بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی و شناسایی عوامل استرس زا در کارکنان بانک کشاورزی می باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع مطالعات اکتشافی است. جامعه آماری شامل کارشناسان ادارات مرکزی بانک کشاورزی بود که جامعه آماری 700نفر در نظر گرفته شد و اطلاعات این پژوهش از تعداد نمونه منتخب که با استفاده از جدول مورگان برابر با 248 نفر کارشناسان ادارات مرکزی بانک کشاورزی جمع آوری گردید. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد استرس شغلی که توسط وایت و مهر - 2011 - بود که پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 0 / 908 محاسبه شده است.
یافته ها نشان داد که 5 عامل به مثابه عوامل استرس زا در کارکنان شناسایی و اولویت بندی شد که شامل عوامل اجتماعی، عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل خانوادگی و عوامل فرهنگی بود. عوامل اجتماعی با میانگین 2/834و انحراف معیار 0/068 دارای بالاترین اهمیت و با میانگین2/090 و انحراف معیار 0/052دارای کمترین میزان اهمیت بودند. دارای کمترین میزان اهمیت بودند. بر اساس یافته ها اصلاح مشکلات اجتماعی مدیران و کارکنان بانک کشاورزی باید به مثابه راهکار اصلی برای کاهش استرس درآنها مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
در دهه اخیر موضوع فشار عصبی یا استرس و آثار آن در سازمان ها مورد التفات و توجه بسیار واقع گردیده و علل و عوارض آنها مدتها است مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد. هر شخصی که مدت مدیدی درگیر شرایط کاری طاقت فرسا بوده باشد به خوبی می داند که احساس خستگی جسمانی و روانی ناشی از پرکاری چیست. فرد هنگامی قادر به رویارویی کامل با مسائل مختلف زندگی خود می باشد که تحت فشار و استرس نباشد. در غیر این صورت هر مسئله و بی نظمی کوچک در برنامه عادی فرد می تواند به صورت بحران هیجانی خاصی تجلی نماید.
ناتوانی در کنترل خویش و جلوگیری از نشان دادن عکس العمل های شدید باعث بروز حالت ناخوشایندی در فرد می گردد، فرد خود را در شرایطی احساس می کند که می خواهد چه در منزل و چه در محیط کار به همه پرخاش کند و در عین حال آنقدر از لحاظ روحی خسته است که نمی تواند درست فکر کرده و اعصاب خود را کنترل نماید. استرسی که در رابطه با شغل فرد پیش می آید موجب نارضایتی فرد از کارش می گردد و در واقع ساده ترین و آشکارترین اثر روانی استرس به صورت نارضایتی از شغل و عملکرد نامناسب در شغل پدیدار می گردد.
استرس ناشی از شغل، استرسی است که فرد معینی بر سر شغل معینی دستخوش آن می شود و از کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی های فردی شاغل به وجود می آید، به گونه ای که خواسته های محیط کار - و فشارهای مرتبط با آن - بیش از آن است که فرد بتواند از عهده آنها برآید - زاهدی ودیگران، . - 1393 امروزه فشار روانی شغلی به یکی از رایج ترین و پرهزینه ترین مشکلات محیط های کاری تبدیل شده است. فشار روانی، پاسخ غیراختصاصی بدن به هرگونه فشاری است که بر آن وارد می شود - وظیفه، . - 1393 در تبیین استرس، عده ای بر ویژگی های محرک محیطی که موجب به هم ریختگی و تنش می شود، تاکید می کنند - وظیفه، . - 1393
ارتباط مستقیم استرس با سلامت روانی و جسمی به ویژه بیماری های قلبی به افزایش هزینه های درمانی و سازمانی منجر می گردد. - چن1 و همکارانش، . - 1995از این رو برای تامین سلامت عمومی کارکنان و کاهش هزینه های سازمان باید در بین مشاغل گوناگون نشان داده شوند. - رمضانی نژاد و همکاران، - 2004 به گونه ای که از هر دو نفر، یک نفر دچار استرس می شود - حاجلو، . - 1391 نشانه های استرس شغلی عبارتند از: نشانه های روانی، جسمانی و رفتاری - فولادوند، . - 2007 به همین دلیل در دهه های اخیر فشار عصبی یا استرس شغلی، علل و عوامل آن در محیط های کاری و سازمان ها مورد بررسی و توجه بسیار واقع شده است و یکی از مباحث اصلی در رفتار سازمانی را به خود اختصاص داده است.
یکی از عارضه های جدید زندگی به سبک مدرن، وجود استرس در محیط کار می باشد. استرس شغلی یک دلیل عمده برای کاهش تولید، غیبت و فروپاشی و به هم ریختگی سازمان می باشد. - فقهی فرهمند، . - 1380 اضافه کاری های زیاد، ناکافی بودن آموزش های لازم از دلایل پنهان ترک شغل است که معمولا در اثر استرس زیاد به وجود می آید - کارستنج ، . - 2006 هنگامی که فرد در محیط کار با بایدهایی روبه رو می شود که ارتباطی با ظرفیت های کنونی یا نیازها و خواسته هایش ندارد، دچار ناهماهنگی و تعارض می شود و تنها راه کاهش آن سازگاری شخص با شرایط تازه است - رحیمی،. - 2007 بر اساس تعریف - موسسه بهداشت حرفه ای - استرس شغلی هنگامی رخ می دهد که بین نیازهای شغلی و توانایی قابلیت ها و خواسته های خود هماهنگی نباشد - باکر و کارزک ،. - 2002 به بیان دیگر، وقتی آنچه در یک شغل از فرد انتظار می رود با آنچه مورد علاقه و خواسته اوست هماهنگ نباشد.
به صورت روشن تر و ساده تر می توان چنین بیان کرد که استرس شغلی یک آسیب جسمی یا روانی است که فرد از خود نشان می دهد و نتیجه ای از تضاد یا موفقیت های چالش برانگیز در شغل می باشد - نیکنامی و همکاران، . - 1393 استرس شغلی مسئله ای شایع و پرهزینه در محیط های کاری می باشد. با توجه به شرایط نابه هنجاری که از محیط - رکود اقتصادی، وضعیت نامناسب معیشتی، عدم اطمینان از آینده و امنیت اجتماعی - بر کارکنان وارد می گردد، بانک کشاورزی به دنبال شناسایی موثرترین عوامل استرس زا بر کارمندان خود می باشد، زیرا با شناسایی این عوامل و برطرف ساختن هریک از آنها، وضعیت روحی و روانی کارمندان بهبود می یابد. لذا در این تحقیق ابتدا به شناسایی موثرترین عوامل موثر بر استرس شغلی پرداخته می شود و میزان تاثیر هریک از عوامل استرس زا بررسی میشود. در این راستا، فرضیات زیر تدوین گردیدند:
· عوامل اجتماعی تاثیر معنی داری بر استرس کارکنان بانک کشاورزی دارد.
· عوامل فردی تاثیر معنی داری بر استرس کارکنان بانک کشاورزی دارد.
· عوامل سازمانی تاثیر معنی داری بر استرس کارکنان بانک کشاورزی دارد.
· عوامل خانوادگی تاثیر معنی داری بر استرس کارکنان بانک کشاورزی دارد.
· عوامل فرهنگی تاثیر معنی داری بر استرس کارکنان بانک کشاورزی دارد.
مبانی تحقیق
استرس:
لغت قدیمی دیسترس2 بر اثر حذف به کلمه ی متداول و روزمره استرس مبدل شده است. استراتژی ما باید در جهت به حداقل رساندن استرس منفی3 و به حداکثر رساندن استرس مثبت باشد - گملچ و همکاران. - 1375 مطالعه متون کهن نشان میدهد که اولین بار بقراط ناراحتی هایی را که به علت بیماری ها به وجود می آمد از رنج هایی که به دلیل مقاومت و پیکار با آن ها وجود داشت جداگانه در نظر می گرفت. در انجام این عمل او به جنبه ای از بیماری که شبیه به فشار روانی بود، یعنی نیرو و دفاع به وجود آمده به وسیله تلاش برای فائق آمدن بر بیماری اشاره میکند - مجتهدی،. - 1383 استرس به عنوان یک حقیقت در زندگی مدرن امروزی، مطرح است که بدون شناخت کافی، مدیریت آن میسر نخواهد بود.
نخستین گام در کسب شناخت، آشنایی با تعاریف گوناگون این پدیده است. واژه نامه علوم رفتاری ولمان - 1973 - فشار روانی را نوعی فشار جسمی یا روانی تعریف می کند که موجب تغییراتی در دستگاه عصبی خود مختار می شود . فشار روانی نوعی وضعیت فشار زا است که مطالبات بی حد و حصر بر فرد تحمیل می کند. بعضی اوقات ممکن است فشار روانی بیش از توان سازگاری موجود زنده باشد .
در کتاب فرهنگ روانشناسی، کلمه ی استرس، به معنی فشار روانی، تنیدگی، استرس، فشار هیجانی، تنش، فشار روحی، تکیه - صدا - و فشار به کار رفته است - خداپرست،. - 1379 سترس ممکن است به صورت محرک های فیزیکی، عفونت و واکنش های آلرژیک و نظایر آن باشد، یا به صورت تغییر کلی در جو اجتماعی - روانی. فرق آن ها در این است که اولی یک عامل استرس زای فیزیولوژیکی است که از طریق هیپو تالاموس ، غده ی فوق کلیوی و سلسله اعصاب سمپاتیک و با ترشح هورمون های مختلف تأثیر می گذارد، دومی نه تنها با قدرت تهدیدی کهاصولاً در عامل استرس زا نهفته است،
