بخشی از مقاله
چکیده
سید اشرف الدین قزوینی در سال 1287 ه. ق در قزوین به دنیا آمد. او محبوب ترین و معروف ترین شاعر عهد ملی انقلاب مشروطه است که به تمامی معنی حامی و طرفدار طبقات زحمتکش بود. واشعار سید اشرف از حیث ترکیب عبارات و سبک بیان بربسیاری از اشعار فکاهی و سیاسی آن زمان برتری دارد. با بررسی و مطالعه یدقیق متن اشعار سید اشرف، برای روشن شدن وضعیّت فرهنگی مردم آن روزگار منبع معتبر وارزشمندی است.
زیرا در این کتاب از همه ی طبقات اجتماعی سخن به میان آمده و خواننده میتواند درباره ی اوضاع اجتماعی، سیاسی آن روزگار، تفریحات و سرگرمیهای مردم، اوضاع اقتصادی، آن چه خوراک غالب مردم بوده، آداب و رسوم آن ها، پارچههایی که در آن زمان وجود داشته و مردم از آنها برای تهیّه پوشاک استفاده میکردهاند، آن چه مردم خود را به آن میآراستهاند از انواع پیرایهها تا عطرها و سنگهای قیمتی، برخی از رسوم اجتماعی نظیر روابط ارباب و رعیّتی و به طور کلّی آن چه مربوط به فرهنگ مردم آن روزگارست،ا اطّلاعات مفیدی به دست بیاورد. در مقاله ی حاضر تلاش شده تا با بررسی فرهنگ عامّه عصر سید اشرف تصویر روشنتری ارائه شود.
-1مقدمه
سید اشرفالدین حسینی قزوینی، روزگار طلبگی و دانش اندوزی را، در تبریز به سر آورده است و حیات ادبی و اجتماعی و فعالیت مطبوعاتی خود را در تنویر افکار عمومی و روشنفکری اذهان مردم در شهر رشت آغاز نموده است، و سرانجام به تهران هجرت فرموده و پیکار مقدس خود را در راه حق طلبی با روزنامه نگاری به نقطه اوج رسانیده، تا آنجا که خار چشم دشمنان ایمانی شور انگیز به اسلام گردیده و سرانجام به گوشه تیمارستانش سپردند تا جان باخته؛ - نمینی ، . - 1 :1371 سید اشرفالدین حسینی گیلانی انسانی آزاده و مسلمانی پاک عقیده و سیری جلیلالقدر و شیفته قرآن و تعالیم پاک اسلام و دوستدار مخلص سیرت محمدی و خاندان گرامی او نسبت علوی بود و دلبسته پاک باخته وطن. روزنامه نگاری آزادوار و مبارزی متعهد و شاعری بهراستی بلند پایه - همان: . - 1 سید اشرفالدین زبان گویای عصر خود است و از وابستگی به شهر و منطقه ای خاص سخت پرهیز دارد و همه شهرهای ایران را به مناسبتی میستاید.
-1-1سید اشرفالدین گیلانی، از نگاه استاد سعید نفیسی او - مردی بود به تمام معنی مرد، مؤدب، فروتن، خوش روی و خوشبوی، کریم، بخشنده، بی اعتنا به مال دنیا، گدای راه نشین را بر مالدار کاخ نشین همیشه ترجیح داد. لباسهای بسیار ساده می پوشید، بیشتر لباس نازک بر تن می کرد، بیشتر گیوه بر پا داشت، بسیار آهسته حرف می زد، اشعار خود را با صدای بسیار مردانه بم با حجب و حیای عجیبی برای مردم می خواند، ضربت هایی که طبع او و قلم او بی باکی و آزاد منشی و بی اعتنایی و سر سختی او به پیکر استبداد زد، هیچ کس نزد - نمینی، . - 8-7 : 1371 اشعار او از هر ماده فراری و از هر عطر دلاویزی، از هر نسیم جان پروری، از هر عشق سوزانی در دل مردم زودتر راه باز می کرد. خدمتی که این سید بزرگواربا کمک طبع حساس و وقار و عدالت طلب و فقیر نواز و شیرین خود به وسیله زبان دلپذیر فارسی عوامانه به مردم ایران و به زبان فارسی نموده است. در تاریخ ایران و در تاریخ ادبیات ما ثبت است و هرگز از یاد نخواهد رفت - همان: . - 23
-2-1-سید اشرفالدین گیلانی از نگاه حبیب یغمانی شخصی کوتاه قد و فربی که موی سر و صورتش سپید و ناپیراسته بود با سر برهنه و لباس ژنده. این شخص همان شاعر مشهور سید اشرفالدین بود. - همان: - 27 -3-1سید اشرفالدین گیلانی از نگاه دکتر باستانی پاریزی یک نظر کوتاه اجمالی به اوضاع اجتماعی و جنبههای سیاسی و فرهنگی گیلان در دوران سید اشرف، یعنی ده سال قبل و بعد از مشروطه، این نکته را ثابت میکند که موقعیت ممتاز و محیط باز و پر هیجان گیلان-خصوصاً انزلی و رشت تا چه حد زمین را برای شکوفا شدن استعداد مدیر نسیم شمال فراهم ساخته است. - نمینی ، :1371 - 44 البته استعداد ذاتی و ذوق فطری سید اشرف، در استفاده از روحیه اجتماع خود، عامل بزرگ موفقیت اوست. - همان: - 45-44 سید اشرفالدین حسینی نزد سید احمد قزوینی بود که در حوالی 1300 قمری در بین النهرین تحصیل کرده پس از پنج سال به رشت بازگشته بود.
سید اشرفالدینمسلماً محبوب ترین و معروفترین شاعر ملی عصر حاضر محسوب می شود. او با تمام معنی حامی و طرفدار طبقات زحمتکش بود و اساساً علاقه ی زیادی به طبقات زحمتکش و طبقات دوم و سوم داشت و برعکس از طبقات ممتازه در هر مقام که بودند کاملا فراری و بیزار بود. - همان: - 33 -5-1-سید اشرفالدین گیلانی از نگاه یحیی آرین پور گویا در سال 1287 ه. ق متولد شده و از شرح احوال منظومی که به قلم خود نوشته چنین بر می آید که در قزوین به دنیا آمده و شش ماهه بوده که یتیم مانده و در یتیمی ملک و مال و خانه اش را غصب کرده اند و او دچار فقر و تنگدستی بوده که یتیم شده است.
در جوانی به عتبات رفته، ظاهراً پنج سال در کربلا و نجف زیسته، و بعد شور میهن پرستی او را به ایران کشیده است. سید به قزوین آمده و از آنجا در بیست و دو سالگی به تبریز رفته و با پیرروشن صغیری آشنا شده است. دوره تحصیلات مقدماتی را نیز در تبریز گذرانده و هیئت و جغرافیا و صرف و نحو و منطق و هندسه و علوم دیگر متداول را آموخته و چندی بعد به گیلان آمده و در رشت اقامت گزیده و نخستین شعرهای خود را همانجا سروده است. اغلب اشعار فکاهی و انتقادی بود.
اشعار سید اشرف متجاوز از بیست هزار بیت است که مقداری از آن به نام باغ بهشت مکرر دربمبئی و تهران چاپ شده است. سید اشرف محبوبترین و معروفترین شاعر ملی عهد انقلاب است. - آرین پور، - 79-78-77 :1357 یک قسمت از اشعار اشرف از جنبه تاریخی و سیاسی - و حتی به عقیده براون از لحاظ ادبی هم - دارای اهمیتند، اقتباس یا ترجمه آزادی است از اشعار میرزا علی اکبر طاهر زاده صابر، گوینده قفقازی که سید اشرفالدین آنها را در اختیار کسانی که تشنه آزادی و خواهان برانداختن رژیم کهنه و فرسوده اجتماعی بودند قرار می داد.
