بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق توصیفی- همبستگی حاضر شناسایی موانع توسعه فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی در مناطق روستایی بود. جامعه آماري تحقیق شامل 135 نفر از کارشناسان ترویج حوزه ستادي وزارت جهاد کشاورزي بود که با توجه به فرمول کوکران، تعداد 88 نفر از آنان از طریق روش نمونهگیري تصادفی ساده براي انجام تحقیق انتخاب شدند. براي گردآوري دادهها از پرسشنامه استفاده گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با نظر پانلی از متخصصان و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت.
به منظور بررسی روایی همگرا و واگرا و پایایی ابزار تحقیق و یافتن مدل اندازهگیري پژوهش براي متغیرهاي مورد مطالعه از تحلیل عاملی تاییدي مرتبه اول و دوم از طریق نرمافزار AMOS20 استفاده شد. یافتههاي پژوهش نشان داد که اهمیت هر چهار عامل بررسی شده در قالب مدل مفهومی پژوهش، بر اساس دادههاي میدانی مورد تایید قرار گرفته - برازش مناسب مدل - و این عاملها شامل زیرساختی، سیاستی، پشتیبانی و فرهنگی- اجتماعی داراي رابطه معنیداري با سازه اصلی مورد مطالعه یعنی موانع توسعه فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی در مناطق روستایی بودند.
-1 مقدمه
فناوري اطلاعات و ارتباطات و توانایی در استفاده از آن، از عوامل مهم دستیابی به ثروت، قدرت و دانش محسوب می شود. امروزه فناوري اطلاعات و ارتباطات یکی از عمدهترین معیارهاي توسعه و پیشرفت اقتصادي و صنعتی به شمار میرود. در حال حاضر فناوري اطلاعات و ارتباطات آنچنان بر جنبههاي مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي افراد و اجتماعات تاثیر گذاشته است که نمیتوان از آن غفلت نمود [1]؛ .[2]
در راهبردهاي نوظهور توسعه روستایی، گسترش، بهرهگیري و مدیریت دانش در یک جامعه دانایی محور یک عنصر اساسی به شمار میرود. بر مبناي رویکرد جوامع اطلاعاتی، تمام کارکردهاي پایدار اقتصادي، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی توسعه، ارتباط تنگاتنگی با گسترش کارکردهاي اطلاعات و ارتباطات دارد و در نتیجه پیشرفتهاي انقلاب گونه اطلاعاتی، امروزه فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی به عنوان نوعی انگاره مداخلهگري در کنار سایر مداخلهگريهاي فناورانه و نهادي مختلف به حساب میآیند که از ظرفیت مطلوبی براي تاثیرگذاري در حیطههاي دانش، فناوري و رفتار جوامع روستایی، برخوردارند .[3]
بررسی تجارب و دستاوردهاي کشورهاي مختلف نشان میدهد که طیف گستردهاي از اطلاعات کشاورزي و مباحث مدیریت کشاورزي، اطلاعات تکنولوژیکی جدید، اطلاعات مورد نیاز براي تصمیمگیريهاي مرتبط با بازاریابی و برنامهریزي محلی روستایی میتوانند از طریق به کارگیري فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطاتی فراهم شوند.[4] فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی از پتانسیل لازم براي رسانش حجم انبوه و متنوعی از اطلاعات - تنوع متناسب با گروههاي تحت پوشش - به جوامع روستایی در زمانی کوتاه و بهنگامتر و رویهاي جامعتر و مقرون به صرفه برخوردارند و چنین فناوريهایی میتوانند به خوبی با رسانههاي سنتی تلفیق و به کار گرفته شوند .[5]
واژه فناوري اطلاعات و ارتباطات بر فناوري مبتنی بر اینترنت و رایانه بمنظور خدمات رسانی اطلاعاتی و ارتباطاتی به طیف وسیعی از کاربران اشاره دارد. این مفهوم بطور گسترده طیفی از فناوريهاي مرتبط را در بر میگیرد. اینترنت که در راس این دسته از فناوريها قرار میگیرد، سازوکارهایی را براي انتقال اطلاعات به شکلهاي گوناگون از قبیل مطلب، صدا، تصویر و ویدیو فراهم میآورد. علاوه بر این، فناوري اطلاعات و ارتباطات به تقاضاهاي افراد رسیدگی مینماید و جمع آوري، توزیع و تحلیل و پردازش اطلاعات را میسر میسازد .[6] فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی میتوانند بواسطه تسهیل جریان مدیریت دانش، روند توسعه کشاورزي و روستایی را تسریع نمایند.
فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی تقاضا براي نوآوريهاي فناورانه و نهادي را در مناطق روستایی تسهیل نموده [7] و به روشهاي مختلف، ابزارهاي موثري را در راستاي مساعدت به کشاورزان - از طریق ارایه اطلاعات و دانش مورد نیاز آنان - جهت بهبود بهرهوري کشاورزي و استفاده بهتر از فرصت هاي اقتصادي و اجتماعی ارایه میدهند. این فناوريها میتوانند منابع اطلاعاتی جدیدي را در دسترس کشاورزان قرار داده و کانالهاي ارتباطی جدیدي را براي اجتماعات روستایی فراهم نمایند.
فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی به عنوان عناصر کلیدي میتوانند بواسطه تبادل پویا و به هنگام دادهها، اطلاعات و دانش، نقش قابل ملاحظهاي را در تسریع و تسهیل مراحل مختلف زنجیره ارزش کشاورزي در بخش کشاورزي- غذا ایفا نمایند. توسعه اثربخش آنها میتواند منجر به افزایش رقابت پذیري کشاورزي از طریق کاهش هزینههاي تولید و حمل و نقل، افزایش عملکرد تولید و درآمد مزرعه، و حفاظت از منابع طبیعی شود.[8] فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات میتوانند افزون بر خلق آگاهی، همبستگی و ارتباط جوامع محلی را در جهت متشکل شدن و مشارکت گروهی و نیز بین مردم روستایی و نهادهاي توسعه گر ارتقاء بخشند.
به هر حال، اهمیت فناوري اطلاعات در خدمت به مناطق روستایی در ابعاد مختلف به ویژه کاهش فقر از طریق بهبود امکان دستیابی، بهبود کیفیت و افزایش جریان اطلاعاتی براي حمایت از راهبردهاي معیشتی و امنیت غذایی شناخته شده است.[9] به طور کلی، برخی از مهمترین مزیتهاي بکارگیري فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطاتی در مناطق روستایی را میتوان به شرح زیر بر شمرد :[9] ابتکار عمل فناوري اطلاعات، روستاییان را صاحب قدرت و اختیار میکند، شرایط اقتصادي روستاییان را بهبود میبخشد، در تحقیق، ترویج، تجارت محصول و بازایابی باعث پیشرفت میشود،
فرصتهاي جدیدي را براي رشد اقتصادي، ارایه خدمات بهتر، بهبود روش مبارزه با بیماريها، بهبود سلامتی، یادگیري از راه دور و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی در روستا فراهم میسازد. با توجه به پتانسیلها و مزایاي بالقوه فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطاتی و نیز فرصتهاي فراهم شده از طریق آنها براي مناطق روستایی، دسترسی به فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی براي جوامع روستایی در قرن بیست و یکم ضروري است .[10]
علیرغم اهمیت فناوريهاي اطاعاتی و ارتباطی، اجرا و راهاندازي مطلوب این فناوريها در مناطق روستایی با محدودیتها و موانع متعددي همراه است که برخی از مهمترین آنها شامل موارد زیر میشود :[11] اطلاعات ناکافی مردم از مزایاي فناوري اطلاعات و ارتباطات، کمبود امکانات ارتباطی و عدم دسترسی روستاییان به کامپیوتر و وسایل مورد نیاز - با توجه به هزینه بالاي تهیه این امکانات - ، مشکل زبان و عدم تطابق زبان کاربر و اکثر سایتهاي شبکه اینترنتی: به غیر از این مشکل جهانی که جنبه عمومی دارد، مشکل بیسوادي و بیگانگی برخی روستاییان حتی با زبان فارسی مطرح میگردد، کمبود نرم افزارهاي جامع و مناسب به زبان فارسی، عدم وجود یا کامل نبودن سایتهاي مربوط به ارگانهاي دولتی، عدم وجود انگیزه کافی به منظور استفاده از اینترنت و اطلاعات موجود در شبکههاي مختلف براي روستاییان - معضل فرهنگی - ، ارتباط دادن امکانات و اطلاعات موجود با مراکز اینترنتی، قدیمی بودن خطوط ارتباط تلفنی روستاها و مناطق دوردست، فقدان نیروي متخصص محلی که بتواند راهنماییهاي لازم را انجام دهد.
در این خصوص از هم اکنون آموزش حضوري و مجازي بعضی از افراد خاص باید در دستورکار دولت قرار گیرد تا در برنامه چهارم توسعه سرمایه-گذاري لازم بر روي آن صورت گیرد و کمبود منابع مالی اختصاص یافته و کمبود انگیزه اساسی براي بخش خصوصی در سرمایه گذاري در این پروژه-ها. با توجه به مطالب اشاره شده، هدف اصلی این پژوهش بررسی موانع توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی و طراحی مدل اندازهگیري مناسب براي آن بود.
در قالب هدف کلی اشاره شده، بر مبناي مرور ادبیات نظري و به ویژه مطالعات تجربی انجام گرفته در داخل و خارج، متغیرهاي مرتبط با وانع توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی استخراج شده و با توجه به همگنی/ همسویی محتوایی و مفهومی و نیز با در نظر گرفتن نتایج پژوهشهاي مرتبط انجام شده، در قالب چهار عامل مجزا شامل زیرساختی، فرهنگی- اجتماعی، پشتیبانی و سیاستی طبقهبندي شدند و در نهایت بر اساس این طبقهبندي، مدل مفهومی پژوهش ترسیم گردید - شکل . - 1
-3 روش تحقیق
تحقیق حاضر از لحاظ میزان و درجه کنترل متغیرها، غیر آزمایشی - توصیفی- همبستگی - و از نظر نحوه گردآوري دادهها، میدانی محسوب میشود. جامعه آماري تحقیق شامل 135 نفر از کارشناسان ترویج حوزه ستادي وزارت جهاد کشاورزي بود که با توجه به فرمول کوکران، تعداد 88 نفر از آنان از طریق روش نمونهگیري تصادفی ساده براي انجام تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده ها در این تحقیق پرسشنامه بود که از دو بخش مشخصههاي فردي و حرفهاي پاسخگویان - شامل 4 متغیر - و دیدگاه کارشناسان نسبت به میزان اهمیت موانع توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی - شامل 14 متغیر - تشکیل شده بود. بر مبناي مدل مفهومی پژوهش، 14 متغیر مورد مطالعه در خصوص موانع توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی، به شرح جدول - 1 - به هر یک از پنج عامل اشاره شده در مدل مفهومی پژوهش اختصاص یافت.
