بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مفاهیم بنیادین در معماری ایرانی -اسلامی مفهوم فضا است که معماران ایران زمین از گذشته های دور تا کنون تلاش کرده اند آن را در آثار معماری خود به کار گیرند .هر فضایی در معماری با در نظر گرفتن هندسه و شکل قابلیت انتقال و انعکاس مفاهیمی را دارد .این مسئله زمانی که فرهنگ و اعتقادی غنی همچون معماری ایرانی در پشتوانه خلق فضاها باشد، ملموس تر خواهد شد.
افرادی چون نادر اردلان در زمینه معماری ایرانی پژوهش های بسیاری انجام داده اند و آثار ارزنده ای را به جا گذاشته اند. پژوهش حاضر که حاصل انجام مطالعات کتابخانه ای- اسنادی می باشد با بهره گیری از روش توصیفی – تفسیری به کنکاش پیرامون افکار نادر اردلان و مقایسه افکارش با اثار او می پردازد. سوال تحقیق حاضر این است که ایا جهان بینی نادر اردلان در آثار معماری او نمود پیدا نموده است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که نادر اردلان نه تنها افکارش در مورد معماری سنتی بلکه در کارهایش نیز توانسته مفاهیم معماری ایرانی را در قالب معماری ماندگار و با ارزش به جا بگذارد.
-1 مقدمه
شهرت جهانی نادر اردلان نه فقط به لحاظ مجموعه ی کارهای اجرایی او، بلکه عمدتا به علت نوشته های ارزشمندی است که درباره مبانی نظری معماری سنتی ایران دارد. او به سال 1318 خورشیدی در تهران متولد شد. در سن هفت سالگی به همراه خانواده اش به امریکا مهاجرت نمود. او به سال 1961 میلادی - 1340 خورشیدی - از انیستیتوی تکنولوژی پیتسبورگ پنسیلوانیا به دریافت لیسانس معماری نائل امد و بعد از آن در سال 1962 میلادی - 1341 خورشیدی - از دانشگاه هاروارد فوق لیسانس گرفت.
او بین سال های 1343 و 1345 خورشیدی در شرکت ملی نفت ایران در مسجد سلیمان مسئول معماری و مدتی هم در شرکت معماری عبدالعزیز فرمانفرمائیان و همکاران به عنوان طراح ارشد مشغول به کار بود و به مدت 5 سال از سال 1346 خورشیدی تا 1351 خورشیدی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس معماری مشغول بود.
او در کارنامه نظری خود چندین مقاله و کتاب ارزشمند با عنوان حس وحدت: سنت عرفانی در معماری ایران چاپ دانشگاه شیکاگو به سال 1352 خورشیدی 1973 - میلادی - را دارد - بانی مسعود،. - 1391:337 نادر اردلان در چندین پروژه تخصصی از جمله طرح جامع بندر شاهپور - امام فعلی - ، طرح جامع دانشگاه بوعلی سینای همدان و برنامه ریزی طرح استادیوم و مرکز اموزشی مجموعه ازادی تهران شرکت داشته است.
از جمله طرح های معماری او نیز می توان از سیتیزن بانک در پراویدنس ردآیلند - Citizens Bank_ Providenc, Rhode Island - ؛ اداره مرکزی شرکت ملی نفت ابوظبی؛ ساختمان مرکزی بانک شهروندان در آمریکا؛ مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد - دانشگاه امام صادق فعلی - در تهران با همکاری یحیی فیوضی - طراحی و ساخت بین سال های 1349 و 1351 خورشیدی - ؛ ساختمان اداره مرکزی گروه صنعتی بهشهر - وزارت آموزش و پرورش فعلی - در تهران با همکاری هوشنگ جاهد - طراحی و ساخت بین سالهای 1349و 1352 خورشیدی - ؛ و مرکز موسیقی ایران - پروژه - نام برد - بانی مسعود،. - 1391:338
-2 پیشینه پژوهش و ادبیات تحقیق
در زمینه معماری ایرانی نادر اردلان کتاب حس وحدت را نگاشته است که منبع مناسبی برای تحقیق پیش رو برای مطالعه پیرامون افکار اردلان می باشد. کتاب معماری معاصر بانی مسعود نیز کتاب ارزنده ای است پیرامون معماری معاصر که در باب معماری معاصر ایران و معماران معاصر صحبت می نماید. سخنرانی ها و مصاحبه هایی نیز با خود نادر اردلان می باشد که می توان از طریق آن افکارش را دنبال نمود.
-3 روش تحقیق
روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی -تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی می باشد.
-4 یافته ها و تحلیل
-4-1 بخش اول:
برای رسیدن به شناخت شناسی صحیح و پاسخ درست به پرسش اصلی پژوهش، تحقیق مقاله حاضر شامل دو بخش می باشد. بخش اول به بررسی سیره نظری و جهان بینی معمار پرداخته شده و بخش دوم سیره عملی معمار را در برمیگیرد. در این بخش سیره نظری و جهان بینی نادر اردلان بررسی و تحلیل می گردد.
-4-1-1 شیوه و تفکر طراحی نادر اردلان:
مبانی فکری نادر اردلان تحت تاثیر افرادی نظیر یان مکهارگ - - Ian Mcharg، لویی کان و با نقش پر رنگ سید حسین نصر صورت گرفت. - بانی مسعود، . - 1391:338در ادامه مقاله برای آشنایی بیشتر با افکار اردلان به بررسی گوشه ای از عقاید یان مکهارگ ، لویی کان و سید حسین نصر پرداخته شده است.
-4-1-1-1 یان مک هارگ:
دهه 70 میلادی را می توان نقطه عطفی در تفکرات معماری و معماری منظر دانست. مشخص شدن مشکلات حاصل از معماری مدرن و نگرش مدرن به منظره از دست رفتن هویت و عدم دستیابی به اهداف زیبایی شناسانه، از یک سو و نظریه های جدید در رابطه با مشکلات زیست محیطی توسط افرادی چون » راشل کارسون، سید حسین نصر و آرنه نائس« از سوی دیگر موجب تحول در نگرش های معماری و معماری منظر و نگاه جدیدی به تاریخ، فرهنگ، اجتماع و طبیعت شد. با این حال مهمترین تغییر در نگرش های طراحی منظر که آن را از معماری متمایز و باعث پیشرفت و تحول شد، تفکرات برنامه ریزی و طراحی برگرفته از نظریات معطوف به اکولوژی و فرهنگ است که وجود آن ها به عرصه معماری منظر با آثار مک هارگ و کتاب وی با عنوان »طراحی با طبیعت« پایه گذاری شد. - ادیب،
-4-1-1-2 لویی کان:
لویی کان که خود از بطن معماری مدرن برخاسته بود معتقد بود معماری مدرن، که زمانی بهترین و مناسب ترین گزینه نسبت به سایر شیوه ها بود، به آشفته گرایی و سلیقه پردازی دچار شده و جایگاه انسان در مکان فراموش شده است. - غریب پور،ش - 33 :51 لویی کان معتقد است که معماری امری بی کران است. به این معنا که منشا آن خیال و تصور است که امری است بی کران بنابراین معماری از بی کران آغاز می شود و از کرانمند گذر میکند. هر آنچه ساخته می شود، تابع قانون طبیعت و قوانین حاکم بر آن است.
او بنا یا اثر را به مثابه امری کرانمند واسطه ای قلمداد می کند میان اموری بی کران، اثر معماری نه غایت معماری که گذرگاهی برای رسیدن به امر بی کران است. از نظر کان، سکونت کرانمند نیست اما »اراده معطوف به بود« را در خود دارد. در این اراده ی معطوف به بودن است که سکوت به »نور« می رسد. هر فرضی خواست وجودی ای دارد که طبیعت درونی اش را معین می کند. پیش فرم براساس خواست وجودی است که به فرم تبدیل می شود . این خواست وجودی از طریق طراحی، یعنی تجسم نظم درونی، برآورده می شود و فرم متجلی می شود. بنابراین، آغاز هر فرضی در این است که آن چیز چه می خواهد باشد. - غریب
کان در تبیین مفهوم معماری، مفهوم دیگری نیز می آورد و آن »نهاد« است. او استدلال می کند که معماری بیان کننده ی نهادهای بشری است. نهادها از »مبدأ« سرچشمه می گیرند، زمانی که بشر می کوشد به آمال یا آرزوهایش تحقق بخشد. آرزوهای اصلی انسان آرزوی آموختن، زندگی کردن، کار کردن، ملاقات کردن، پرسش کردن و بیان کردن است. آرزوهای اصلی نهادها را شکل می دهد. کان مدرسه را نمونه ای از این نهادها معرفی می کند که آرزوهای انسان برای آموختن سرچشمه می گیرد. - غریب پور،ش - 35 :51
کان در معماری در پی احیای جایگاه از دست رفته انسان است. کان بر اهمیت انسان تاکید می کند و عملکرد را برخواسته از خواست ازلی انسان و نه نیازهای آنی او می شناسد. آنچه بنیان معماری در اندیشه او را شکل می دهد حقیقت زندگی انسان است که در قالب آرزوها و آرمان ها مشترک و ازلی تبیین می شود. آرزو منشأ پیدایش نهادهای انسانی است و آرزوست که تحقق زندگی حقیقی انسان را ممکن می کند و در عین حال به مثابه خواستی وجودی تعیین کننده فرم معماری است. - غریب پور،ش - 39 :51
-4-1-1-3 سید حسین نصر
پریشانی و سردرگمی جدید ایجاب می کند که سوژه ها و مضامینی که در گذشته برای همه تمدن های سنتی در غرب و شرق عالم بدیهی می نمود بار دیگر تعریف و تبیین شود. هنر قدسی، یکی از این مضامین است که پیش از دوره جدید نه تنها اهل تفکر بلکه عامی مردم معنای آن را به شهود می دانستند؛ چراکه عنایت نسبت به امر قدسی عمومیت داشت. این آگاهی زمانی که مفهوم هنر قدسی رفته رفته مورد غفلت قرار گرفت، در غرب جدید و نقاط تحت نفوذ آن در شرق، رو به ضعف نهاد و هنر قدسی با انواع دگر هنر که گاه کاملاً مغایر با آن بودند، خلط گردید - نصر، 1380، ص . - 29
