بخشی از مقاله
چکیده
ایده شهر خلاق مبحثی جدید و مورد توجه در حوزه مطالعات و برنامهریزی شهری و به ویژه مدیریت شهری بوده و بر بهتر شدن محیط زندگی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان تأکید دارد. همچنین ایجاد شهرهای خلاق باعث رونق و شکوفایی حیات شهری میگردد که این خود سطح مناسبات یک شهر را در پیوند با سایر شهرها در مقیاس ملی و فراملی گسترش میدهد؟ شهرهای خلاق به عنوان مراکز نوآوری، خلاقیت و تبدیل ایده به ثروت، قلمداد میگردند؟ از آن جا که ایده و نوآوری عناصر اصلی رقابتی در عصر جهانی شدن، هستند؛ داشتن شهر خلاق، آرزوی هر جامعهای است. اما، باید دید شهر خلاق چگونه شهری است و چه ویژگیها و شاخصهایی دارد؟
شرایط لازم برای این که شهری خلاق باشد چیست؟ این مقاله با بررسی موضوع سعی در پاسخ دادن به سوالهای مذکور دارد. روش تحقیق توصیفی است و تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی انجام یافته است. آن چه که در مورد شهر خلاق با توجه به نتایج ادبیات نظری میتوان بیان کرد، این است که شهرخلاق رویکردی فرهنگی در توسعه شهری است.
در این رویکرد شهر باید بتواند محیطی جذاب برای جذب و پرورش استعدادها، نوآوریها وایدهها باشد و بتواند از ایده و خلاقیت افراد، چه افراد خاص و ویژه مثل هنرمندان، دانشمندان، نویسندگان و چه از ایدههای شهروندان عادی بهره ببرد. و همچنین نشان میدهد که شهر با تمرکز، تنوع و پویایی و تحرک میتواند زمینهساز بروز خلاقیت در شهر باشد. بدین معنی که یک شهر خلاق باید بتواند گروههای مختلف اجتماعی با فرهنگهای مختلف ر ا در خود پذیرا باشد؟ در نهایت باید گفت شهرها در صورت داشتن شرایط لازم و با فراهم نمودن بستر مناسب، با نگاهی خلاقانه به امکانات و مسائل موجود، حل خلاقانه مسائل و استفاده هوشمندانه و مبتکرانه ازفرصتها و امکانات میتوانند به شهرهایی خلاق تبدیل شوند.
مقدمه
آنچه که امروز دولتها، حکومتها و سازمانهای محلی با آن مواجه هستند روند رو به افزایش شهرنشینی و بروز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی از یک سو و ناکارآمد بودن روشهای مدیریت و کنترل توسعه شهری متداول در رفع مشکلات و تنگناهای مذکور از سوی دیگر میباشد. از اینرو بازنگری در شیوههای مدیریت، برنامهریزی و توسعه شهری، امری اجتناب ناپذیر مینماید.
در عصر حاضر شهرها ناگزیر از رقابتاند . رقابت آنها در حوزه بازار جهانی و در تعامل با دیگر شهرها و سکونتگاههای شهری در اطراف جهان برای سرمایهگذاری است. چنانچه شهری نتواند برای سرمایهگذاران امنیت، زیرساختها و کارایی لازم را فراهم کند، قادر به رقابت نیز نخواهد بود. در طول تاریخ آنچه موجب برداشتن گامهای بلند به سوی کامیابی و تغییرات مثبت در شیوه زیست انسانها شده، برگرفته از اندیشهای تکامل یافته یعنی خلاقیت بوده است. خلاقیت میتواند در تمام ابعاد زندگی انسانی نقشی اساسی داشته و آن را تحت تاثیر خود قرار دهد. شهرها نیز محل پیوند نیروهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و... بوده و مکانی برای بروز فعالیتهای فردی و جمعی هستند، بنابراین خلاقیت جایگاهی ویژه در شهر پیدا میکند
فلسفه شهر خلاق این است که همیشه در یک مکان پتانسیلهای خلاقی وجود دارد. باید شرایط بهگونهای باشد، که مردم فکر کنند برنامهریزی نمایند و در استفاده از فرصتهای به وجود آمده، ابتکار عمل داشته باشند. همچنین مردم بتوانند مسائل شهری مهار نشدنی را اداره کنند.
شهر با استفاده از اصطلاحاتی چون»شهر خلاق - landry,2008:34 - 1« و »طبقه خلاق - Florida,2002:7 - 2«، که بیانگر اهمیت فرهنگ و هنر در بافت شهری است، به طور فزایندهای در مرکز توجه قرار گرفته است. از میانهی دههی 1990 به بعد، ابتدا در بریتانیا و سپس در آمریکا، مفهوم شهر خلاق به یک پارادایم معمول و یک مدل جدید از گرایش به برنامهریزی سیاستهای شهری تبدیل شده است . - Reckwitz, 2009: 4 - لندری؛ نظریهپرداز شهری، و فلوریدا؛ اقتصاددان، نمایندگان اصلی آن چه میتواند به عنوان مفهوم شهر خلاق تعریف شود، بودهاند. این مفهوم به شکلی واضح توسط مقامات شهری، برنامهریزان شهری، تاجران، و هر شخص درگیر در توسعهی شهری، برای رسیدن به تعریف جدیدی از شهرها به عنوان یک مرکز خلاق، به کار گرفته شده است
هر شهری قادر نیست به شهر خلاق تبدیل شود. عواملی هستند که نقش تعیینکنندهای در ایجاد موقعیت مناسب آغازین شهرها دارند - حسینآبادی،. - 27: 1390 در این مقاله به بررسی و بازشناسی دقیق شاخصهای شهر خلاق به مثابه ایدهای فراگیر در جهان شهری شده امروز و نیز ضرورتی اساسی در تبدیل شهرها به مکانهایی خلاق و پیشرو پرداخته میشود تا با استفاده از منابع اصلی این ایده، شاخصهای مختلفی و پراکندهای که تعریف شدهاند را بتوان به یک زبان مشترک تبدیل و انها را به عنوان شاخصهای جهانی شهر خلاق ارائه نمود. در واقع دستاورد اصلی این تحقیق نیز دستیابی به یک چارچوب مشترک از شاخصها از طریق منابع معتبر جهانی است.
فرآیند انجام تحقیق
روش تحقیق درمقاله حاضر به لحاظ ماهیت تحقیق توصیفی محسوب میشود. روش و ابزار مورد استفاده تحقیق نیز مطالعات کتابخانهای و بررسی اسناد و مدارک معتبر میباشد. بدین منظور ضمن مراجعه به منابع و مآخذ موجود و در دسترس و مطرح نمودن شاخصهای مختلف و تجزیه و تحلیل آنها سعی شده تمام وجوه ممکن مورد توجه قرار گیرد و درنهایت نتیجهگیری شود که چه شرایط و ویژگیهایی برای توسعههای شهری و منطقهای خلاق لازم است.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
امروزه در روند جهانی شدن، خلاقیت یکی از مهمترین عوامل رشد و موفقیت شهرهای در حال رقابت به شمار میرود. داشتن شهر خلاق، نهایت آرزوی هر جامعه مدرنی است. شهر خلاق فضایی است که در آن فعالیتهای نوین رخ میدهد. در این شهر مسئولان شهری خدمات همگانی و زیرساختهای اجتماعی و اقتصادی را به جدیدترین، کاراترین، بهرهورترین و زیباترین روش ممکن ارائه مینمایند. شهر خلاق نه تنها فضایی است که در آن خلاقیت رشد میکند، بلکه سازماندهی و مدیریت آن به طور خلاقانه طرحریزی میگردد.
شهری که بتواند به شکلی خلاقانه استعداد همکاری جمعی را در راستای ارائه خدمات بیشتر به کار گیرد، موفقترین شهر در این قرن خواهد بود
خلاق بودن شهرمعمولاً مستلزم ریسکپذیری، رهبری، حس نوعی حرکت و پویایی در برابر سکون، مصمم بودن در عین پرهیز از جبرگرایی، و از نظر استراتژیک، راسخ و از نظر تاکتیکی، منعطف بودن است. اینها مستلزم تغییر در نگرش، درک، خواستها و اراده، و همچنین درکی از ظرفیت شبکهای شهر و عمق و غنای فرهنگی آن است
پیشینه تحقیق:
نظریه شهر خلاق از سال 1980 میلادی تاکنون به جایگاهی دست یافته است که میتواند خود را تعریف نماید، تعریفی که آن زمان از شهر خلاق ارائه شد به طور کامل انتزاعی بود: "یک بیانیه بطور کامل واضح که روشنفکری و تصویرسازی ذهنی را ترویج میکند و تأثیری قابل ملاحظه بر فرهنگ و کار جمعی دارد". با کندوکاو در تاریخ معماریوشهرسازی برای رسیدن به ریشههای این نظریه به انتشار کتاب "کشف جدید " اثر "بنتن ماکی " در سال 1928 برمیخوریم که فلسفه برنامهریزی را پایهریزی نمود، پس از آن در دهه 1920 بویژه در آمریکا و انگلستان برنامهریزی منطقهای، از نوع اکولوژیکی آن مطرح شد و در سال 1944 گزارش "ابرکرامبی" و "لردرایت " برای سازماندهی منطقه لندن پیشنهاد گشت.
عنوان شهر خلاق نخستین بار توسط یونسکو مطرح شد. اما معنایی که در آن روز مد نظر یونسکو بود، با مفاهیم امروزین شهر خلاق کاملا متفاوت است. شبکه منطقهای شهرهای خلاق در اکتبر 2004 توسط یونسکو در صد و هفتادمین مجمع عمومی شروع بکار نمود
اولین نظریهپرداز که مناطق و شهرهای خلاق را مطرح نمود، ریچارد فلوریدا است. او در سال 2002 اولین کتاب خود را تحت عنوان "طبقه خلاق"3منتشر کرد و پس از آن در سال 2005 کتاب دیگری را برای تقویت موضوع با عنوان "شهرهای شما کجا هستند؟" منتشر کرد
در سال 2007 نیز آلن اسکات با استفاده از ادبیاتی که ریچارد فلوریدا مطرح کرده بود مباحثی را در ارتباط با شهرها و مناطق خلاق مطرح ساخت.
همان طور که کیرچبرگ 4خاطر نشان میکند، شاید درست این است که ظهور »طبقهی خلاق« ریچارد فلوریدا را به عنوان یک رویداد سرنوشتساز مورد توجه قرار دهیم . شاید این به خاطر تأثیرگذاری کاملی است که کتاب وی بر رهبران جامعه و برنامهریزان شهری داشته است.
