] بنابراین به معرفی روش تحلیل پوششی داده - DEA - 1 به عنوان روشی مناسب و قابل استفاده برای ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی دانشگاه پرداخته میشود. در این فصل ابتدا به بیان مسأله و ضرورت انجام این تحقیق پرداخته میشود، سپس قلمرو تحقیق که درواقع زمان و مکان تحقیق را شامل میشود، مشخص میگردد. در نهایت تعیین میکند این پژوهش چه اهدافی را دنبال میکند و در آخر چه نتایجی باید به دست آورده شود.
.2 بیان مساله و ضرورت آن
از آنجا که امروزه یکی از شاخصهای اصلی سنجش توسعه یافتگی کشورها، سهم یک جامعه در تولید دانش است، ارزیابی عملکرد واحدهای آموزشی و به تبع آن ارتقای کارایی آنها اهمیت دوچندان یافته است.[1] ارزیابی عملکرد به مجموعه ی اقدامات و فعالیتهایی اطلاق میگردد که به منظور افزایش سطح استفادهی بهینه از امکانات و منابع در جهت دستیابی به اهداف، به شیوه ای اقتصادی توأم با کارایی و اثربخشی صورت میگیرد.
ارزیابی عملکرد میتواند باعث آگاهی از میزان پیشرفت در بهبود عملکرد گردد و در نتیجه، انگیزه و فرصت لازم برای ارتقاء کیفی و کمی عملکرد دستگاهها را فراهم نماید. همچنین ارزیابی عملکرد موجب تحریک حس کنجکاوی، پرسش و چالش در مورد انجام امور و نحوهی تخصیص منابع میگردد و تضمین اینکه ارزش تلاشهای کاری انجام شده همیشه در سطح بالایی قرار گیرند، تنها از طریق نظامهای سنجش و اندازهگیری عملکرد امکانپذیر است.
[5] کارایی و ارزیابی عملکرد نشان میدهد تا چه میزان از نهادهها به طور بهینه در جهت تولید ستادهها استفاده شده است. ارزیابی عملکرد یک دانشگاه فرایندی مداوم است که به نظارت پیوسته به منظور حفظ عملکرد سازمان در سطح بالایی نیاز دارد. هر سیستم یا سازمانی را میتوان برمبنای اهداف یا رسالتش مورد ارزیابی قرار داد و میزان موفقیت آن را در زمینه دستیابی به اهداف و یا میزان انحراف از اهدافش به منظور اصلاح و ارتقای سطح عملکرد سنجید. دانشگاه و مجموعه های وابسته به آن به مثابه یک سازمان غیرانتفاعی دارای رسالت و اهداف ویژه ای است.
