بخشی از مقاله
چکیده
پارک ها و فضاهای سبز از مهم ترین شاخص های توسعه ی پایدار شهری به شمار می آیند و از آنها به عنوان معیارهایی جهت شناخت شهر سالم یاد می شود. وجود این فضاها به واسطه ی عملکرد های متعددشان در بهبود عملکرد زیست محیطی، اجتماعی، روانی، زیبایی شناسی و ... به عنوان بخشی از خدمات شهری ضرورت یافته است. پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت موجود فضای سبز شهر لار به دو روش تحقیق اسنادی-کتابخانه ای و میدانی شکل گرفته است.
مطالعات نشان می دهد سرانه فضای سبز موجود به ازای هر شهروند لاری معادل 4,5 م.م است که در مقایسه با سرانه ی استاندارد اعلام شده در ایران رقمی بسیار پایین و نامطلوب به حساب می آید. از سویی دیگر توزیع نامتعادل آن در سطح شهر سبب بروز اختلالاتی در استفاده از آنها شده است. نتایج این پژوهش تلاشی برای اطلاع از وضعیت توزیع فضای سبز شهر مذکور، برآورد نیاز شهروندان و حرکت به سمت توزیع عادلانه ی فضاهای سبز شهری به منظور هماهنگی هر چه بیشتر بین فضا و مکان محیط زیست شهری است. نگارندگان قصد دارند در پژوهش آتی به مکانیابی صحیح پارک های شهری در شهر لار بپردازند.
مقدمه
پارک های شهری به عنوان یکی از عرصه ها و فضاهای عمومی شهر های معاصر در صورتی که همه گونه شرایط آسایش محیطی در آن فراهم شده باشد، نقش عمده ای در برطرف ساختن نیازهای روحی و جسمی شهروندان خواهد داشت. از همین رو طراحان فضای سبز برای مرتفع نمودن این نیاز ها در جستجوی چهار هدف کلی هستند؛ " ایجاد فضایی به منظور بهسازی محیط زیست، وجود فضایی برای بازی کودکان، مکانی برای آموختن و گرد هم آوردن افراد جامعه از جمله ی این اهداف است".[1] بدین صورت ضرورت بررسی و تحلیل توزیع فضای سبز شهری در شهر ها امری اجتناب ناپذیر است.
هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی وضعیت تعادل توزیع فضای سبز موجود در شهر لار است. مطالعه ی وضعیت موجود آن دسته از فضاهای سبز شهری که مفهوم سرانه ی سبز را در بر می گیرد، در حال حاضر و با توجه به رشد جمعیت نیز از دیگر اهداف این پژوهش است. ضرورت انجام این پژوهش وقوع نا هنجاری های بی شماری است که در پی کمبود فضاهای تفریحی و سرگرمی نه تنها در نسل حاضر بلکه در نسل های آینده ایجاد می شود. لذا فرض می شود شهر لار با کمبود فضای سبز مواجه است. بنابراین سوال های تحقیق این گونه شکل گرفته است:
- آیا فضای سبز موجود در شهر به نحو متعادلی توزیع شده است؟
- سرانه ی متعارف و قابل قبول فضای سبز برای هر شهروند لارستانی چند متر مربع است؟
- توزیع فضایی فضای سبز لارستان در ده سال آینده پاسخگوی جمعیت موجود است؟
مطالعات متنوعی مرتبط با موضوع حاضر در سایر شهرهای ایران انجام گرفته است لیکن تا کنون مطالعات مکتوبی در زمینه ی این پژوهش در شهر لار صورت نگرفته است. لذا به منظور تحقیق در این زمینه ابتدا اطلاعات مربوط به مساحت فضاهای سبز شهر لار از بین منابع موثق و گزارش واحد فضای سبز شهرداری این شهر استخراج شده سپس فضاها و اطلاعات موبوط به آنها با توجه به قرارگیری در بافت شهر تفکیک و هر کدام در یک جدول به پنج قسمت پارک، میدان، بلوار، لچکی و سایر تقسیم شده است. آن بخش از فضای شهر که مفهوم سرانه را به خود اختصاص می دهد نیز به تفکیک در دو بافت شهری محاسبه شده و درانتها وضعیت فضای سبز شهر لار، و موارد مربوط به توزیع آن بررسی و مکتوب شده است.
روش تحقیق
روش تحقیق در مرحله اول کتابخانه ای است و بر جمع آوری اطلاعات و کنکاش میان منابع موثق و معتبر استوار است. اطلاعات میدانی، مصاحبه با کادر فنی فضای سبز شهرداری لار، فیش برداری و تحلیل اطلاعات بخش دوم گردآوری اطلاعات را تشکیل می دهد.
پیشینه پژوهش
بررسی آثار صاحب نظران در روند پیشبرد اهداف پژوهش نقش بسزایی بر عهده دارد. لذا به طور اجمالی و در قالب حوصله این بحث به مطالعه آثار بزرگانی که تحقیق شان از جهاتی هم جهت با این نوشتار است، پرداخته شده است: نقش توسعه کاربری فضای سبز شهری در پایداری اجتماعی در شهر قائمشهر هدف پژوهش درگاهی و همکاران - 1390 - را تشکیل داده است. شمشیری و دیگران - - 1391 بررسی اوقات فراغت شهروندان در پارک های شهری کرمانشاه را مد نظر قرار داده اند.
شیخی و دیگران - 1392 - اصول و معیار های مکان یابی پارک های شهری ایلام را در قالب یک نمونه موردی بررسی کرده اند. مطالعه هماهنگی بین فضا، مکان و محیط زیست و انطباق آن با کاربری امروزه شهر شاهدیه موضوع پژوهش سرایی و دیگران - 1392 - است. کانونی و دیگران - 1393 - نیز به ارزیابی کیفی نقش پارک ها و فضای سبز شهری و رضایت خاطر شهروندان در شهر اردبیل پرداخته اند.
مبانی نظری پژوهش
ضرورت وجود فضای سبز
"مهم ترین اثر فضای سبز در شهرها، کارکرد زیست محیطی آنهاست که فضای سبز شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه ی انسانی معنی دار کرده است و با آثار سوء گسترش صنعت و تکنولوژی مقابله نموده است. در حالی که در توسعه ی نادرست شهری می تواند نظام زیستی شهرها را به شیوه های گوناگون مختل کند، فضاهای سبز مناسب در شهر ها عاملی موثر در کاهش این آثار هستند".
[2] از مزایای اجتماعی فضاهای سبز شهری می توان به ایجاد مکان هایی برای ملاقات مردم با یکدیگر و توسعه ی روابط اجتماعی اشاره کرد. "محیط شناسان نیز معتقدند که با ایجاد فضای باز و پارک می توان در کنار بهسازی محیط زیست، شرایطی برای زندگی بهتر و سالم تر فراهم آورد. از این رو آثار شفا بخشی و درمانی جسمانی، روانی و اجتماعی، تماس و یا مشاهده ی طبیعت به لحاظ ایجاد آرامش و افزایش قوای خود ترمیمی ،از نظر این علم امری اثبات شده است".[3]
انواع فضاهای سبز
-1 فضای سبز شهری
"منظور از فضای سبز شهری نوعی از سطوح کاربری زمین شهری با پوشش های گیاهی انسان ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی - شامل زیباسازی بخش های شهری، کاهش دمای محیط، تولید اکسیژن، افزایش نفوذپذیری خاک در مقابل انواع بارش - است".[2] در واقع فضای سبز شهری به طور کلی و علی رغم معنایی که ممکن است در ذهن ایجاد کند، تنها مکانی دارای درخت وگیاه نیست بلکه نماد و سنبلی از تفکرات فرهنگی و اجتماعی یک جامعه است که بخش جاندار ساخت کالبدی شهر را تشکیل می دهد. است. مکان ظهور فضای سبز تنها پارک ها را در بر نمی گیرد بلکه باغچه های خصوصی، نوار سبز حاشیه ی شهرها، حتی خیابان ها و گورستان ها را نیز شامل می شود. همچنین فضای سبز اماکن فرهنگی و مذهبی مکانی برای انواع بازی ها و ورزش ها، محلی برای الهام از طبیعت برای سرودن شعر، ترسیم نقاشی و عکاسی نیز در این دسته جای می گیرند.
بر این اساس انواع فضاهای سبز شامل :
-1-1 فضاهای سبز عمومی : فضاهای سبز شهری هستند که واجد بازدهی اجتماعی می باشند. این فضاها برای عموم مردم در گذران اوقات فراغت، تفریح و مصاحبت با دوستان و گردهمایی اجتماعی و فرهنگی استفاده می گردد فضاهای یاد شده اساسا برای این منظور طراحی یا تجهیز شده اند. "وجود نیمکت، روشنایی، آبخوری، دستشویی، کف سازی معابر و دسترسی، از مولفه های فضاهای سبز اجتماعی - عمومی - به شمار می رود. این فضاها معمولا پارک نامیده می شود".[2]
