بخشی از مقاله
چکیده
روند توسعه شهرها و صنعتی شدن سبب تبدیل چشم اندازهای طبیعی پیرامون شهرها به چشم اندازه ای کشاورزی و درنهایت به محیطهای مسکونی و صنعتی شده است.درنتیجه تخریب اکوسیستمهای طبیعی،کل محیط طبیعی سرزمینبه فقر ژنتیکی،سادگیو نابودی سوق داده میشود.درمجموع تخریب اکوسیستمهای طبیعی و تغییر چشم اندازهای طبیعی پیرامون و داخلشهر و مناظر شهری آشفته و فاقد عناصر طبیعی باعث بروز برخی عوارض نامطلوب و درنهایت موجب افت کیفیت زیستی و به خطر افتادن زندگی شهری و انسانها میشوند.این مشکلات که انسان درزمینهی اضطراب، افسردگی و خستگی روانیدارد ازنبود ارتباط با طبیعت نشأت میگیرد.
در این مقاله بررسی شاخصهای مناظر شفابخش و ارزیابی قابلیت به کارگیری آن در فضای شهریباهدف ارتقاء قابلیت شفابخشی فضای سبز شهری است. جهت حصول به هدف تحقیق از مطالعات اسنادی بهره گرفته شده است. با کنکاش در کتب و متون و تجربیات نوشتاری در زمینه مناظر شفابخش سعی در ارائه ساختاری کلی برای روند تحقیق شده است.در این پژوهش با ارائه راهکارهای طراحی جهت خلق فضاهایی متناسب بانیاز استفاده کنندگان عوامل تنشزارا در محیط کاهش داده و با ایجاد آرامش و امنیت به برآورده شدن نیازهای فردی و اجتماعی کمک کرد.
مقدمه
دنیای شلوغ امروزی و روند شهرنشینی و صنعتی شدن اثرات ناخوشایندی بر تمام فعالیتهای جسمی و روانی انسانها گذاشته است. اطلاعات،ارتباطات،اشیاء،پدیده ها و وسایل و ... دنیای اطراف ما را پرکرده است و غوغا سالاری حکومت میکند؛و این زمینه ایجاد محیطی استرسزا و با درگیریهای اجتماعی و اضطراب و افسردگی و خستگی روانی فراهم می کند؛ومنشأ آن کاهش مناظر سبز و طبیعیو نزول سلامت جسمی و روانی در شهرهاست.
پژوهش های روانشناسی شهری نشان میدهد که باغها و فضاهای طبیعی بر ارضاء حس زیباییشناسی و سلامت و حال خوب انسانها اثر می گذارد. - نیکبخت - 1383ایده باغهای شفابخش از دهه نود میلادی شکلگرفته است که افکار عمومی پیش از پیش به سمت طبیعت جلب شده و موجودات زنده اهمیت روزافزونتریپیداکردهاند.اینباغها با کمک برقراریارتباط انسان با طبیعت و عناصر طبیعی به برطرف کردن معضلات روحی انسانها کمک می کند - اکبر زاده .م. . - 1392این باغها دارای اصولی هستند که آنها را از باغهای معمولی مجزا میکند و با رعایت آنها،باغ به سمت اثرگذاری در جهت رفع بیماریها جسمی و روحی پیش میرود.
باغ های شفابخش بهوسیله ارتباطی که از طریق حواس مختلف با انسانها برقرار میکنند باعث ایجاد خاصیت شفابخشی میشوند؛که این ایده علاوه بر فضاهای خاص و مراکز درمانی در اماکن عمومی شهری و خصوصی نیز قابلاجرااستشفابخشی خاصیتی است که در آن طی شرایط بدن بهبود مییابد و بیماری درمان و سلامت حاصل میشود. کاربرد لغت شفابخش همراه باغ این معانی را بهسوی مشخصی هدایت میکند ولی بجای تأکید بر درمان یک فرد، مزایای آن بیشتر متوجه کاهش تنش و قابلیت فضا برای تسکین دادن،آرامش و بازیابی نیرو یا بازگشت سلامت روحی و احساسی فرد است.
به لحاظ تاریخی، ارتباط بین طبیعت و شفابخشی بهتدریج با رویکردهای فنی فزایندهای درهم آمیخته شد و این ایده به وجود آمد که دسترسی به طبیعت میتواند بیش ازآنچه به نظر برسد، به شفای انسان معاصر کمک کند. ازاینرو در 25 سال گذشته، راههای سنتی ارتباط بین طبیعت و تأثیرات سلامت بخش آن دوباره موردتوجه قرار گرفتند و بهصورت موضوع جذابی در حوزه سلامت انسان، جایی برای خود بازکرده و پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص دادند.
نتایج این تحقیقات، نشان می دهد باغ ها و مناظر طبیعی در شهرها، تأثیر بسزایی بر سلامت انسانها دارند و هرچه محیط شهری سبزتر باشد، استرس کمتر است درحالیکه اقامت در میان سازههای انسانی، مانع خلاص شدن از شر استرسهاست.موضوع موردبحث و بررسی در این مقاله بررسی شاخصهای مناظر شفابخش و ارزیابی قابلیت بهکارگیری آن در فضای شهری باهدف ارتقاء قابلیت شفابخشی فضای سبز شهری است تا با ارائه راهکارهای طراحی جهت خلق فضاهایی متناسب بانیاز استفادهکنندگان عوامل تنشزارا در محیط کاهش داده و با ایجاد آرامشو امنیت به برآورده شدن نیازهای فردی و اجتماعی کمک کرد.
معرفی شاخصهای مناظر شفابخش:
مناظر شفابخش به تناسب کاربرد آنها در فضاهای عمومی و خاص به چندگرایش باغبانی درمانی و فعالیت تفریحی و ارتباط با حیوانات، طبیعتگرایی، موسیقی درمانی،رایحهدرمانی باهدف نهایی افزایش ارتباط انسان با طبیعت تقسیمبندی میشود.
-1 باغبانی درمانی
باغبانی درمانی با استفاده از مجموعهای از فعالیتهای تفریحی که شامل بهرهگیری از اثرات سودمند ارتباط با گیاهان و طبیعت است، برای پیشگیری یا درمان بیماری. استفاده میشود.در این روش درمان در موردافراد از هر سنی و با هر بیماری بکار برده میشود.هدف از آن بهبود کیفیت بیمار زندگی و احساس مفید بودن است. - شکل - 1این روش درمان در کشورهایی نظیر استرالیا، آلمان، کره، نیوزیلند، ایالاتمتحده و سوئد در مورد بیماران با اختلالات جسمی و روانی به علت بیماری یا آسیبدیدگی و بیماران بستری و یا باسابقه افسردگی و عدم اعتمادبهنفس،دربیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی اعمالشده است.این روش درمان برای حفظ تعادل بین سلامت جسمی و روانی استفاده میشود. با انجام فعالیتهایآرامشبخش قبل و بعد از هر جلسه درمان، بیماران در گروههای سه یا چهارنفره، باهم مشغول کارهای باغبانی شده، علاوه بر این، میتوانند در مورد روشهای نگهداری از گیاهان گفتگو کنند. - - Soderback 2009
عناصر مؤثر درباغبانی درمانی:
• تحریک کاربران از طریق حضور و انجام فعالیت در باغ شامل کاشت و نگهداری و هرس و رسیدگی به گیاهان. - Stigsdotter 2009 ,Soderback 2009 -
• خوانایی و قابلدرک بودن فضاها وایجاد کشش و حرکت به درون فضا باجذابیت، رمزآلود بودن و ابهام و ... - نیکبخت - 1383
• آگاهی طراح از نیاز درمانی کاربران و طراحی متناسب با عملکرد افراد ناتوان و معلول جسمی. - - Soderback 2009
• پویایی طرح و امکان تحرک کاربران در باغ - - Soderback 2009
• حضور حیاتوحش در طبیعت و تعامل با انسانها با ایجاد جاذبه برای جانوران مانند پرندگان، حیوانات کوچک، پروانگان و... - - Soderback 2009
• آموزش و فراگیری درزمینهی باغبانی و تعامل با گیاهان و دیگران - Soderback 2009 - .
• تحرک و فعالیت ذهنی و بدنی کاربر - - Soderback 2009
