مقاله شتراک‌گذاری دانش صریح و ضمنی : تبیین نقش پیشایندهای فردی

بخشی از مقاله

چکیده

این پژوهش، با هدف تبیین نقش پیشایند های فردی اشتراکگذاری دانش در سازمانهای اجرایی سیرجان انجام شده است. برای انجام پژوهش، ابتدا پرسشنامههای پژوهش تهیه و پس از اطمینان از پایایی و روایی محتوای آنها، در بین نمونه 308 نفری از کارکنان قلمرو مکانی پژوهش توزیع شد؛ برای بررسی مقدماتی روایی سازه سنجه از فن تجزیه مؤلفههای اصلی و به منظور اجتناب از تهدید واریانس روش مشترک، آزمون یک عاملی هارمن اجرا شد.

برای بررسی فرضیهها، نخست با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، مدلهای اندازهگیری پژوهش در نرم افزار Amos Graphics برآورد و آزمون شدند؛ سپس، از طریق فن رگرسیون چندگانه، دادهها به مدلهای معادله ساختاری برازش شدند. نتایج پژوهش نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد، خودآگاهی و رفتارهای شهروندی سازمانی هم در اشتراکگذاری دانش صریح و هم در اشتراکگذاری دانش ضمنی اثر مثبت معنادار دارند. این در حالیست که متغیرهای اعتماد و ماکیاولیسم به طور مستقیم در اشتراکگذاری دانش صریح و از آن طریق به طور غیرمستقیم در اشتراکگذاری دانش ضمنی، و ویژگی شخصیتی برونگرایی صرفاً در اشتراکگذاری دانش ضمنی اثر دارند.

.1  مقدمه

سازمانها پیوسته در جستجوی شیوههای جدیدی برای بیشینه کردن عملکرد و تلاش کارکنان خود هستند. در همین راستا، در سالهای اخیر، توجه خاصی از ناحیه پژوهشگران سازمانی و مدیران سازمانها به موضوع تسهیم دانش صورت گرفته است، زیرا کسب مزیت رقابتی و نیل به بسیاری از موفقیتها توسط سازمانها ریشه در به کارگیری دانش حاصل از فرایند مدیریت دانش دارد - Alavi and Leidner, . - 2001; Nahapiet and Ghoshal, 1998; Nonaka, 1994 توضیح آنکه، اگر چه دانش برای هر سازمانی به عنوان یک مزیت رقابتی به شمار میرود، در سالهای اخیر شعار "دانش قدرت است" به شعار "تسهیم دانش قدرت است" تغییر یافته است.

یکی از اهداف اصلی مدیران در استفاده از مدیریت دانش در سازمانها، بهبود تسهیم دانش میان افراد در سازمان و همچنین افراد و سازمان به منظور ایجاد مزیت رقابتی است . - Alavi, 2001; Reychav and Weisberg , 2009 - بر اساس مطالعات پیشین، عوامل متعددی وجود دارند که بر اشتراکگذاری دانش مؤثر هستند؛ اما این مطالعات صرفاً بر دیدگاههایفنَاورانه و یا سازمانی تمرکز دارند و مطالعات محدودی هستند که بر عوامل فردی تمرکز میکنند . - Mohd Bakhari and Zawiyah, 2010 -

این در حالیست که دانش در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی موجود است، اشتراک دانش در سطح فردی برای سازمان مهمتر است، چرا که دانش سازمان بر پایه دانش افراد شکل میگیرد و دانش فردی اگر قابل دسترسی و استفاده توسط افراد دیگر نباشد، تأثیری در سازمان نخواهد داشت . - Law and Eric, 2008 - در مقایسه با مدیریت سنتی، که بیشتر بر جایگزینیفنَاوری و توانمندسازی سیستمهای افزاینده کارایی تأکید دارند، مدلهای جدید مدیریت دانش، افراد و رفتارهای آنها را نیز مورد توجه قرار میدهند - پهلوانی و همکاران، . - 1389 بر این اساس، پژوهش حاضر کوشیده است تا به تبیین نقش پیشایندهای فردی اشتراکگذاری دانش صریح و ضمنی در سازمانهای اجرایی شهر سیرجان بپردازد.

.2 مبانی نظری پژوهش

.1-2 اشتراکگذاری دانش

دانش آمیختهای سیال از تجربیات قاعدهمند، ارزشها، اطلاعات مفهومی و بینش تخصصی است که چارچوبی را برای ارزیابی و به هم پیوستن تجربیات و اطلاعات جدید فراهم میکند. دانش در ذهن متخصصان شکل میگیرد و توسعه مییابد. در سازمانها دانش نه تنها در اسناد و مدارک که در تجربیات، تلاشها، فرایندها و جریانات روزمره سازمان هم وجود دارد . - Gammelgaard and Ritter, 2000 - دانش از تعاملاتی که در باطن افراد - تجربیات قبلی، شهود، گرایشها، اطلاعات، تصورات و پندارها - ایجاد میشود و از تجسم آینده نشأت میگیرد . - Iske and Boersma, 2005 -

دانش نباید با داده اشتباه گرفته شود؛ داده عبارتست از واقعیات خام، اندازهها، آمار و ارقام. همچنین، دانش پیچیدهتر از اطلاعات است. اطلاعات حاصل سازماندهی دادهها به شکلی معنادار است . دانش پیچیدهتر از اطلاعات مبتنی بر فهم شخصی است که تحت تأثیر شخصیت و خصوصیات دارنده آن قرار میگیرد و از آنجا که بر پایه قضاوت و شهود قرار میگیرد، عقاید، گرایشها و رفتار را نیز شامل میشود . - Lee and Yang, 2000 -

دانش همواره صریح1 نیست؛ بلکه دانش ضمنی2 نیز سنخی از دانش است. دانش ضمنی دانش ذهنی، غیر عینی، شناختی و تجربی است که نزد هر کس وجود دارد و در طول زمان از طریق آموزش و تجربه کسب شده است. دانش ضمنی محل تجمع تجارب، بینش، فراست، فنون و مهارتهاست. از آنجا که دانش ضمنی اغلب به صورت مستند و جمعآوری شده وجود ندارد و صرفاً منحصر به هر شخص است، از آن با عنوان »دانش منضم«3 نیز یاد می شود - حمیدیزاده و احمدی ندوشن، . - 1388 یکی از عوامل کلیدی که سازمانهای هوشمند قرن بیست و یکم را متمایز میسازد، تأکید بر دانش و اطلاعات است.

بر خلاف سازمانهای گذشته، سازمانهای امروزی دارایفنّاوری پیشرفته و نیازمند تسخیر، مدیریت و بهرهبرداری از دانش و اطلاعات به منطور بهبود کارایی، خدمت بهتر به مشتری، مدیریت تغییر و پیگیری تغییرات پایانناپذیر هستند. مدیریت دانش ابزار مهمی است که سازمانها از طریق آن بهتر می-توانند اطلاعات و دانش را مدیریت کنند . - Chase, 1997 - مدیریت دانش روشی برای سادهسازی، توسعه و بهبود فرایندهای خلق، اکتساب و جمع آوری، به اشتراکگذاری و انتشار دانش در سازمان است.

با شناخت دانش سازمان و اهرم نفوذ قرار دادن آن در محیط کسب و کار، میتوان به سازمان در رقابت با سایر سازمانها کمک نمود . - Long, 2001 - به همین دلیل، امروزه از مدیریت دانش به عنوان کلید کسب مزیتهای راهبردی یاد می شود. در شرایط محیطی متلاطم حاکم بر سازمانها و شدت یافتن روندهای رقابتی، دست یافتن به مزیتهای جدید راهبردی و ایجاد شایستگیهای ممتاز و متمایز، شرط اصلی سبقت گرفتن از رقیبان است و این مهم، بیش از هر چیز در گرو کیفیت عمل مدیریت منابع دانش و سرمایههای نخبگی سازمانهاست. بدون تردید، در اقتصاد معاصر دانش بنیان، دانش به عنوان یک منبع حیاتی راهبردی شناخته می شود. به گمان برخی صاحب نظران، دانش منشأ مزیت راهبردی در سازمانهای امروزی است . - Nahapiet and Ghoshal, 1998 -

هدف مدیران در استفاده از مدیریت دانش در سازمانها، بهبود اشتراک دانش بین افراد در سازمان و بین افراد و سازمان به منظور ایجاد مزیت رقابتی است . - Bailey and Clarke, 2001 - اشتراک دانش، عنصر مهم برنامههای مدیریت دانش کارآمد و مؤثر است - Rieg, 2005 - ؛ در نتیجه اشتراک دانش می-توان به پیشرفت سازمان در آینده کمک نمود . - Robert, 2005 - اشتراکگذاری دانش، عملی داوطلبانه است و البته از گزارش دادن روند کاری بر اساس امور و خط مشی های رایج سازمان متمایز است. مقصود از اشتراکگذاری دانش، دسترسپذیر کردن دانش برای دیگران در سازمان است. در فرآیند اشتراکگذاری دانش، دانش فرد به شکلی تبدیل می شود که قابل فهم و استفاده برای دیگران است - davenport, . - 1997

در تبدیل دانش صریح به دانش نهفته، افراد با خلاقیتهای ذهنی خود از نظرات صریح آموخته شده، دانشهای جدید ایجاد میکنند . - Reychav and Weisberg, 2009 - بر اساس نتایج برخی مطالعات، اشتراکگذاری دانش صریح در اشتراکگذاری دانش ضمنی اثر مثبت دارد - Reychav and . - Weisberg, 2009 بر این اساس، فرضیه نخست پژوهش برقرار است: - 1 اشتراکگذاری دانش صریح در اشتراکگذاری دانش ضمنی اثر مثبت دارد.