بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش به عنوان سرآغاز فعالیت علمی وفرهنگی،نقشی کلیدی درگسترش وتولید علم اصیل ،نظریه پردازی های علمی ورشدوتوسعه فناوری درکشورایفا می کند وهمان گونه که جامعه فعلی روزبه روزمتنوع تروپیچیده تر می شود،فرایندتربیت وآماده سازی جوانان به عنوان متفکران مستقل،پژوهشگران توانمند واندیشه ورز وخلاق آینده متنوع وپیچیده می شود.باتوجه به سیرتحولات وچالش های فراروی آموزش عالی ودانشگاه ها وبه تبع آن اهمیت تربیت نیروی انسانی محقق ومتخصص جهت ارائه راهکارهای مؤثربرای رویارویی بامشکلات وحل مسائل،مسئله اصلی این مقاله این است که باتوجه به اهمیت عملکرد وابتکارات پژوهشگران درتشخیص وحل نیازهای واقعی جامعه ،محققان برتر درنظام آموزش عالی کشور چه ویژگی هایی دارند؟
تعلیم وتربیت ونظام های آمورشی کشور درتربیت وپرورش چنین محققانی باچه موانعی روبرواست؟درخصوص ویژگی ها وموانع شناسایی شده درتربیت پژوهشگران برترجمهوری اسلامی ایران ،چه تدابیروراهکارهایی را می توان درسند»تدابیرتعلیم وتربیت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به کاربست؟روش پژوهش،تحلیل کیفی ومرور مطالعات قبلی انجام شده است.یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که درعصرحاضر نیاز به دانش وفناوری های نوین ونیروهای محقق توانمند وکارآمد درحل معضلات ومسائل جامعه بیشتر احساس می شود.
چراکه باتوسعه فناوری وپیشرفت تکنولوژی وشرایط متغیر وپیچیده تعلیم وتربیت ، در سال های آتی، کشور ما فاقد منابع عمده درآمد زا خواهد شدوچالش هاوتنگناهای آموزش عالی افزایش خواهدیافت ودرواقع دیگراهی جز تحقیق و نوآوری برای اداره جامعه نمی ماند که این امر قهراً می تواند به دست پژوهشگران و هیأت های علمی وگسترش فرهنگ پژوهش وارتقاء کیفیت جایگاه پژوهشی نظام آموزش عالی کشور، محقق شود .
.1 مقدمه
دانشگاه به عنوان یک نهاد پیچیده فرهنگی و کانونی مهم، به انتظام اخلاقی واجتماعی جامعه کمک می کند و در جهت بهبودکیفیت زندگی و حفظ و پویایی و نشاط جامعه برای خود مسئولیت هایی قایل است .این نهاد بزرگ اجتماعی و فرهنگی به ویژه درعرصه علم و فناوری، جامعه را برای تسلط بر رویدادهای مهم آینده توانمند و مهیا می کند. - ذاکر صالحی،1384،به نقل ازتیموری آسفیچی،. - 1389 از طرفی ،می توان سه کارکرد اصلی برای دانشگاه قائل شد که عبارتند از:.1تولید دانش - پژوهش - ،.2انتقال دانش - آموزش - ،.3اشاعه ونشردانش - خدمات - از میان این سه کارکرد، تولید دانش وارائه پژوهش های دانشگاهی مهم ترین کارکرد اصلی به شمار می آید، چراکه تولید دانش،فناوری نو را ممکن می سازد و رشد و گسترش فناوری نوین ،چهره جامعه را روز به روز از نو می آراید و ازطرفی،دومین کارکرد اصلی دانشگاه،انتقال دانش تولید شده به نسل های جوان به منظور تربیت دانش آموختگان فرهیخته و تربیت نیروی انسانی متخصص برای جامعه است.
درعین حال،اهمیت روزافزون فعالیت هاویافته های پژوهشی درپیشرفت علمی کشور ازیکسو وشرایط پیچیده ومتغیر نظام های آموزشی به خصوص نظام آموزش عالی درکشور ،شکاف وفاصله میان اطلاعات حاصل ازپژوهش ها ونیازهای واقعی جامعه،وجود مسائل ومشکلاتی همچون انجام پژوهش های موازی وتکراری وعدم هماهنگی میان طرح های پژوهشی دردست اجرا ازسوی دیگر، نشان دهنده ضرورت مبنای علمی وعینی درپژوهش وتحقیقات می باشد.چراکه درغیراین صورت ،ضمن اتلاف منابع،موجبات اثربخشی پایین نتایج پژوهش ها ودرنتیجه بی اعتقادی به پژوهش را به دنبال خواهدداشت. - فتحی واجارگاه، - 7:1390ازاینرو نیاز به تربیت پژوهشگرانی توانمند،کارا وخردورز در نظام آموزش عالی ایران بیش ازگذشته اهمیت پیدا می کند.
پژوهشگرانی اندیشه ورز وتوانمند درگسترش تعلیم وتربیت عقلانی وعلمی وتولید علم اصیل ومفید.لذا مسئله ی اصلی پژوهش حاضر،این است که پژوهشگران اندیشه ورز چه ویژگی هایی دارند؟نظام تعلیم وتربیت وآموزشی کشور در این زمینه باچه موانعی روبرواست؟درخصوص ویژگی ها وموانع شناسایی شده درزمینه تربیت پژوهشگران اندیشه ورز وتوانمند ،چه راهکارها وتدابیری را می توان درسندتدابیر تعلیم وتربیت به کاربست؟
.2 اهمیت پژوهشگران اندیشه ورز درنظام آموزش عالی ایران:
در دوره معاصر، تنش آشکاری میان تکنولوژی و آگاهی انسان و به بیانی میان علم و اخلاق ایجاد شده و این مسئله در جوامع درحال توسعه ای مانند ایران که میراث دار فرهنگ عظیم باستانی و اسلامی است، می تواند بیش از دیگر فرهنگ ها هزینه بر و بحرا ن ساز باشد. - خرمشاد وآدمی،. - 23:1388 در چنین فضایی، ایران اسلامی راهی جز این ندارد که به جای توجه صرف به تولید دانش دراستراتژی فرهنگی خود، به نقش افرادتولیدکننده دانش واهمیت تربیت آنان توجه داشته باشد.
چراکه بامرورسخن امام علی علیه اسلام» علیکم بالدّرایات، لا بالرّوایات ؛ بر شما باد فهمیدن و تدبّر کردن، نه صرف نقل کردن« - میزان الحکمه، حدیث - 3355،می توان بدین نتیجه رسید که امروزه درمحیط های آموزشی،پژوهشگری وتولیددانش نه تنها نباید به عنوان یک فن تلقی شوند بلکه آماده سازی تمهیدات لازم جهت پرورش پژوهشگران برتر ومحیط های پژوهشی اثربخش ،باید به عنوان وظیفه وتکلیف درنظرگرفته بشوند.ازاینروباتوجه به افزایش فعالیت های بین المللی وتنوع سطح فعالیت های پژوهشی در نظام آموزش عالی کشور لزوم احیا وبازسازی تمدن اسلامی وایرانی وبه تبع آن ایجاددانشگاهی تمدن ساز،به نوآوری وپیشگامی درتولیددانش وپژوهش ووجود پژوهشگرانی توانا دراین زمینه بستگی دارد.
همچنین توسل وتمسک سیاستگذاران آموزش عالی به نتایج یافته های پژوهشگران،می تواند راهکاری مفیدوقابل توصیه جهت پرهیزاز در افتادن به دام تقلیل گرایی وساده سازی پدیده های آموزش عالی درحین سیاستگذاری باشد. - سلیمی دانشگر،. - 103:1383چنین پژوهشگران برتر وخردورزی می توانند ازطریق حل مشکلات ومسائل روز جامعه وباتوجه به نیازهای واقعی افراد وزیر سؤال بردن فعالیت های ضعیف یاغیراخلاقی نظام های آموزشی - مسائلی همچون مجازات وتشویق های نادرست فراگیران،توقعات وانتظارات نامناسب از جامعه دانشگاهی،اتلاف منابع ووقت دانشجویان درنگارش موضوعات پژوهشی تکراری وبی فایده و... - ودیگراقدامات موثر به بهبود کیفیت فعالیت های علمی وپژوهشی کشور خود کمک کنند.
3 .مشخصه های پژوهشگران برتر:
محققان برتر ،افرادی ژرف اندیش می باشند که نسبت به مسائل وموضوعات موردبررسی، تفکر سیستمی وانتقادی دارند.چراکه ازهمان ابتدای فرایند پژوهش ،یعنی هنگامی که محقق بامشکلی مواجه می شود،تازمانی که پژوهش به اتمام می رسدوگزارش آن انتشار می یابد ،داشتن دیدوتفکرانتقادی به محقق کمک می کند تا درباره ی صحت اعمالش بیندیشد ودرصورت نیاز فرایند پژوهش خودرااصلاح کندو درنهایت بتواند به یافته های خوداعتماد بیشتری پیداکند - شریفیان،. - 103:1387پژوهشگران برتر درفرایند پژوهشی خود ازاصول اخلاقی همچون اصل رعایت حق مالکیت فکری دربرخورداری از اطلاعات به دست آمده وحفظ منابع وابزارهای تحقیق وهمچنین اصل حرفه ای بودن در پژوهش جهت تولیدعلم وتوسعه آن پیروی می کنند.
- فرامرز قراملکی،. - 1389همچنین چنین محققانی درجهت شناسایی نیازها واولویت های پژوهشی توانمند می باشند.درواقع تعیین اولویت های پژوهشی به معنای فرایند گزینش وانتخاب برخی عناوین برای پژوهش ازبین مجموعه متنوعی از موضوعات پژوهشی است - فالکونی1،41:1991به نقل ازفتحی، - 29:1390 وتنها پس ازاجرای شناسایی نیازهای پژوهشی واولویت بندی آن ها ،یک سازمان یا موسسه می تواند مبنای علمی ومنطقی معینی رابرای تخصیص منابع به طرح های پژوهشی به صورت شفاف وقابل دفاع فراهم نماید.
