بخشی از مقاله
چکیده
آموزش و پرورش از مهمترین نهادهای اجتماعی می باشد . در واقع، کیفیت فعالیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد آموزش و پرورش بستگی دارد. کیفیت در حال حاضر یکی از محورهای اصلی همه مباحث آموزشی است و ارتقای آن مهمترین وظیفه وزارت آموزش و پرورش است. منظور از آموزش و پرورش در نوشتار حاضر همان آموزش و پرورش رسمی ای است که از دوره ابتدایی شروع و با اتمام دوره متوسطه به پایان می رسد و نهاد آموزش و پرورش کشور وظیفه اجرای آن را برعهده دارد . مفهوم کیفیت آموزشی شامل 4 بعد است که عبارتند از : کارکردها و فعالیتهای مدرسه از قبیل فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان؛ معلمان و دست اندرکاران آموزشی؛ دانش آموزان و مخاطبین؛ امکانات و تجهیزات آموزشی . مشکلات اساسی آموزش و پرورش را می توان در دو گروه کلی - 1 - مشکلات بیرونی - 2 مشکلات درونی - طبقه بندی کرد .
در نوشتار حاضر راهکارهایی جهت حل مشکلات کنونی برای سیاستگذاری بهتر در نظام آموزشی و ارتقای کیفیت آن ارائه شده است . در بخش راهکارهای درون سازمانی، 44 راهکار ارائه شده است که آموزش و پرورش می تواند با تکیه بر مدیریت کارآمد و موثر آنها را اجرایی کرده و موجب ارتقای کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی گردد. و در بخش راهکارهای برون سازمانی 13 راهکار ارائه گردیده است که نظام آموزشی می تواند با تعامل سازنده و دوجانبه با سایر نهادهای اجتماعی از جمله وزارتخانه های بهداشت، آموزش عالی و ورزش و جوانان آنها را اجرایی نماید .
.1 مقدمه
کمال انسان در گرو تربیت صحیح می باشد و آموزش و پرورش وسیله رسیدن آدمی به نهایت شرف انسانی است . کانت، فیلسوف شهیر قرن هیجدهم معتقد است : » بشر تنها با تعلیم و تربیت آدم تواند شد و آدمی چیزی جز آنچه تربیت از او می سازد، نیست . از اینرو مسئله تعلیم و تربیت بزرگترین و دشوارترین مسئله ای است که انسان با آن درگیر است «. نظام آموزش و پرورش مسئولیت عظیم باروری وشکوفایی استعدادها وتوانایی نسل کنونی وآتی جامعه را برای نیل به توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به عهده دارد . امروزه نقش تعلیم و تربیت به عنوان یکی از عوامل اصلی بهبود استانداردهای زندگی و رشد و توسعه جوامع انسانی بر هیچ کس پوشیده نیست .
آموزش و پرورش از مهمترین نهادهای اجتماعی می باشد. در واقع، کیفیت فعالیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد آموزش و پرورش بستگی دارد. آموزش و پرورش در پروراندن فرد و در بالنده کردن جمع نقش حیاتی دارد.{7} امروزه و در قرن 21 توجه جدی به امر مهم آموزش و پرورش از اهداف کلیدی و مهم دولتها محسوب می شودمخصوصاً. افزایش کمی دانش آموزان با توجه به کمبود امکانات و منابع کیفیت بخشی به امور آموزشی و پرورشی را در اولویت اول برنامه ها قرار داده است.
بدون شک در حرکت به سمت جهانی شدن، کیفیت یک عامل تاثیرگذار است . در روند توسعه صنعت و بازرگانی، یکپارچگی اقتصاد جهانی و رشد و اشباع بازار، کیفیت نقش اصلی را ایفا کرده و یکی از مهمترین عامل های رقابت سازمان و موفقیت در بازارهای ملی، منطقه ای و جهانی به شمار می آید . {1} کیفیت مهمترین معیار توسعه آموزش و پرورش است . موضوع کیفیت در اکثر نظامهای آموزشی به یکی از مفاهیم اساسی در سیاست گذاری های کلان آموزشی تبدیل شده است . و از این رو کیفیت گرایی به منزله مرحله مهمی از تاریخ تحولات آموزش و پرورش مطرح شده است. کیفیت در حال حاضر یکی از محورهای اصلی همه مباحث آموزشی است و ارتقای آن مهمترین وظیفه و زارت آموزش و پرورش است . حتی ارتقای کیفیت نظام تعلیم و تربیت به منزله هدف غایی برخی مراکز پژوهشی آموزش و پرورش کشورمان دیده شده است. {8}
اهمیت و ضرورت تحول در نظام آموزشی:
در جهان در هزاره سوم تحولات سریع اقتصادی، اجتماعی و فنی در حال روی دادن است. در حقیقت رشد سریع تولید دانش و اطلاعات در جهان در حال اتفاق است. کارها مکانیزه و خودکار شدند که در این حالت نیروی کار مفهوم جدیدی پیدا میکند. وابستگی شدیدی نیز بین زندگی و فناوری علم ایجاد میشود. همگان باید بدانند با دانسته های 20 سال پیش نمیتوان زندگی موفقی داشت و باید همگام با علم حرکت کرد. و این امر لزوم بازنگری در نظام آموزشی ما را بیش از پیش برایمان مبرهن می سازد.
-1 احساس نیاز به تغییر.
-2انسان احساس بکند که چیزی که باید تغییر بکند خود اوست .
-3 انسانها باور بکنند که توانایی ایجاد تغییر را دارند.
-4تحول در آموزش و پرورش به دلیل تحولات سریع در جهان.
-2 وضع فعلی موجود آموزش و پرورش و چالشهای عمده آن
به نظر می رسد آموزش و پرورش امروزه بیشتر با این مسائل روبروست" *در حال حاضر مدیریت در آموزش و پرورش بیشتر اداری و اجرایی است. *آموزش و پرورش باید از محتوا محوری به مهارت محوری تغییر رویه دهد. *متأسفانه ما مسئولیتخواهی و بازرسی را فراموش کردیم و دنبال ارزیابی عملکرد نیستیم که این خود معضلی است. *آموزش و پرورش ایران فاقد فلسفه و دکترین آموزش و پرورش است. *آموزش و پرورش اگر بخواهد پاسخگو باشد باید خیلی انعطافپذیر و پویا باشد. *آموزش و پرورش دچار روزمرهگی شده است.
* صلاحیت مدیران آموزش و پرورش بررسی شود.
* محتوای آموزشی با نیازهای بازار کار نیز تطابق ندارد.
* محتوای آموزشی با نیازهای دانشآموزان تطابق ندارد.
* مسائل معلمان باید حل شود.
* آموزش و پرورش در مقابل تغییرات سخت و جامد است.
* نظام آموزش و پرورش در تاریکی حرکت میکند.
* خط مشی عمومی آموزش و پرورش ضعیف است.
* آموزش و پرورش به سیستم »بچه نگهداری« تبدیل شده است .
* نظام آموزش در آموزش و پرورش ایران فرسوده است.
* کتب درسی فاقد کلام نو است.
با توجه به مطالب فوق الذکرکه اشاره گردید بررسی ها و یافته های فردی و پژوهشی نشان می دهد در چهار بخش مهم و اساسی یعنی: -1 معلم و نیروی انسانی -2 مدیریت و ساختار و تشکیلات
-3 برنامه های درسی و آموزشی
-4 تأمین منابع مالی
آموزش و پرورش نیاز به تغییر تحول و تو سعه دارد. تداوم وضع موجود باعث عمیق تر شدن و گسترده تر شدن چالش ها و بحران ها خواهد شد . در همه ابعادی که بیان آن رفت و ادامه روند موجود، نسلی از انسانهای غیر متعارف را برای جامعه ایرانی و اسلامی تدارک خواهد دید . با تاکید به مطالب فوق و نیز لزوم توجه دست اندرکاران به اهمیت و ضرورت ارتقای کیفیت آموزشی در ارائه خدمات آموزشی و پرورشی، نوشتار حاضر پس از تعریف معنا و مفهوم کیفیت آموزشی و تشریح مشکلات کنونی نظام آموزشی کشور، به ارائ ه راهکارهای درون و برون سازمانی در خصوص ارتقای کیفیت آموزشی می پردازد و نویسنده امیدوار است، نوشتار حاضر مورد استفاده دست اندرکاران نظام آموزشی کشور در حل معضلات آموزشی کشور و ارتقای کیفیت آموزشی قرار گیرد.
-3 مفهوم آموزش و پرورش:
آموزش و پرو رش یا همان تعلیم و تربیت معادل فارسی عبارت انگلیسی Education است که عبارتست از تمام واکنش ها، اثرات، راهها و روشهایی که برای رشد و تکامل توانایی های فکری ، معرفتی و همچنین مهارتها ، نگرشها و رفتار انسان به کار می رود، البته به طریقی که شخصیت انسان را تا ممکن ترین حد آن تعال بخشد و یکی از ارزشهای مثبت جامعه ای که در آن زیست می کند، باشد. {4} با توجه به شمول و جامعیت مفهوم آموزش و پرورش، معانی و برداشتهای مختلفی از این واژه در ذهن متبادر می شود، از جمله: آموزش مادام العمر: این اصطلاح مبتنی بر یک مفهوم فلسفی است که آموزش و پرورش را فرایندی دراز مدت می داند . فرایندی که از بدو تولد انسانها آغاز و با مرگ آنها پایان می یابد . بنابراین، این اصطلاح تمام آموزشهای فرد را، مانند آموزشهای اولیه کودکی که از دامان والدین و نهاد خانواده شروع می شود و انواع سطوح و اشکال آموزش رسمی، تمام اشکال آموزش مداوم و انواع آموزش غیر رسمی را در بر می گیرد.
