بخشی از مقاله
چکیده :
سبک زندگی اسلامی بر مبنای ساده زیستی، راه میانه ای است که اسراف، تبذیر، بخل و امساک را نفی می کند و اسلام از آن حمایت کرده است . استفاده از روزی خد ا و به مصرف رساندن مال پاکیزه و حلال، حق طبیعی همه افراد است. اما غرق شدن در تجملات و زرق و برق زندگی مادی راه بی انتهایی است که اضطراب، دلهره، نگرانی و ... از دستاوردهای آن به شمار می روند .مسأله اصلی در این نوشتار تحلیلی بررسی فرهنگ ساده زیستی از نگاه آمو زه های دینی است که نتیجه آن پیاده سازی سبک زندگی اسلامی در جامعه می باشد.هدف این تحقیق شناخت ابعاد وعناصر مختلف فرهنگ ساده زیستی درارتباط با ایجاد سبک زندگی اسلامی است .این مقاله براساس تحقیق و جستجوی کتابخانه ای از منابعی همچون قرآن کریم، نهج البلاغه، بحار الانوار، اصول کافی و ... اتخاذ شده، ضمن آن که محوریت منابع قرآن کریم بوده است.
نتیجتا آن که ساده زیستی، نوع ی سرمایه است . با توجه به زندگی محدود و نیازهای گوناگون بشر باید انسان برای نیازهای ماندگار خود سرمایه گذاری کند. در سیر الی االله که هدف نهایی خلقت انسان است، بهترین زاد و توشه، سبک بالی است، چرا که وابستگی ، انسان را از طی طریق باز می دارد .و درنهایت آن که سبک زندگی در پرتو فرهنگ ساده زیستی، آرامش، تعالی و تکامل را برای همگان به ارمغان خواهد آورد .
واژگان کلیدی : سبک زندگی اسلامی، ساده زیستی، اعتدال و آرامش.
مقدمه :
از موضوعاتی که در زندگی فردی و اجتماعی و مادی و معنوی انسان تأثیر به سزایی دارد، سبک زندگی در پرتو ساده زیستی و قناعت است که کمتر به آن توجه شده است، در حالی که از نظر فرهنگ دینی، یکی از ارزش های متعالی به حساب می آید. زندگی براساس ساده زیستی، پاسخ انسان های دانا به حیات ناپایدار دنیاست که در پرتو آن، آرامش درون و برون حاصل می شود. بنابراین، ساده زیستی با نوع شناخت انسان و نگرش او به زندگی دنیا مرتبط است .در عصر حاضر، دو نگاه افراطی و تفریطی به بهره مندی از مواهب الهی و مادیات دیده م ی شود. عده ای در مادیات دنیا غوطه ور شده و اسیر زرق و برق و تجملات آن گردیده اند و برخی مانند راهبان مسیحی و صوفیان مزوّر، تارک دنیا شده و از جهان ماده یا به کلی بی خبرند و یا می خواهند با زندگی زاهدانه، افکار مردم را به خود جلب کنند .
رشد فزاینده عوامل قدرت و ثروت و ترویج مصرف گرایی در عصر حاضر، خطر روی آوردن به زندگی تجملاتی و فرو رفتن در مرداب دنیا را افزایش داده است.وضعیت فوق و آثار زیان بار تجملاتی می طلبد که سبک زندگی و ویژگی های ساده زیستی و آثار مثبت آن را بررسی کنیم تا از خطرات دل بستگی تام و تمام به مواهب دنیوی و تجمل گرایی در امان بمانیم .ساده زیستی مورد نظر اسلام عبارت است از : عدم دل بستگی به مظاهر دنیا و رهایی از تجملات و تشریفات زاید زندگی و بی پیرایه بودن که مقابل آن، تجمل گرایی و رفاه زدگی است.
ساده زیستی با مفهوم زهد و بی رغبتی، ارتباط تنگاتنگی دارد . استاد مطهری می گوید : »زهد، حالتی است روحی و زاهد از آن نظر که دل بستگی های معنوی و اخروی دارد، به مظاهر مادی زندگی بی اعتناست . این بی اعتنایی و بی توجهی تنها در فکر و اندیشه و احساس قلبی نیست و در مرحله ضمیر پایان نمی یابد . زاهد در ز ندگی عملی خویش، سادگی و قناعت را پیشه خود می سازد و از تنعم و تجمل و لذت گرایی پرهیز می نمایدزُهاد. جهان آن ها هستند که به حداقل تمتع و بهره گیری از مادیات اکتفا کرده اند. - «مطهری، ،
با این توصیف، مفهوم زهد دو مرحله قلبی و عملی دارد : مرحله قلبی آن، عدم دل بستگی به دنیا، و مرحله عملی آن، اکتفا کردن به حداقل ابزارهای زندگی و ساده زیستی است . پس می توان گفت : ساده زیستی راستین راه را برای
تحصیل زهد حقیقی هموار می سازد؛ چنان که در روایتی از امام علی - ع - آمده است التَزهّد:» یؤدَی الی الزهد - آمدی،بی تا،ج ،صُ - واداشتن خود به زهد و ساده زیستی، منتهی به حالت درونی زهد می گردد .« در جای دیگر می فرماید : اول» الزهد التزّهد - همان،صََُنخستین - گام زهد، تزهّد - ساده زیستی - است.«در یک جمله می توان گفت : زهد، در واقع عدم گرایش باطنی و قلبی انسان به دنیاست و س اده زیستی، ناظر به زندگی فردی و اجتماعی افراد است و نمی توان بدون روحیه ساده زیستی، به زهد رسید . تجمل گرایی، حاکی از دل بستگی به دنیاست که با زهد در تضاد است.
ساده زیستی و زندگی مورد نظر اسلام، ساده زیستی عزت مند و راستین است که برداشت های ناصحیح صوفی گر ی با آن تطبیق نمی کند . متأسفانه در همه زمان ها، زاهد نماهای صوفی مسلک بوده و هستند که به دلیل عدم شناخت کامل از آموزه های دینی، نعمت ها را بر خود حرام کرده و لباس پشمینه پوشیده و برای خود ظاهری ژولیده، بی نزاکت و ژنده پوش و خشم آلود درست کرده اند.امامان معصوم - علیهم السلام - همواره در برابر افکار انحرافی این گروه ایستادگی می کردند و با آنها در عمل و گفتار مخالفت می نمودند و روش آنان را خطاء و باطل می دانستند . امام صادق - ع - در مورد این افراد می فرماید : آنها دشمنان ما هستند. کسی که به آنها مایل گردد، جزء آنان است و با آنها محشور می شود. - کلینی،ٍَّ ،جٍ،صٍِ - ممکن است بعضی افراد از ساده زیستی سوء استفاده کنند و با نیرنگ و فریب، مردم را به گمراهی بکشانند و از این طریق به مقاصد خویش برسند.
سعدی در این باره داستانی نقل کرده است : زاهدی مهمان پادشاهی بود . چون به طعام بنشستند، کمتر از آن خورد که ارادتِ او بود و چون به نماز برخاستند، بیش از آن کرد که عادت او بود، تاّ ظنّ صلاح در حق او زیادت شود ... چون به مقام خویش بازآمد، سفره خواست تا تناولی کند . پسری داشت صاحب فراست، گفت : ای پدر، باری به دعوت سلطان طعام نخ وردی؟ گفت : در نظر ایشان چیزی نخوردم که به کار آید . گفت : نماز را هم قضا کن که چیزی نکردی که به کار آید. - سعدی، ،باب دوم،صَُ -
شاید بعضی تصور کنند ساده زیستی با آراستگی ظاهری، منافات دارد، در حالی که بین او دو هیچ گونه تضادی وجود ندارد. می توان هم ساده بود و هم آراسته. اسلام بر لزوم آراستگی مسلمانان تأکید کرده است . قرآن مجید می فرماید : »یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد - اعراف/ - ؛ ای فرزندان آدم ! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود داشته باشید.« این جمله می تواند شامل پوشیدن لباس های مرتب و پاکیزه، شانه زدن موها، به کار بردن عطر و مانند آن باشد. ضمن آن که شامل زینت های معنوی مانند : ملکات اخلاقی و پاکی نیت و اخلاص نیز می گردد . - مکارم شیرازی،
پیامبر اکرم - ص - می فرماید : خدای تعالی دوست دارد وقتی بنده اش نزد برادران خود می رود، با ظا هری آراسته روبرو شود. - مجلسی،َ ،جّ ،صٍُُ - آن حضرت از مردی که موهای ژولیده و لباسی کثیف داشت، انتقاد کرد و فرمود : بهره بردن از نعمت های الهی و نمایاندن نعمت، جزء دین است. - کلینی،ٍَّ ،جّ ،صَُُ - پیامبر اکرم - ص - در عین سادگی و دوری از تجملات دنیوی، پاک و پاکیزه و خوش بو و معطر بود؛ چنان که وقتی از مسیری می گذشت، رهگذرانی که پس از وی از آنجا می گذشتند، از بوی خوش آن حضرت می فهمیدند که پیامبر از آن جا عبور کرده است. - مجلسی،َُ ،
جایگاه ساده زیستی درسبک زندگی اسلامی
از نظر اسلام، ساده زیستی، یک ارزش معنوی است. پیشوایان دین، ساده زیستی و قناعت را ارزشی والا می دانستند و افراد ساده زیست را می ستودند . امیر مؤمنان علی - ع - در مورد »صعصعه بن صوحان« می فرماید : انک» ما علمتُ
حَسَنُ المعونه خفیف المؤنه - یعقوبی،بی تا،جٍ،صُ - همان تا آنجا که دانسته ام، یاوری نیکو و کم هزینه ای.« هم چنین آن حضرت در توصیف »زید بن صوحان« که در جنگ جمل به شهادت رسید، فرمود : خداوند تو را رحمت کند ای زید که به راستی کم هزینه و پر کار بودی. - پیشین،صّْ - امام علی - ع - از میان همه کمالات »صعصعه« و »زید« به این ویژگی مهم آنان - کم هزینه و پر کار بودن - اشاره می
کند تا جایگاه ارزشی ساده زیستی برای همگان مشخص گردد . در اهمیت این مقوله ارزشمند همین بس که همه پیامبران الهی از آدم تا خاتم، به آن متصف بوده اند .
ساده زیستی و سیره پیامبران
سادگی و بی پیرایگی فرستادگان الهی، به عنوان اصلی اصیل جلوه ای خاص در رفتار، معاشرت و نشست و برخاست آنان دارد. امام علی - ع - از ساده زیستی پیامبران خدا خبر داده است.
