بخشی از مقاله
خلاصه
در دنیای رقابتی امروز، مؤسسات برای اینکه بتوانند در بازار رقابت دوام بیاورند و با تغییرات مداوم محیطی خود را هماهنگ کنند نیاز دارند که برای خود مزیت رقابتی ایجاد نمایند که این مزیت رقابتی میتواند حرکت به سوی دانش و دانش محوری باشد. دانش باعث خلق مزیت رقابتی میشود و سازمانهایی که قادر به کسب دانش کاری مورد نیاز خود و استفاده درست از آن نباشند در عرصه رقابت محکوم به شکست خواهند شد.
تسهیم دانش یکی از حوزه های کلیدی در مدیریت دانش است و انگیزش کارکنان برای تسهیم دانش خود در سازمانها، یکی از مهمترین اولویت های دست اندر کاران مدیریت دانش در جهان میباشد. تسهیم دانش در سازمان باعث کاهش هزینه ها در تولید دانش و تضمین انتشار روشهای کاری در داخل سازمان شده و سازمان را قادر به حل مسائل و مشکلات خود مینماید. اما تحقیقات نشان داده است که تسهیم و به کارگیری دانش همواره و به آسانی امکان پذیر نبوده و مدیران برای پیاده سازی آن با موانع متعددی روبرو میباشند. این مقاله به دسته بندی عوامل مؤثر بر تسهیم دانش پرداخته و موانعی را که بر سر راه به اشتراک گذاری دانش وجود دارد را بررسی مینماید و در مقابل مروری بر مواردی دارد که باعث تسهیل در به اشتراک گذاری دانش میشوند.
مقدمه
دانش یک منبع سازمانی ارزشمند است. برای یک سازمان مدرن زنده ماندن به انتشار و اشتراک دانش وابسته است. عواملی نظیر جهانی سازی فعالیتهای تجاری و کوچکسازی دولتها، میطلبد که توجه ویژهای به مدیریت دانش به عمل آید
از آنجا که مدیریت دانش فرایندی چالش برانگیز است و به کارگیری آن به نحوی برای سازمان مزیت رقابتی ایجاد مینماید؛ مدیران هر سازمان باید تلاش نمایند تا از طریق مدیریت دانش، دانش ضمنی افراد سازمان را استخراج نموده و آن را در میان افراد سازمان منتقل نمایند.
انتقال دانش امکان رسیدن به درجات بالاتری از نوآوری را تسهیل میکند . - szulanski,1995 - از یک دیدگاه سازمانی، عملکرد و تصمیم گیری را میتوان به وسیله کارمندانی با دانش مربوط و به موقع بهبود داد . - Alavi & Leidner, 2001 - طبق گفته نوناکا و تاکه اوچی نوآوری پدیدهای است که نیازمند دانش است سازمانها بایستی مسائل مختلف را با در نظر گرفتن انتقال دانش، درک، تفسیر و نهادینه سازند. سازمانهایی که از تعهد و حس مالکیت بیشتری برخوردارند بر انتقال و اشتراک گذاری اطلاعات تمرکز خواهند داشت. به بیان دیگر، میزان نوآوری و عملکرد بیشتر ، باعث افزایش میزان نهادینه کردن دانش در سازمان می گردد
همواره نمیتوان گفت که انتقال دانش در سازمان به راحتی و با موفقیت صورت می پذیرد. انتقال موفقیت آمیز دانش را می توان براساس میزان بازخلق دانش ، توسط دریافت کننده بررسی نمود. اگر دانش جدید بتواند جایگزین دانش موجود گردد بنابراین قابلیت نوآوری شرکت افزایش می یابد
به علاوه میزان بالای قابلیت نوآوری شرکت باعث اجرای بهتر فعالیت های انتقال دانش خواهدشد به عبارت دیگر از طریق خلق دوباره دانش، سازمان ها می توانند از منابع به اشتراک گذاشته شده، بهره برده و در هزینه و زمان صرفه جویی نمایند
از انجا که فعالیت های مربوط به توسعه محصولات جدید NPD به صورت اکتشاف در طبیعت میباشند، معمولا با درجه بالایی از ابهام و عدم قطعیت در مورد دانش برای انتقال مواجه هستند. علاوه بر این بسته انتقال و تسهیم دانش فقط از اسناد نوشته شده و اطلاعات مدون تشکیل نمیگردد .بنابراین برای بررسی دلایل موفقیت یا عدم موفقیت تسهیم دانش ابتدا باید نوع و زمینه دانش مورد انتقال نیز بررسی شود. معرفی موتنع تسهیم دانش به عموان یک نقطه شروع، در واقع کمکی به آن دسته از مدیران عالی و دست اندر کاران فعالیت های مدیریت دانش سازمانهاست که علاقه مند به ممیزی فعالیت های موجود سازمان خود در راستای استقرار مدیریت دانش میباشند، با این دید که با شناسایی گلوگاههای اصلی به اقدامی مناسب در خصوص بهبود و اثربخشی تسهیم دانش پرداخته و به استقرار مناسب مدیریت دانش در سازمان خود کمک کنند. با توجه به مطالب گفته شده و اهمیت تسهیم دانش به عنوان یک مزیت رقابتی برای سازمان مقاله حاضر به بررسی اجمالی مدیریت دانش، تسهیم دانش و متغیرهای تاثیر گذار بر روی موفقیت یا عدم موفقیت تسهیم دانش میپردازد.
.مدیریت دانش
پیچیدگی و گسترش مفهوم دانش باعث شده تا نگرشی یکسان در خصوص مدیریت دانش شکل نگیرد، لذا صاحبنظران از زوایای مختلفی به آن نگریسته و به تعریف آن پرداختهاند. از نظر بارکلی و ماری مدیریت دانش ، ایجاد سرمایههای فکری سازمان که هم سرمایههای آشکار - ثبت شده - و هم سرمایههای ضمنی - دانش شخصی - را در برگرفته و نتایج تجاری مثبت آن را در دستور کار دارد ؛ تعریف شدهاست. در عمل مدیریت دانش در خارج از سازمان به عنوان شناسایی و مشخص کردن سرمایههای فکری و ایجاد دانش جدید جهت برتری رقابت در صحنه جهانی و در داخل سازمان نیز به منظور آسان نمودن دسترسی به اطلاعات، به اشتراک گذاشتن فرایندهای مناسب و دسترسی به فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی مطرح میباشد
مدیریت دانش به تلاشهایی اشاره دارد که به طور سیستماتیک برای یافتن، ساماندهی، قابل دسترس نمودن سرمایه های نامشهود سازمان، تقویت فرهنگ یادگیری مستمر و تسهیم دانش در سازمان صورت میگیرد .بسیاری از سازمانها با تمرکز بر مدیریت دانش و سرمایهگذاری گسترده در زمینه فناوری اطلاعات به دنبال دسترسی به مزایای حاصل از مدیریت دانش هستند
مدیریت دانش فرآیندی است که به واسطه آن سازمانها در یادگیری - درونی کردن دانش - ، کدگذاری دانش - بیرونی کردن دانش - و توزیع و انتقال آن مهارتهایی را کسب میکنند
تعریف دیگری بیان میدارد که مدیریت دانش شامل روشهای بهبود و ابزارآلات عملی است که به مدیریت کمک میکند تا در هر سطح و ناحیه ای در سازمان منجر به بهبود روشهای کاری و محصولات شود.
هافمن و همکارانش مدیریت دانش را فرایند خلق، تسهیم، انتقال و حفظ دانش تعریف کرده اند به گونه ای که بتوان ان را به شیوه ای اثربخش در سازمان به کار برد . - Hoffman & Hoelscher, 2005 - از انجا که امروزه انواع سازمانها در محیط تازه ای فعالیت میکنند بنابر این باید قادر به خلق و بکارگیری، انتقال و باز آفرینی دانش گدشته به منظور دستیابی به اهداف خویش باشند.
با این حال موفقیت مدیریت دانش بستگی به، به اشتراک گذاری دانش و بدست آوردن اطلاعات صحیح از افراد مناسب و در مکان درست دارد. اگرچه استخراج دانش و یادگیری آن و تسهیم آن از فردی به فرد دیگر کاری نسبتأ سخت است ، اما این میتواند یک جایگزین برای از دست دادن دانشی شود که ار طریق تجربه، آموزش و کار گروهی بدست می آید
.علل پیدایش مدیریت دانش
دگرگونی مدل کسب و کار صنعتی که سرمایه های یک سازمان اساسأ سرمایه های قابل لمس و ملی بودند - امکانات تولید ، ماشین ، زمین و غیره - به سمت سازمانهایی که دارایی اصلی آنها غیرقابل لمس بوده و با دانش ، خبرگی ، توانایی و مدیریت برای خلاق سازی کارکنان آنها گره خورده است.
-2افزایش فوق العاده حجم اطلاعات ، ذخیره الکترونیکی آن و افزایش دسترسی به اطلاعات به طور کلی ارزش دانش را افزوده است؛ زیرا فقط از طریق دانش است که این اطلاعات ارزش پیدا می کند ، دانش همچنین ارزش بالایی پیدا می کند. زیرا به اقدام نزدیک تر است .اطلاعات به خودی خود تصمیم ایجاد نمی کند ، بلکه تبدیل اطلاعات به دانش مبتنی بر انسان ها است که به تصمیم و بنابراین به اقدام می انجامد.
-3تغییر هرم سنی جمعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی که فقط در منابع کمی به آن اشاره شده است. بسیاری از سازمانها دریافته اند که حجم زیادی از دانش مهم آنها در آستانه بازنشستگی است .این آگاهی فزاینده وجود دارد که اگر اندازه گیری و اقدام مناسب انجام نشود ، قسمت عمده این دانش و خبرگی حیاتی به سادگی از سازمان خارج می شود.
-4تخصصی تر شدن فعالیتها نیز ممکن است خطر از دست رفتن دانش سازمانی و خبرگی به واسطه انتقال یا اخراج کارکنان را به همراه داشته باشد
انواع دانش
برای دانش تقسیمبندیهای مختلفی ارائه شدهاست، نوناکو از دو نوع دانش نام میبرد و بین آنها تمایز قائل میشود این دو نوع دانش در واقع دو روی سکهاند و مجموع دانش را شکل میدهند
الف - دانش صریح - آشکار -
دانش صریح قسمتی از پایگاه دانش است که می تواند به عنوان اطلاعات ، به راحتی با دیگران مراوده شود. دانش آشکار درگیر دانستن حقایق است و از این رو دانش چیستی نیز نامیده می شود. این نوع از دانش، مستقل از کارکنان است و در سیستم های اطلاعات رایانهای، مستندات و مدارک سازمانی ونظایر اینها وجود دارد.
ب - دانش ضمنی - پنهان - :
دانش ضمنی را میتوان مجموعهای از تجارب، مهارتها، دیدگاههای کاری و نظام ارزش و ذهنی در درون فرد دانست هک قابل گفتن نبوده و در هیچ پایگاه دادهای ذخیره نشده است
دانش ضمنی کمتر مشهود است و به طور عمیق در عملیات اجرایی سازمان ریشه دارد. به دلیل اینکه این نوع دانش را به سختی میتوان به جزئیات تبدیل کرد یا تکثیر و توزیع نمود، بنابراین میتواند یک منبع ثابت مزیت رقابتی باشد
دانش ضمنی نقش کلیدی در انجام امور داشته و نقش اصلی را در مدیریت دانش بازی میکند چالش اصلی مدیریت دانش نیز تبدیل هر چه بیشتر دانش ضمنی به دانش صریح میباشد. نکته مهمتر اینکه آن چه باعث رشد سازمان میگردد، جریان دانش است. چرا که دانش راکد و ایستا، نمیتواند موفقیت سازمان را تضمین کند .این جریان از تعامل دو نوع دانش آشکار و پنهان به وجود میآیدو چرخه حیات دانش سازمان را شکل میدهد
امروزه دانش اصل اساسی رقابت است و به خصوص دانش ضمنی میتواند یک منبع مزیتی منحصر به فرد باشد زیرا به راحتی جابجا نمیشود، به راحتی قابل تقلید نیست و غیر قابل جایگزین میباشد
تسهیم دانش
تسهیم دانش به عنوان یکی از مراحل مدیریت دانش اشاره به فعالیت هایی دارد که در ارتباط با جریان دانش از یک بخش یا یک نفر به بخش یا نفر دیگر و در برگیرنده ارتباطات ، تبدیل، تفسیر و تصفیه دانش میباشد دانش ضمنی ماهیتی پیچیده و نامشهودی دارد ، لذا انتقال و تسهیم آن به آسانی و یکباره انجام نمیشود. روابط نزدیک از طریق تعامل و ارتباط مستمر به طرفین کمک میکند تا به مبادله رسمی و غیر رسمی اطلاعات بپردازند، علاوه بر آن به افراد فرصت بیشتری میدهد تا از طریق تماس رودررو و فیزیکی در احساسات، انگیزهها تجارب جمعی و الگوهای ذهنی یکدیگر سهیم شوند به عبارت دیگر دانش از طریق گفت و شنودهای مکرر میان اعضای دو سازمان به مفاهیم و اطلاعت مشترک برای آن ها تبدیل می شود بنابراین گیرنده دانش امکان بیشتری برای کسب دانش ضمنی مییابد
تسهیم دانش به عنوان یک فعالیت پیچیده ولی ارزش آفرین، بنیاد و پایه بسیاری از استراتژیهای مدیریت دانش سازمانها میباشد . - Riege, 2005 - لذا لازم است به همان میزان که این موضوع در موفقیت سازمان برای ایجاد مزیت رقابتی مؤثر است به شناخت و حذف و یا محدود کردن موانع آن در جهت ایجاد زمینه مناسبتر برای تسهیم دانش اقدام نمود.وانگ و نئو اظهار داشته اند که به اشترک گذاری دانش نقش قابل توجهی را در موفقیت طرحهای مدیریت دانش ایفا میکند . - Wang & Noe, 2010 - از یک طرف تسهیم دانش، تبدیل دانش سازمانی به دانش فردی یا گروهی طی فرایند درونی ساری و اجتماعی کردن میباشد و از طرف دیگر تسهیم دانش میتواند ترجمه دانش فردی یا گروهی به دانش سازمانی طی فرایند بیرونی سازی و ترکیب میباشد. شایان ذکر است که به اشتراک گداری دانش ضمنی باعث اجتماعی سازی میشود و به اشتراک گذاری دانش صریح در یک سازمان باعثترکیب میگردد
دیکسون معتقد است که انتخاب یک فرایند تسهیم دانش مناسب در یک سازمان به عواملی مانند ؛ نوع دانش - صریح یا ضمنی - ، روش معمول و فراوانی فرایند تسهیم دانش ، و گیرنده دانش - فرد ، گروه ، و یا کل سازمان - بستگی دارد. او همچنین ُ روش موثر دانش گروهی را شناسایی کرده است که عبارتند از ؛ انتقال ترتیبی دانش ، انتقال نزدیک دانش ، انتقال دور دانش ، و انتقال متخصص. انتقال ترتیبی حالتی است که دانش ضمنی یا صریح گروه در یک موقعیت کاری متفاوت و در زمان دیگری در داخل همان گروه تسهیم می شود .
انتقال نزدیک ، بکارگیری و اجرای مجدد دانش صریح گروه در گروههای دیگری است که کار مشابهی را انجام می دهند .انتقال دور ، بکارگیری مجدد دانش ضمنی گروه در گروههای دیگری است که کارهای مشابهی انجام می دهند .انتقال متخصص حالتی است که گروه کاری در جست و جوی دانش صریح مورد نیاز خود در داخل سازمان می گردد تا کاری را به انجام برساند
هدف از تسهیم دانش یا ایجاد دانش جدید است و یا بهره برداری از دانش موجود . در تسهیم دانش باید بین اهداء دانش و جمع آوری دانش تفاوت قائل شویم. اهداء دانش فرایندی است که در آن فرد به برقراری ارتباط سرمایه فکری خود و دیگران میپردازد در حالی که جمع آوری دانش به عنوان فرایندی تعریف میشود که فرد با همکاران خود به مشاوره میپردازد تا آنها را برای تسهیم دانش خود تشویق نماید
