بخشی از مقاله
چکیده:
در اولین برخورد با یک انسان مسلمان آنچه که به چشم میآید اخلاق اسلامی و ادب در رفتار است.حضور در مسجد، تلاوت قرآن ،شرکت در مراسم عبادی،توجه به سخنان و نصایح امام جماعت، انسان اهل مسجد را دارای اخلاقی حمیده نموده و به وضوح میتوان تفاوتهای چنین فردی را با افرادی که ارتباطی با مسجد ندارند مشاهده کرد.خانواده محوری ترین بخش هر جامعه ای محسوب می شود. انسان، اولین آموزشها را در خانواده میبیند و پایه اخلاق فردی و اولین مراحل اجتماعی شدن او در خانواده شکل میگیرد. خانوادهها در نتیجه گرایشهای مختلف، تربیتها و اخلاق و منش زندگی خاصی را به فرزندان منتقل میکنند.
در خانوادههای مذهبی آنچه که در مورد تربیت و پرورش فرزندان در کانون توجه قرار دارد مذهب و توجه به دستورات دینی درباره تربیت است. این نوع خانوادهها سعی میکنند نحوه رفتار و گفتار آنها به گونهای باشد که در اثر این تربیت در آینده، دین و اوامر و نواهی آن محوررفتار و نوع سلوک آنها در زندگیشان باشد و در حقیقت دید آنها به زندگی، اعمال و رفتار و فضای زندگی آنها که در مجموع سبک زندگی آنها را تشکیل می دهد، متأثر از دین باشد.
مقدمه:
مسجد به عنوان مهمترین پایگاه دینی در اسلام جایگاه ویژهای در زندگی خانواده های مذهبی دارد تا جایی که به سختی میتوان خانوادهای مذهبی را برکنار از مسجد تصورکرد و خانواده مذهبی در واقع خانواده مسجدی است. ارتباط با مسجد برای خانواده، ویژگیهایی به وجود میآورد که شاخص و تمایز این خانوادهها و خانوادههای غیر مسجدی است . نوع نگاه این خانوادهها به اخلاق اسلامی، عبادات، همکاریهای اجتماعی، روحیه تعاون، مشکلات و مسائل زندگی به دلیل ارتباط با مسجد، خاص و متمایز از دیگر خانوادههاست.در این نوشتار تلاش شده است تا شاخصههای یک خانواده مسجدی در سبک زندگی دینی بررسی شود .
در ابتداکارکردهای مسجد مورد بررسی قرار میگیرند و پس از آن تأثیرات خانواده مسجدی از این کارکردها بررسی میشوند و نوع زندگی این خانواده از نظر شکلی و محتوایی که همان سبک زندگی آنهاست تحت تأثیر رابطه با مسجد تحلیل میشود. اولین و مهمترین پایگاه دینی در اسلام مسجد است. از صدر اسلام تا کنون مسجد همواره کانون مهمترین مسائل، برنامهها و تصمیمگیریها در جامعه اسلامی بوده است .هرچند به مرور زمان برخی کارکردهای مسجد تغییر یافته یا نقش آن در جوامع اسلامی به تدریج کمرنگ گشته، ولی هنوز برای بسیاری از مسائل اجتماعی و حتی فردی مسجد اصلیترین پایگاه و جایگاه محسوب میشود. مسجد در جامعه اسلامی کارکردهای مختلفی دارد: از مهمترین کارکردهای مسجد میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
الف - پایگاه عبادی:
مسجد همواره مهمترین پایگاه عبادی جامعه است، علاوه بر عبادات اجتماعی که عمدتاً در مساجد انجام میگیرد، بسیاری از اعمال عبادی فردی نیز به دلیل توصیههای فراوان پیشوایان دینی در مورد مسجد و اهتمام به آن در مسجد انجام میشود.
ب - کانون فعالیتهای اجتماعی و اجتماعی شدن افراد:
بخشی از فرآیند اجتماعی شدن افرادی که با مسجد ارتباط دارند درون مسجد و به وسیله ایجاد روابط اجتماعی با مردم در این مکان شکل میگیرد.
ج - محل تربیت اخلاقی:
به دلیل فضای دینی مسجد و اخلاق دینی که در آن حاکم است، افراد طی ارتباط مستمر با مساجد، متخلق به اخلاق اسلامی می شوند و از تربیت دینی برخوردار گردیده، ارزشهای اسلامی در آنها نهادینه میشود.
د - کانون استفاده از خرد جمعی:
مساجد همواره محل شور و مشورت و حل مسائل بودهاند چه در صدر اسلام که مهمترین مسائل جامعه اسلامی از جنگ و صلح و دیگر مسائل در آن بررسی و در مورد آنها تصمیم گیری میشده، چه امروزه که مسائل و مشکلات محلات هر شهر و روستا در مسجد محل حل و فصل میشود. در ادامه به این مطلب میپردازیم که یک خانواده مسجدی تحت تأثیر این کارکردهای مسجد چه شاخصههایی مییابد و سبک زندگی او به چه شکلی در میآید.
-1اخلاق اسلامی:
در اولین برخورد با یک انسان مسجدی آنچه که به چشم میآید اخلاق اسلامی و ادب در رفتار است. حضور در مسجد، تلاوت قرآن، شرکت در مراسم عبادی، توجه به سخنان و نصایح امام جماعت مسجد و دیگر خطبا، انسان اهل مسجد را دارای اخلاقی حمیده نموده و به وضوح میتوان تفاوتهای چنین فردی را در گفتار و رفتار و نحوه تعامل با دیگران با افرادی که ارتباطی با مسجد ندارند، مشاهده کرد.
-2روحیه تعاون و همکاری:
یک خانواده مسجدی با داشتن روحیه تعاون درون خانواده، کارها را به صورت دسته جمعی و با تقسیم وظایف انجام میدهند تا هم به نحو احسن انجام گرفته و هم کارها به دوش یک نفر نبوده و موجب آزردگی وی نگردد.
-3نظم در امور:
در آموزههای دینی ما سفارش زیادی به نظم در امور شده است که فراوان در سخنان امیر مومنان - ع - قابل مشاهده است؛ »اوصیکم بتقوی االله و نظم امرکم.« ارتباط با مسجد از آنجا که بر اساس ساعات نماز شکل میگیرد به مرور به خانواده مسجدی نظم و انضباط خاصی میدهد . ساعات حضور در مسجد معمولاً ساعات مشخصی برای هر فرد است که خانواده مسجدی به راحتی میتواند با استفاده از این ساعات منظم، دیگر برنامههای روزانه خود را شکل داده و از زمانهای حضور در مسجد به عنوان ستونهای زمانی ایجاد نظم استفاده کند. در واقع هر فرد در برنامه روزانه به یک سری اعمال نیاز دارد تا آنها را به عنوان شاخص و نقطه آغاز ایجاد نظم در زندگی قرار دهد. حضور در مسجد برای انجام فریضه نماز که همواره رأس ساعت مشخصی است، یکی از بهترین مواقع برای ایجاد نظم در زندگی است.
-4عدالت:
حضور در مسجد و رفتار با مردم در چارچوب اخلاق اسلامی، ملکه عدالت و انصاف را به مرور در یک خانواده مسجدی ایجاد میکند. خانوادهای که در مسجد، در رفتار و سکنات کسانی که با مسجد در ارتباط هستند کمتر نشانهای از ظلم و اجحاف میبیند، از آنها تأثیر پذیرفته و در سطح جامعه این صفات را از خود بروز میدهد، همچنین در تعاملات درون خانوادگی معمولاً از سوی پدر و مادر تبعیضی میان فرزندان مشاهده نمیشود. فرزندان هم در ارتباطات میان خود جانب عدالت را نگه میدارند و این عدالت ثبات و آرامش خانواده را در پی دارد.
-5 مشورت:
بررسی امور یک مسجد نشان میدهد که تصمیمات در مورد برگزاری مراسم دینی در مساجد معمولاً در شورایی متشکل از هیئت امنا و اعضای کانون فرهنگی مساجد اتخاذ میشود. تزریق این روحیه به خانوادهها از طریق ارتباط با مساجد باعث میشود که خرد جمعی در خانوادهها ایجاد شود و عدم تک صدایی و عدم استبداد رأی سبب میشود تا در مواجهه با مسائل و مشکلات از همه نظرات درون خانواده استفاده شده و بهترین تصمیم گرفته شود .
