بخشی از مقاله
چكيده
بی‌تردید مطالعه زندگی امامان معصوم به عنوان اسوه و الگو در عرصه‌های مختلف زندگی می‌تواند در تحکیم و تثبیت رفتارها و روابط انسان‌ها به لحاظ اعتقادی، اخالقی و اجتماعی تأثیرگذار باشد. در این راستا، با استخراج مطالب به صورت كتابخانه‌اي - از اسناد معتبر تاريخي و حديثي- و به روش توصيفي درصدد تبيين سنت قرآني امام سجاد به عنوان الگوی کامل انسانی هستيم كه بشر می‌تواند در نتيجه عمل به گفتار، رفتار، اخااق و منش ایشان، در ساختار فرد و اجتماع به سعادت نائل آيد.
مقدمه
براي چگونه بودن به اسوه نياز داريم؛ نقش اسوه در تربيت انسان، بي‌نياز از بيان و توضيح است. در اين اسوه‌يابي و تأسي به اخاق اولياء، آشنايي با جزیيات صفات و رفتار آن حضرات ضروري است. در منابع حديث و سيره، نمونه‌هاي رفتاري پيامبر و امامان معصوم به صورت ريز و جزیي نقل گرديده که آشنايي با آن‌ها بسيار سودمند و گامي جهت خودسازي و تعالي بخشيدن به جامعه است.
انسان با ديد ژرفنگر، بيابان‌گردي سرگردان در زندگي نيست؛ بلکه موجودي مسئول است که با مقصد و مقصودي مشخص، با زاد و توشه‌اي کامل و راهنماياني دروني و بروني به سفري پرداخته که از صحراي عدم آغاز مي‌شود و تا بار يافتن به لقاي الهي ادامه دارد. انسان براي به دست آوردن رضايت خداوند و نيک‌بختي خويش و سعادت‌مندي جامعه بايد در طول اين سفر، چگونه زيستن را بياموزد و اين آموزه‌ها را در زندگي خويش به‌کار گمارد.
اسام براي پاسخ‌گويي به اين سؤال بسيار اساسي، دو شيوه را دنبال نموده است: الف - بيان احکام و دستورهاي زندگي از آغاز تا فرجام؛ ب - ارائه الگوهاي تربيتي و نمونه‌هاي عيني کمال. بر اساس همين شيوه دوم، در قرآنكريم، بارها از پيامبران و ديگر انسان‌های واال سخن به ميان آمده و از جنبه‌هاي الگويي آنان ستايش شده تا ديگران نيز به آنان تأسي جويند.
در مکتب حياتبخش تشيع، معرفي الگوهاي الهي گسترده‌تر است و پيشوايان معصوم بهترين اسوه‌ها و الگوهاي زندگي هستند كه فراروي دل‌های آگاه قرار دارند تا آنان‌که مسئوليت الهي و رسالت انساني خويش را درک کرده‌اند و تصميم براي رسيدن به فضيلت و کمال را دارند با درس گرفتن از آنان زيستني شرافت‌مندانه که سعادت دنيا و آخرت را تأمين مي‌کند در پيش گيرند. ما در اين نوشتار با روش توصيفي به گفتار و رفتار امام سجاد - سبك زندگي قرآني - بر اساس قرآن پرداختيم و به اين نتيجه اساسي دست يافتيم كه آشنايي با نمونههايي از سيره گفتاري و رفتاري آن امام معصوم، مي‌تواند ره‌گشاي ما در پيمودن مسير کمال و عبوديت گردد زیرا هدف نهايي خلقت انسان، رسيدن به كمال و عبوديت خداي متعال است.
ارتباط میان آن دو به حدی مستحکم است که بر اساس حدیث متواتر ثقلین، تفکیک آن دو، به منزله تباه ساختن آنان است. نه قرآن بدون اهل‌بیت ، هدایت‌بخش است و نه وجود اهل‌بیت بدون قرآن امکانپذیر است و چنگ زدن به يكي و رها كردن ديگري، به جدايي از هر دو مي‌انجامد. رابطه قرآن و اهل‌بیت از جهات مختلف قابل بررسی است. شاید مهم‌ترین رویکرد بیان مفاهیم قرآن، بیان آن مفاهیم در قالب سنت از منظر اهل‌بیت باشد.
یکی از آن مباحث، روش بیان مضامین قرآن در قالب گفتار و عمل می‌باشد که می‌تواند در فهم تبيين آیات و دريافت مراد جدّي الهي مفید واقع شود. در این راستا، ما مواردی از سنت گفتاری و رفتاري امام سجاد را بر اساس قرآن مورد بررسی قرار می‌دهیم و پاسخ اين سؤال را تبيين خواهيم كرد كه سبك گفتار و عمل امام سجاد بر اساس آيات قرآن چگونه بوده است.
الف - گفتار امام سجاد بر اساس قرآن
امام سجاد یکی از مصادیق قرآن ناطق هستند و بیانات ارزش‌مند ایشان بر اساس مبانی قرآنی است. این مدعا با تکیه بر شواهدی بدست می‌آید که این شواهد عبارتند از: اسنتناد مستقیم به آیات قرآن، تطبیق بیانات امام سجاد به آیات قرآن، به كار گيري الفاظ قرآنی در كلمات آن حضرت. با توجه به مثال‌های ذکر شده در خصوص این شواهد، به دست می‌آید که بیانات امام سجاد دارای پایه و اساس و مبانی قرآنی و مبتنی بر تعالیم وحی است.
