بخشی از مقاله
چکیده
علیرغم عزم جامعه جهت منسجم نگاه داشتن کانون خانواده به عنوان بنیادیترین نهاد موجود در جامعه، متأسفانه فضای مجازی، اینترنت و در ذیل آن شبکههای اجتماعی مجازی بسیاری از کارکردهای خانواده را دچار اختلال نموده و منجر به آسیبهای روانی و فرهنگی بسیاری در خانواده گردیده است و نیز منشأ بروز دگرگونیهای عمیق و اساسی در ارزشهای فرهنگی خانواده و روابط میان اعضای خانواده و به خطر افتادن بنیان خانواده شده است.
این مقاله درصدد است با توجه به اهمیت و جایگاه شبکههای اجتماعی مجازی در دنیای کنونی به عنوان یکی از مهمترین راههای برقراری ارتباطات و تبادل اطلاعات و ابزار مناسب توسعهی دانش، افکار و اندیشه به این سوالات پاسخ داده شود که شبکههای اجتماعی و فضای مجازی چه تأثیراتی بر خانواده و کارکردهای آن دارد؟ چگونه میتوان از تأثیرات زیانبار آن پیشگیری نمود؟ همچنین پاسخ به این سوال که قوانین موجود در جامعه با وجود گسترش شبکههایبینالمللی و ارتباطات ماهوارهای و پیدایش جرایم سایبری - مجازی - ، برای مجرمین چه مجازاتهایی را در این زمینه در نظر گرفته است؟
در راستای پاسخ به این سوالات این پژوهش درصدد است با در نظر گرفتن مزایای استفاده از شبکههای اجتماعی، معایب آن را در چند مرحله شناسایی نموده و در دستهبندیهای کلی و اصلی قرار دهد و سپس آنان را اولویتبندی نماید تا از خلال آن میزان آسیبیهایی که در زمینههای روانی و فرهنگی در حیطه فردی و اجتماعی به خانواده وارد میشود را مورد بررسی قرار دهد و پس از شناخت آسیبها، جهت حل هر چه بهتر این مشکل، راهکارهای مناسبی در جهت پیشگیری و یا کاهش این گونه آسیبها برای پاسخ به هر کدام از این عوامل شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد تا از تأثیرگذاری عوامل مخرب ناشی از آن جلوگیری شود و معضلات و آسیبهای استفاده از این شبکههای اجتماعی مجازی در خانواده به حداقل ممکن کاهش یابد.
مقدمه
با پیدایش اینترنت در دهه 1970 و عمومیت یافتن آن از نیمه دهه 1990 توسط پائول باران5با تصّور این که اطلاعات موجود در سطح جهان به راحتی با یکدیگر در مبادله هستند و پیدایش آن از سال 1372 در ایران باید گفت استفاده از اینترنت و شبکههای اجتماعی مجازی به طور قابل توجهی افزایش یافته است و با جهانشمول شدن این امر تبادلات الکترونیکی در میان اقشار مختلف رونق گرفته و ارتباطات در سطح جهان گسترش یافته است.
امروزه پدیده اینترنت، تأثیر و نقش بسزایی در امنیت فرهنگی - اجتماعی، افزایش کسب آگاهی های سیاسی - اجتماعی، کمک به توسعه علم و همچنین تجارت الکترونیک داشته است به گونهای که نمیتوان آن را از زندگی شهروند امروزی حذف و یا انکار نمود. اگر چه اختراعات و نوآوری در تکنولوژی و همچنین پیدایش اینترنت به منظور رفاه و آسایش انسانها جهت پیشرفت و موفقیت در مراحل زندگی شکل گرفته است اما عدم استفاده صحیح از آن نه تنها جسم و جان و اخلاق انسانها را مورد آسیب قرار داده بلکه باعث ایجاد تغییرات نادرستی در فرهنگ، اعتقادات و رفتارهای اجتماعی افراد خواهد شد.
ابداع اینترنت به عنوان وسیلهای جهت ارتباط دانشمندان و تبادل دادهها و منابع تحقیقاتی میان آنها صورت گرفت و به مرور زمان توانست سطح خود را تا برقراری ارتباط بین افراد از طریق پست الکترونیکی ارتقاء بخشد و فضای جدیدی جهت فعالیتهای تجاری در امور نقل و انتقالات مالی، بازاریابی و همچنین ابزار پیگیری برای مصرفکنندگان را به وجود آورد، از جمله ابزارهایی که جهت انجام این امور پا به عرصه گذاشت می توان وبلاگ ها و وب سایتها، نرم افزارهای گفتوگوی آنلاین، سرویسهای پست الکترونیک و شبکههای اجتماعی مجازی… که در اختیار کاربران قرار گرفته است را نام برد.
در حالی که هیچکس انتظار این پدیده را نداشت که جنبه اجتماعی اینترنت به صورت کاربردی اصلی درآید، شبکههای اجتماعی مجازی پا به عرصه وجود گذاشتند. این موضوع در بین کاربران اینترنتی چنان مورد استقبال قرار گرفت که به جرأت میتوان به عنوان یکی از تأثیرگذارترین سرویسهای ارائه شده در اینترنت و وب که در سالهای اخیر توانست تحولی شگرف در نظام اجتماعی کشورهای مختلف جهان به وجود آورده، از آن یاد کرد.
در حالی که میتوان از اینترنت به عنوان ابزاری مفید جهت آموزش، تعلیم، رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین کسب و تبادل اطلاعات یاد نمود این گزینه را نیز باید در نظر داشت که اینترنت میتواند ابزاری قدرتمند جهت تخریب، فساد و فروپاشی بنیان خانوادهها در میان افراد و نیز فرهنگ یک جامعه گردد که متأسفانه گسترهی وسیع آن و هم چنین سهولت دسترسی آن از طریق تلفن همراه و استقبال گسترده کاربران خصوصاً قشر جوان و نوجوان از شبکههای اجتماعی مجازی توانسته هر چه بیشتر مخاطبان خود را مورد آسیب قرار دهد.
اعتیاد به اینترنت باعث به وجود آمدن اختلال در شکلگیری شخصیت افراد و تعارض در ارزشها و هنجارها و همچنین سوء استفادههای جنسی از افراد با وعده های پوچ و بیهوده از سوی افراد فرصت طلب شده است که همین امر باعث به وجود آمدن آسیبهای روانی زیانباری در میان افراد جامعه شده و از طرفی با از بین بردن تعاملات رودرروی فردی، کاهش روابط دوستانه و خانوادگی و سایر آسیبهای روحی و روانی و نمایش الگوهای غلط فرهنگهای بیگانه، آسیبهای فرهنگی بسیاری را در میان افراد جامعه به وجود آورده است که همین امر زمینه ساز احساس نیاز فرد به توجه شدید از سوی دیگران و احتمال شکست در زندگی میان آنها خواهد شد و نیز باعث دلزدگی از فرهنگ خودی و زمینهساز نابهنجاری فرهنگی میگردد.
