بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه فضاهای پیاده روی شهری یکی از مهمترین فضاهای شهری و عرصه های عمومی در شهرها هستند. پیادهرو ها از یک سو رکن اصلی شبکه معابر شهری میباشند و از سوی دیگر سادهترین و عامیانهترین شکل حضور اجتماعی شهروندان را به تصویر می کشند . در بسیاری از اماکن پر ازدحام شهری، این پیادهرو ها هستند که نیاز جابجایی انسان ها را - بصورت پیاده - فراهم میکنند و در عین حال با حضور مغازه ها و فضاهای سبز و یا دستفروشان، نیاز های دیگری را نیز براورده مینمایند.
بر خلاف تصور رایج، »پیاده رو ها« همانند شریان حیاتی یک شهر هستند، نه »خیابان های آن.« بسیاری از جامعه شناسان شهری معتقدند پیادهروهای یک شهر میتوانند به شکلگیری بسیاری از تعاملات مثبت بین شهروندان و برخورد های اجتماعی کمک کرده و موجب برقراری روابط مناسب و درست انسانی شوند. بنابراین کیفیت و خصوصیت فضای پیاده رو تاثیر بسزایی بر کیفیت زندگی و فعالیت شهروندان میگذارد. لذا در این مقاله سعی شده است پس از تعاریف اولیه و لازم در خصوص ضوابط و استانداردهای موجود در طراحی پیادهرو ها و مسیر های پیاده به بررسی عوامل موثر بر کیفیت فضای پیاده رو همچون انواع پوشش ها، فضای سبز، روشنایی و... و دیگر معضلات موجود در پیادهروی خیابان جانبازان شهر زاهدان را بپردازیم و در نهایت پیشنهادات لازم ارائه گردد.
.1 مقدمه
با گسترش شهرها در طول زمان و رسیدن به سطح بالاتر و پیچیده تر از زندگی فردی و اجتماعی، فضاهای شهری نیز توسعهی بسیاری پیدا کردند. به گونه ای که امروزه توجه به طراحی شهری در سطوح مختلف امریست بسیار مهم. این موضوع بخش زیادی از سرمایه های مالی و زمانی را به خود اختصاص داده است. به طور کل فضای شهری فضای زندگی و عرصهی تعاملات اجتماعی مردم ساکن در آن شهر است. به لحاظ کالبدی این, بناها و راه های ارتباطی و محل های تجمع و دیگر عوامل هستند که فضای شهری را ایجاد می کنند. این بناها با کارکردها و ویژگی های مختلف در مناطق متفاوت شهر ساخته شده و نیاز های مردم را رفع می نمایند.
به زبان دیگر "طراح شهری به عنوان سازمان دهنده به این عوامل باید به راهکارهایی در این رابطه بیاندیشد تا فضاهای شهری خاصیت انسانی تری پیدا کند و در نتیجه محیطی امن تر و قابل قبول تر برای زیست انسان ایجاد گردد."[1] اما توجه به نکته ای بسیار حائز اهمیت است؛ عاملی که به اندازه ی حضور بناها در شهر مهم است, نحوه ی ارتباط آنها با هم می باشد. در واقع راه های تعریف شده در یک فضای شهری که با توجه به توسعه ی جهانی و ورود ماشین و ... به زندگی بشر شامل راه های سواره رو و پیاده رو و... می شود و امکان جابجایی در سطح شهر و بهره مندی از امکانات مختلف را برای شهروندان فراهم می کند.
می توان اینگونه بیان کرد که کالبد و سیمای شهری در اطراف راه ها شکل می گیرد. این شکل گیری تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله فرهنگ, شرایط اقلیمی, وضعیت زمین, کمبود ها و نیازهای شهر و شهروندان و ... می باشد. بنابراین میتوان راه ها را به عنوان قلب فضای شهری در نظر گرفت چرا که راه ها در فضای شهری پذیرای وجود تمامی اقشار جامعه هستند و نحوه ی طراحی راه ها می تواند باعث پویایی شهر و یا بلعکس پایین آمدن کیفیت فضای شهری و زندگی مردم شود.
بدین ترتیب با نظر به نقش حیاتی راه های پیاده ضروریست تا بتوانیم به اصولی برای طراحی درست و همه جانبه برسیم و اینگونه به نحوی موثر کیفیت فضای شهری را بالا ببریم و تداوم بقای فضاهای شهری و پویایی و سرزندگی آنها را تضمین کنیم. در این مقاله با مطالعات کتابخانه ای و بهره گیری از مقالاتی که از جنبه های مختلف به این بحث پرداخته اند تلاش کردیم تا به یک جمع بندی برای اصول درستی در طراحی مسیر های پیاده , دست یابیم.
.2 فضای شهری
به طور کلی فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهر هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی میباشند. »یعنی فضایی که شهروندان در آن حضور دارند و صحنه ای که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود. شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی، فضای شهری تلقی شود این است که در آن تعامل و تقابل اجتماعی صورت گیرد پس آن دسته از نرمفضاها و سختفضاهایی که بستر تعامل اجتماعی نیستند، فضای شهری نامیده نمی شوند. در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرز های اجتماعی شکسته شوند و برخورد های از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدی با هم اختلاط یابند.
»ویژگی مهم ماهوی این فضا امکان اجازه دادن به گروه های متفاوت مردم صرف نظر از طبقه اجتماعی ,قومیت, نژاد و سنشان برای در هم جوشیدن است.این فضا بستر مشترکی است که مردم فعالیت های کارکردی که پیوند دهنده اعضای جامعه است,چه روز مره گی های معمولی و چه جشنواره ها و مراسم را در آن انجام میدهند.
» آنچه مسلم است این است که فضای شهری به عنوان عرصه ای عمومیBاجتماعی، فرهنگی و کالبدی میبایست نه فقط واجد ویژگیهای زیبا شناختی باشد بلکه باید به عنوان بستر حیات مدنی شهر نیز عمل کند. فضای شهری جزیی از ساخت شهرهاست که از کلیت هماهنگ و پیوسته برخوردار بوده و ممکن است از حیث فیزیکی دارای بدنه ی محصور کننده باشند. مردم معمولا فضاهای شهری را از طریق حرکت در درون آنها تجربه می کنند . چگونگی استفاده از فضاهای شهری خصوصا توسط پیادهها عمدتا ریشه و منشا فرهنگی داشته و محیط تنها نقش کمکی - حمایت کننده - و یا بازدارنده دارد. بر این اساس شخص رابطه ی فردی و اجتماعی خود را با فضاها و عناصر اجزا آن مشخص کرده و به استفاده از آن می پردازد. به عبارت دیگر فرهنگ، الگوهای رفتاری را بوجود می آورد و سپس الگوهای رفتاری تعیین کننده و بیان-کننده چگونگی استفاده ی مردم از فضا ها می شود
.3 مسیر های پیاده در فضاهای شهری
مسیر های پیاده رو در فضای شهری مختص عابران پیاده است. در قوانین راهنمایی و رانندگی کشورمان، عابر پیاده به صورت زیر تعریف شده است: »شخصی که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله ی نقلیه موتوری و غیر موتوری حرکت می نماید.[3]« فضاهای پیاده در کالبد شهر اشکال مختلفی دارد از جمله مهم ترین آنها پیاده رو ها و پیاده راه ها می باشند.
در راهنمای طراحی مسیرهای عبور عابر پیاده در معبر شهری، منتشر شده از سوی وزارت عمران اشاره می شود که به طور کلی پیاده رو* و معبر پیاده از نقطه نظر ویژگی های عملکردی مشابه یکدیگر می باشند ولی از نظر طراحی، ویژگی های فنی و نوع مصالح بکار رفته تفاوت هایی با یکدیگر دارند.
.1,3 پیاده رو
در آیین نامه راهنمایی و رانندگی ایران تعریف پیاده رو عبارت است از: »قسمتی از خیابان که در امتداد آن واقع شده و برای عبور و مرور افراد پیاده اختصاص یافته است.
« در قوانین راهنمایی و رانندگی ایالت واشنگتن آمریکا, عابر پیاده به این صورت تعریف می شود »:عابر پیاده عبارت است از فردی که به صورت پیاده یا با استفاده از صندلی چرخدار یا وسیله نقلیه - به غیر از دوچرخه - که به وسیله ی نیروی انسانی حرکت می کند, تردد نماید.
در شهر های امروز, پیاده رو بخش اصلی از خیابان است که علاوه بر تسهیل حرکت عابرین در شهر, با برخورداری از شرایط زیست محیطی مناسب می تواند به عنوان یک فضای شهری مطلوب جهت حرکت در هوای باز, اوقات فراغت, و ... عمل کرده و سبب شکل گیری تعاملات میان انسان ها و وقایع مختلف اجتماعی و فرهنگی شود.
