بخشی از مقاله
چکیده:
شاخص آسیب پذیری اقلیمی به عنوان شاخصی یکپارچه از طریق مشورت عده بسیار زیادی از دانشمندان و سیاستمدران برای ارزیابی جامعتر منابع آب در سطح منطقه ای بوجود آمده است. با این حال این شاخص میتواند در مقیاس های مختلف با توجه به نیاز های موجود کاربرد داشته باشد. یکی از انگیزه های اصلی برای تولید این شاخص تلاش برای به وجود آوردن ابزاری مطمئن برای ارزیابی آسیب پذیری نسبت به پدیده تغییرات اقلیمی با تکیه بر مدل سازی و اطلاعاتی در مقیاس بزرگ است.
این شاخص ارتباط بسیار زیادی با سیاست گذاری در مدیریت منابع آبی به ویژه تخصیص منابع و اولویت بندی های مربوطه دارد. در حقیقت هدف اصلی از طراحی شاخص آسیب پذیری اقلیمی نشان دادن درجه ای است که تغییرات اقلیمی بر جوامع انسانی و منابع در دسترس، میباشد.
این شاخص امکان رتبه بندی کشور ها و یا مکان های داخل یک کشور با در نظر گرفتن عوامل فیزیکی ، اجتمایی و اقتصادی مرتبط با کمبود آب میتواند بدهد. دو ضعف مفهومی در این شاخص موجود است:
- 1 - روش مشخصی برای ترکیب داده های در دسترس موجود نیست
- 2 - روش های آماری برای تحلیل نتایج ضعیف عمل میکند .
این پژوهش به بررسی اجمالی این شاخص و نکات ضعف و قدرت آن میپردازد. به دلیل این نقصها در ساختار این شاخص، بهتر است از شاخص آسیب پذیری اقلیمی برای نشان دادن شرایط فعلی استفاده شود تا از آن برای مواردی چون پیشبینی وضعیت آینده به کار گرفته شود.
مقدمه:
شرایط فعلی اقلیمی نشان میدهد که افزایش دما با افزایش دی اکسید کربن اتمسفر همراه است. این در حالی است که تاکید بر ضرورت کاهش انتشار گاز های گلخانه ای در تحقیقات اخیر دیده میشود. دی اکسید کربن به طور واضح باعث گرم شدن زمین شده است . - IPCC, 2007 - اکثر فعالیتهای انسانی منجر به تولید دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای میشود. شواهد علمی نشان می-دهد که تغییرات اقلیمی در وضعیت بحرانی قرار دارد. این وضعیت اقدامات اساسی برای کاهش انتشار گاز های گلخانه ای در سراسر جهان را می طلبد تا از این طریق خطرات ناشی از اثرات مخرب و غیر قابل برگشت به اکوسیستم ها و جوامع کاسته شود. با سیاست های مناسب، هزینه این فعالیتها کمتر از هزینه اثرات خواهد بود.
بعبارت دیگر می توان گفت که درجه حرارت بالاتر در مقیاس جهانی نیازمند تغییر نگرش به اقتصاد های کم کربن خواهد بود . - Simone and Thomas, 2007 - تاخیر در حل مساله باعث بدتر کردن وضعیت و پر هزینه تر کردن اقدامات میشود. از آن طرف مدیریت موثر با چالش های اقتصادی و اجتماعی همراه است. اقتصاددانان نظرات متفاوتی درباره ارزیابی و مدیریت خطرات تغییرات اقلیمی، اقدامات ملی و بینالمللی برای کاهش انتشار و راهکارهای سازگاری برای تاثیرات غیر قابل اجتناب دارند . - Girard JE, 2014 - اگر اقتصاددانان از خطمشی های مقرون به صرفه استفاده کنند و سپس اقدامات طراحی شده بر این اساس اجرا شود، آنگاه جوامع قادر خواهند بود تا رفاه خود را سریعتر و در بازه زمانی طولانی مدت به دست آورند.
شاخص ها کمیت های واحدی هستند که برای نشان دادن ویژگی های یک پارامتر از سیستم مورد نظر با استفاده از مقدار میعن استفاده میشوند . - Cutter, 2008, 598-606 - روند متداول در علوم اجتماعی و زیست محیطی توسعه شاخصها میباشد که در دهه 1940 با ایجاد شاخص اقتصادی آغاز شده است. شاخص های اجتماعی در دهه های 1960 و 1970 بسیار پرکاربرد بودند. بعد ها در دهه 1990 شاخصها برای سازگاری با محیط زیست و همچنین برای آسیب پذیری توسعه یافتند
تحقیقات قابل توجهی در زمینه آسیب پذیری به تغییرات آب و هوا وجود دارد که بیشتر بر مفهوم آسیبپذیری و ارتباط آن با سازگاری تاکید دارد . - Adger, W. N., 2006, 77-86 - دیگر تحقیقات در رابطه با معیشت پایدار، حساسیت فقر، آسیب پذیری و انعطاف پذیری سیستم های زیست محیطی و اجتماعی میباشد. بسیاری از مطالعات نمودار ساده مفهومی که برای موضوع آسیب پذیری اقلیمی در مقیاس جهانی است را نشان میدهد
در طول ده سال گذشته، تعدادی از شاخصهای مربوط به آسیب پذیری، پایداری و کیفیت زندگی بدست آمدهاند. در میان آنها میتوان به شاخص آسیب پذیری اجتماعی به تغییرات اقلیم در آفریقا - Vincent, K., 2004 - - SVA - ، شاخص آسیب پذیری رایج - Adger, W. N., 2004 - - PVI - ، شاخص آسیب پذیری زیست محیطی - SPAGC and UNEP, 2005 - - EVI - ، شاخص پایداری زیست محیطی - - Esty et al, 2005 - - ESI ، شاخص توسعه انسانی - - Burd -Sharps et al, 2009 - - HDI و شاخص رفاه انسانی - HWI - - Prescott- Allen, R. 2001 - اشاره کرد. بسیاری از این تلاشها مقایسه هایی در سطح ملی با توجه کمتر در سطح منطقهای بوده است. به عبارت دیگر، این شاخصها بعنوان مقایسهای یکسان برای توصیف کل یک کشور علی رغم تفاوت قابل ملاحظه ای که در آن کشور از لحاظ حساسیت، در معرض قرار گرفتن و اثرات وجود دارد، مورد استفاده قرار میگیرد.
فاکتورهای شاخص آسیب پذیری رایج - PVI - به آسیب پذیری تنوع اقلیمی اشاره دارد. این شاخص، فاکتور ریسک را به عنوان تابعی از آسیب پذیری بیوفیزیکی و اجتماعی نشان میدهد . هدف از این شاخص شناسایی عوامل آسیب پذیری اجتماعی و ظرفیت تطبیقی است. مجموعه ای نهایی از یازده شاخص PVI بر این اساس بوجود می آیند. مقدار بالاتر PVI نشان دهنده این است که کشور مورد نظر ظرفیت تطبیقی کمتری در مقابله با تغییرت اقلیمی دارد و آسیب پذیرتر میباشد.
شاخص آسیب پذیری اجتماعی به تغییرات اقلیم در آفریقا - SVA - از مفهوم تغییرات جهانی آب و هوایی در آسیب پذیریهای اجتماعی با ظرفیت سازگاری استفاده میکند . - Gallopin, G., 2006, 293-303 - این شاخص به آسیبپذیری اجتماعی تغییرات اقلیمی به ویژه در دسترس بودن آب اشاره دارد . کاربرد اصلی این شاخص در پدیده هایی چون خشکسالی می باشد. چارچوب آن مفاهیم آسیب پذیری های اجتماعی، محدوده آسیب پذیر و ظرفیت انطباقی را با یکدیگر ادغام و یکپارچه میسازد. این شاخص با استفاده از 9 متغیر که شامل مواردی چون درصد افراد فقیر، میزان دسترسی به تلفن و غیره می باشد به عنوان شاخص آسیب پذیری اجتماعی محسوب میشود .
شاخص آسیب پذیری زیست محیطی - EVI - توسط کمیسیون علوم کاربردی اقیانوس آرام جنوبی - SOPAC - ایجاد شد که یکی از اولین تلاش ها در جهت شناسایی آسیب پذیری به تغییرات اقلیم به حساب میآمد. مقیاس این تحلیل، در سطح کشوری با جزئیاتی درباره جزایر کوچک در حال توسعه می باشد. این شاخص، سیستم های انسانی را در نظر نمیگیرد که باعث میشود تحلیلها بر اساس ارزیابی مولفه"در معرض قرار گرفتن" باشد. شاخص آسیب پذیری زیست محیطی - EVI - با استفاده از 50 شاخص بیوفیزیکی و یا زیست محیطی به سه زیر شاخص گروه بندی می شوند - خطرات، مقاومت، آسیب - و سپس به مسائل سیاسی مربوطه اعمال میشود. از این قبیل مسائل می توان به تغییرات آب و هوایی تنوع زیستی، آب، کشاورزی و شیلات، سلامت انسان، بیابان زدایی و قرار گرفتن در معرض بلایای طبیعی اشاره داشت.
شاخص پایداری زیست محیطی - ESI - به ارزیابی 146 کشور بر اساس پنج مولفه اصلی سیستم های زیست محیطی، تنش های محیطی، آسیب پذیری انسان به تنشهای محیطی، ظرفیت اجتماعی و سازمانی و نظارت جهانی میپردازد . این شاخص با استفاده از 76 متغیر به 21 زیر شاخص کاهش می یابد تا به یک عدد کلی برای تخمین پایداری برسد. هنوز درجه ای از عدم قطعیت در ارتباط با این شاخص در زمینه کیفیت دادهها و در دسترس بودن آنها، خطای اندازهگیری و ناکافی بودن داده ها وجود دارد.
