بخشی از مقاله
چکیده
تمامی زیبایی ها در هنر نمی گنجد اما بی شک هنر مجرایی است برای بیان زیبایی ها به گونه ای متفاوت و همین بیان متفاوت است که به هنر خودمختاری می دهد و آن را از امور واقع متمایز می کند و زمینه ی فهم و درک نوینی را پایه-گذاری می کند. هدف زیباشناسی توضیح چیستی زیبایی و نحوه ی درک ما از آن و نیز تحلیل سطوح و گونه ها آن است. همچنین شاید توصیه برای زیبا سازی هم بتواند جزء مباحث آن قلمداد شود. زیباشناسی در کشور ما به دلیل دو مانعی که در مقابل آن قرار داشته، به حد کافی از نظام برخوردار نشده است:
1. مباحث زیباشناسی وابسته به جهان بینی افرار می باشد
2. این بحث در میان اندیشمندان مسلمان بدین گونه هیچ گاه مطرح نبوده است.
پس می توان نتیجه گرفت ما سیستم یا اصول و الگوهای سنجیده ای که فرآینده هنر آفرینی و هنرپذیری را هدایت و تسهیل کند در اختیار نداریم اما یکی از مهم ترین و با ارزش ترین نظام فکری در کشور هنر پرورمان، اسلام می باشد و می توان با استناد به آن عمیق ترین و پر مفهوم ترین ارزش های زیباشناسی را استخراج کرد این مقاله حول مبانی زیباشناسی اندیشمندان آیات الهی و همچنین بررسی زیباشناسی ایران، اسلام و ایران اسلامی می باشد.
واژههای کلیدی: زیباشناسی اسلامی، زیباشناسی ایران اسلامی
مقدمه
اسلام در اوائل قرن هفتم میلادی در سرزمین حجاز شکل گرفت و در سال 622 میلادی با هجرت حضرت محمد - ص - از مکه به مدینه تاریخ اسلام آغاز و هجرت پیامبر اکرم - ص - به مبدا تاریخ اسلام مبدل شد . هنر تمدن کهن آسیا شمال آفریقا و حتی بخشی از اروپا دگرگون شد و شالوده هنر اسلامی که ترکیبی از هنر حکومتهای مغلوب با فرهنگ اسلامی بود شکل گرفت. در پرتو عوامل مشترک زبانی، دینی ، اعتقادی و فکری تمدن فرهنگ اسلام واجد روحی یگانه گشت آهنگی مستقل یافت و از ورای این یگانگی ، زیبایی اسلامی زاده شد. تشکل هنر اسلامی تقریبا با روی کار آمدن سلسله اموی در سال 41 هجری مصادف بود تغییر مرکز حکومت مسلمانان را مستقیما با هنر بیگانه یعنی هنر ایران و روم آشنا کردو بدین گونه هنرو زیبایی اسلام وارد هنر ایرانی شد - تسلیمی، نیکویی، منوچهری،. - 10: 1391
هنر با بهره گیری از ذوق و خلاقیت آدمی از چنان لطافت و نرمی ای برخوردار است که با استفاده از آن براحتی تمام می توان عالیترین مقاصد را تتبین نمود، کاری که اگر هنر به مدد آدمی نیاید، براستی در پاره ای از مواقع سخت و دشوار می نماید. شعر و هنر، زیباترین قالب برای همه پیامها نوین و مایه گسترش و نفوذ این پیامها تا هر سوی خطه دلها و جانهای انسانی است - مطهری،. - 55: 1391 آثار زیبایی هنری معمولا بسیار سریعتر از هر اثر دیگری در میان مردم جای خود را باز می کنند. البته میزان سرعت و دامنه گسترش آن به میزان برتر آن اثر، بستگی تام دارد. فیلمی که یک فیلمساز غیرمشهور در منطقه گمنام و با امکاناتی اندک ساخته باشد.
در صورتی که از ویژگیهای یک اثر برتر هنری برخوردار باشد. به سرعت مرزهای شهر و استان و حتی کشور را درنوردیده، در محافل جهانی سینمایی به نمایش در می آید . براستی کدام اثر علمی، فلسفی به این سرعت مورد توجه جهانیان قرار می گیرد؟ بی تردید، برگزیدن سلمان رشدی برای نگاشتن کتابی بر ضد اسلام از آن رو، بوده که طراحان صهیونیست بین المللی، قدرت وی را خلق یک اثر هنری ممتاز در قالب رمان دریافته بودند. حمایتهای مالی کلان انجام یافته پس از نگارش نیز، با باورداشت سرعت اثر رمان در میان ملل دنیا انجام گرفته است پس میتوان گفت پیام زیبایی نفوذگذارترین پیامها می باشد - پازوکی،. - 2: 1382
روش تحقیق
برای گرد آوری این مقاله از روش تحلیلی-توصیفی و نیز اسناد کتابخانه ای استفاده شده است.
زمینه تاریخی
ابن هیثم، از دانشمندان نامدار جهان اسلام در سده چاره و پنج هجری تمدن اسلامی است. او زیبایی - حُسن - را نه به عاملی بسیط بلکه به تعامل پیچیده ای میان بیست و دو عامل تعریف کرد: نور، رنگ، فاصله، مکان، سختی، شکل، انداره، جدایی، تداوم، تعداد، حرکت، سکون، زبری، نرمی، شفافیت، کدورت، سایه، تاریکی، زیبایی، زشتی، همانندی، ناهمانندی - نقره کار،1372،صفحه:. - 60 محمد غزالی، زیبایی را صرفا شکل و رنگ نمی داند بر پایه تعریف ایشانحُسن هر چیز در این است که کمال سزاوار و ممکن خود باشد در نهایت زیبایی است دیدگاه غزالی دیدگاهی کمال گراست و زیبایی باطن در آن به مراتب ارجمندتر از زیبایی ظاهر شمرده می شود و عامل جذب افراد است - همان، صفحه: . - 63
فارابی، از اندیشمندان متقدم فلسفه اسلامی است از بحث های بسیار زیبای فارابی موضوع نماد پردازی در شهر فضیلت است به عقیده ی او از آنجا که همه مردم شهر فضیلت نمی توانند ساختار هستی را به طور حکیمانه درک کنند، نماد پردازی راهی است که کمک می کند تا در طول زندگی این حقایق هستی شناسی ب طریق نشانه ها به جان شهروندان عادی شهر فضیلت بنشیند - ×همان، صفحه: . - 66 سهروردی، از مهم ترین نکاتی که در جمال شناسی سهروردی اهمیت فراوان دارد تبیین و تشریخ عالم مثال است. او همچون افلاطون عالم مثال را در ورای این جهان می داند که تنها با خیال و تخیل حقیقی می توان آن را دریافت - همان، صفحه: - 68
ملاصدرا، زیبایی شناسی وجودی ایشان یک زیباشناسی چهار مرحله ای است که در آن با یک سیر پویا، انسان در آغاز به حوزه ی زیبایی های حقیقی وارد می شود، آن ها را کسب کرده و سپس دو باره به همین عالم باز می گرداند - همان، صفحه: . - 69 شهیدمطهری، از اولین نظریهپردازان تعامل زیبایی و اخلاق در ایران است . که نظر بر این دارند که گرایش به جمال و زیبایی، چه به معنی زیبایی دوستی و چه به معنی زیبایی آفرینی که هنر نامیده می شود وجود دارد انسان می خواهد لباسش زیبا باشد، اتاقش زیبا باشد، در حالی که این زیبایی تأثیری در کاری که از این اشتباه برمی آید ندارد. همچنین انسان از زیبایی های طبیعت لذت می برداصلاً. زیبایی برای انسان موضوعیت دارد. همین طور است مسئله هنر که خلق زیبایی است. صنایع مستظرفه مانند »خط« بهترین شاهد آن اس - مطهری،1391،صفحه - 55:
ماهیت زیبایی شناختی
وقتی اثر هنری ،مثلا یک تابلو را زیبا می خوانیم معنی سخن ما در وحلهی اول این است که این اثر حالت خوشایندی در ما ایجاد می کند و اگر اثر مزبور نبود این حالت خوشایند در ما پدید نمی آمد همچنین اگر ما نبودیم این حالت خوشایند در ما پدید نمی ×آمد . بنابراین حالت خوشایند شرط وجود تابلو و حضور ماست - یوسفیان، 1379،صفحه . - 150:
زیبایی شناسی ایرانی
زیبایی ها اعم از طبیعی و هنری، - زیبایی مستتر در آثار هنری - را به اعتبار ابزار و گیرنده های زیبایی در ایران را می توان به اقسام ×زیر تقسیم کرد.
- 1×زیبایی حسی و مادی
- 2×زیبایی معنوی و اخلاقی
- 3×زیبایی خیالی و عقلی
آن دسته از زیبایی هایی را که نتیجه دخالت حواس است ،می توان زیبایی های حسی نامید . به عنوان مثال ، درک زیبایی های طبیعی از طریق حواس، مشمول این قاعده است. زیبایی هایی که نتیجه فعل اخلاقی هستند - مانند شجاعت، گذشت، رشادت، ایثار - در زمره زیبایی های عقلی و معنوی قرار می گیرند. زیبایی خیالی و عقلی ، منبع آفرینش هنر و آثار هنری است. هنرمند غالباً از طریق معرفت شهودی، به یکالگوی ذوقی و زیبایی شناختی نایل می آید که کیل و معیار جهان طبیعت و هستی است . او با منطق خاص زیبایی شناختی خود، جهان را می فهمد که این منطقلزوماًبا منطق یک فیلسوف یا عالم یکسان نیست - فهیمی
