بخشی از مقاله
چکیده
شهر رشت همچون بسیاری از شهرهای کشور با مقوله کارگران فصلی و مسایل مرتبط با آن مواجه میباشد. کارگران فصلی افرادی هستند که بنا به دلایل متعدد از قبیل عدم اشتغال به مشاغل دائمی، نداشتن درآمد و یا ناکافی بودن آن درمواقعی ازسال به مشاغل خاصی رو آورده و از آن طریق امرار معاش مینمایند. اینگونه مشاغل بواسطه ماهیت خود، دارای مزایا و معایب گوناگونی است که از جمله مشکلات آن میتوان به؛ مورد تهدید قرارگرفتن اصول و ارزشهای اجتماعی شهروندان، تضعیف امنیت انسانی، اجتماعی و اقتصادی و بروز یاس و سرخوردگی وتشدید نابسامانیها در بازار کار، رواج هنجارشکنی، قانون ستیزی و بزهکاری، عدم برخورداری شاغلین فصلی از مزایای قانونی و حمایتی، عدم برخورداری از مشاغل و درآمدهای مناسب اشاره کرد.
از اینرو ایجاب مینماید تا از طریق اتخاذ استراتژیها و با اجرای برنامههای اصولی نسبت به ساماندهی کارگران فصلی اقدام نمود. تحقیق حاضر نیز با هدف بررسی ساماندهی کارگران فصلی در شهر رشت - محله چمارسرا - به انجام میرسد، در تلاش است تا ازطریق انجام مطالعهای جامع ضمن شناسایی وضعیت و ویژگیهای کارگران فصلی، راهکارهای متناسب با شرایط محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جهت ساماندهی کارگران فصلی را ارائه نماید.
-1 مقدمه:
بیکاری یکی از پدیده های نامطلوبی است که پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد. از نظر پژوهشگران، افزایش جمعیت و کمبود تقاضای نیروی کار از مهمترین عوامل شکلگیری آن درجوامع به شمار میروند. بر اساس تقسیمبندیهای صورت گرفته، بیکاری به انواع اصطکاکی، ساختاری، ادواری و از جمله مهمترین آنها که مورد بحث درتحقیق حاضر می باشد، بیکاری فصلی تقسیم میشوند. طبق تعاریف ارائه شده، فعالیتهای فصلی، کارهایی هستند که بنابر ماهیت خود در مقاطع مشخص و معینی از سال انجام میشوند وکسانی که در فعالیتهای فصلی به کار اشتغال داشته باشند، کارگر فصلی نامیده میشوند.
از سوی دیگر، شهر مجموعه ای از مناسبات و روابط انسانی با محیط زیست است، در این مجموعه نه تنها روابط انسانی با محیط که - در میدان عمل جغرافیا بررسی میشود - جای دارد، بلکه روابط درونی انسانها و اندیشههای فکری و فلسفی آنان بایکدیگرنیز از دیدگاههای علوم دیگری مانند فلسفه، جامعه شناسی، روانشناسی و غیره مورد بررسی و مطالعه قرارمیگیرد - راهنمایی . - 6 :1371 شهردر حقیقت جایی است که با جمعیتی تعلیم یافته در بخش خدمات اداری، بانکداری، آموزش و پرورش، بهداشت صنایع و کارخانههای بزرگ باسبک زندگی متفاوت ازجامعه روستایی - شیعه، . - 6 :1385 شهر به عنوان یکی از دستاوردهای بشری از دیرباز مورد توجه تمدن ها بوده است.
به طوری که با ورود موج صنعتی شدن به کشورهای جهان سوم، از اوایل قرن بیستم تولید و درآمد در شهرها افزایش و به دنبال آن تقاضا برای خدمات شهری فزونی یافت .این روند، تعداد و اندازه شهرها را در این کشورها بالا برد - Pumain 2003:25 - و منجر به گسترش شهرنشینی و شهرگرایی گردید .از این رو افزایش جمعیت و اندازهی شهرها و شهرکها در جهان به تبع افزایش شهرنشینی، اثرات زیادی بر روی انسانومحیط داشته است - ابراهیمزاده و رفیعی . - 46 :1388 با توجه به این که این گسترش از شهرنشینی همگام با رشد و توسعه کالبدی شهرها نبوده، منجر به تغییرات بدون برنامهریزی، گسترش مهارنشدنی ساختار فضایی شهرها گردیده - شیرمحمدی و نقیبی - 28 :1386 و همچنین شهرها را با مسائل و معضلات خاصی مانند مشکلات زیست محیطی و تجمع کارگران فصلی مواجه کرده است.
شهر رشت مانند بسیاری از شهرهای کشور با معضل کارگران فصلی و عدم ساماندهی مناسب آنها مواجه است. بر اساس قانون کار، شغلهای فصلی به کارهایی گفته می شود که بنا به ماهیت و طبیعت کار، فقط در مقاطع مشخص و معینی از سال انجام میشوند. مانند فعالیتهای کشاورزی، ماهیگیری، کارخانجات قند، برنجکوبی، پنبه پاککنی و نظایر اینها. آن عده از کارگرانیکه صرفاً در فصل کار این فعالیتها - کارهای فصلی - به کار اشتغال دارند، کارگران فصلی میگویند.
این شهر به دلیل مرکز استان بودن، دارای اهمیت زیادی بوده و بیشتر روستاییان که در مشاغل بخش کشاورزی فعالند و فاقد شغل دائمی با درآمد مکفی هستند، برای یافتن شغل و کسب درآمد به این شهر مراجعه میکنند . تجمع کارگران فصلی در برخی از مناطق شهر رشت از جمله میدان شهدای ذهاب، میدان امین الضرب - لب آب - ، کوی امام رضا و بخصوص در محله چمارسرا - دانای علی - چهرهای نازیبا به کالبد شهر بخشیده است.
این کارگران در ایام اقامت در شهر، فاقد مسکن، غذا، بهداشت و تفریح مناسب هستند. وضعیت اسفناک کارگران فصلی، از قبیل عدم بهرهمندی ازمزایای قانون کار، عدم برخورداری از مزایای بیمهای، عدم برخورداری از آموزشهای فنی و حرفه ای مناسب نبوده و تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله قابل توجهی وجود دارد. علاوه بر این، ضمن اینکه امکان انجام مشاغل کاذب، غیرقانونی یا تشویق آنها به بزهکاری و اعمال خلاف قانون نیز وجود دارد. این نابسامانی علاوه بر اینکه مسائل و مشکلاتی را برای کارگران فصلی بوجود آورده، موجب بروز برخی چالشها برای شهروندان نیز شده است.
لذا ضرورت ساماندهی به این وضعیت درسرلوحه برنامه مدیران شهری قرارگرفته است به طوری که اجرای چندین برنامه به منظور ساماندهی کارگران فصلی در برخی از شهرهای کشور ازجمله شهر رشت را شاهد هستیم. این کارگران به دلایل متعدد به مشاغلی میپردازند که تنها در فصلهای ویژهای از سال امکان فعالیت آنها وجوددارد، در واقع شاغلان این حوزه با مسائل و چالشهای متعددی مواجهاند، که از جنبه فردی، اجتماعی، فرهنگی و ... برای این شهر حائز اهمیت بوده و روند فعلی سبب ایجاد مشکلات جدی برای شاغلان این بخش، مسئولان وساکنان شهر رشت میشود.
با توجه مطالب مذکور، این تحقیق درنظر دارد تا به ساماندهی کارگران فصلی درمحله چمارسرای شهر رشت پرداخته و ضمن شناختی عمیق از ساختارهای حاکم بر نحوه فعالیت کارگران فصلی به راهکارهایی منطقی درخصوص نحوه ساماندهی آنان دست یابد و از طریق تشریک مساعی و همکاری سازمانهایی چون شهرداری، سازمان تامین اجتماعی، اداره کل کار و امور اجتماعی، سازمان فنی وحرفهای، نیروی انتظامی و با حمایت استانداری و فرمانداری شهرستان رشت زمینه مناسبی را برای کاهش مشکلات و تنگناهای ایجادشده توسط کارگران فصلی در فضاهای شهری فراهم نماید.
-2 پیشینه تحقیق:
تجلی تلاش انسانها در جهت جوابگویی به نیازهایشان در جامعه، رشد و توسعه فضایی را پدید می آورد. گاه مقدمات هدفمند و تلاشهای آگاهانه انسان و گاه فعالیتهای خود به خودی و اتفاقی او به توسعه فضایی منجر می شود.الگوهای سکونتی و بناهای احداث شده، مراکز فعالیت، سیستمهای ارتباطی و بسیاری پدیدههای دیگرتغییر و تکامل دردوران مختلف یک شهر را نشان می دهند و تحولات رشد وتوسعه را در فضا منعکس می نمایند - معصومی اشکوری . - 53 :1376 لذا می توان گسترش فیزیکی یا توسعه فیزیکی یا توسعه فضایی شهر رااین گونه تعریف کرد »:به افزایش کمی وکیفی کاربریها و فضاهای کالبدی، مسکونی، تجاری،مذهبی،ارتباطی وغیره یک شهردرابعاد افقی وعمودی که درطول زمان انجام می گیرد می توان توسعه فضایی، اطلاق نمود.
شهبازی، فاطمه، 1382، طرح ساماندهی کارگران ساختمانی و خدماتی بیان داشته طرح ساماندهی کارگران فصلی و ساختمانی یکی از مصوبات دی ماه سال 1382 شورای اسلامیشهر تهران بود طرح مذکور به پیشنهاد کمسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران در کمیته مشترک ساماندهی کارگران متشکل ازنمایندگان اداره کار و امور اجتماعی، سازمان تامین اجتماعی، فرمانداری، شهر داری و نیروی انتظامیدر سی و یکمین جلسه علنی شورا به تصویب رسید. بر اساس این طرح قرار شد تا علاوه بر ساماندهی محل استقرار کارگران درخیابانها، سطح حرفه ای کارگران با آموزش ارتقاء یابد و خدمات رفاهی نیز به آنها ارائه گردد.
