بخشی از مقاله
چکیده
در جهان به شدت رقابتی امروز، نوآوری یک سلاح بسیار مهم برای شرکت ها جهت دستیابی به رشد و سود است. از سوی دیگر، نوآوری در هر بستری مترادف با تغییر است. و تغییر همواره با ریسک همراه است. از این رو می توان گفت که نوآوری چه به عنوان یک پیشران حرکتی و چه به عنوان ابزاری برای بقای شرکت ها همواره درجات و انواع مختلفی از ریسک را به همراه دارد.
در این مقاله برآنیم با بررسی منابع معتبر حوزه های مختلف ریسک نوآوری، اعم از توسعه محصول جدید، نوآوری بازاریابی، پروژه های نوآوری، تحقیق و توسعه و... به یک چارچوب جامع از ابعاد و فاکتورهای رایج ریسک اقدامات نوآورانه در سیستم های تولیدی دست یابیم. این ابعاد و فاکتور ها، ریسک های بالقوه ای هستند که نوآوران، سرمایه گذاران و مدیران سازمان های تولیدی در حوزه های مختلف نوآوری با آنها روبرو می شوند و می توانند موجب شکست این اقدامات و ضرر بنگاه شوند. سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی - AHP - و ماتریس مقایسات زوجی وزن نسبی این فاکتور ها را محاسبه و آنها را اولویت بندی می کنیم.
در تدوین ماتریس مقایسات زوجی از نظرات کارشناسان و خبرگان صنعت، بازار و دانشگاه بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق منجر به یک دسته بندی برای فاکتورهای ریسک اقدامات نوآورانه می شود. این دسته بندی می تواند به عنوان یک مرجع مهم برای اتخاذ رویکرد های مناسب مدیریت ریسک نوآروی مورد استفاده قرار گیرد.
مقدمه:
امروزه ثبات در محیط کار، جای خود را به بی ثباتی و عدم اطمینان داده است. زیرا هر اختراع و نوآوری، تغییری را پدید می آورد که می تواند به نوبه ی خود فرصتی را برای کسانی به وجود آورد که توان واکنش به موقع و مثبتی را از خود دارند.[1] خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی، مفاهیمی هستند که همراه با ریسک وجود دارند. نوآوری در هر بستری مترادف با تغییر و تحول است. و تغییر و تحول در صنعت معمولا همراه با ریسک است و بدون تغییر و تحول توسعه ای صورت نمی گیرد.
نوآوری محصول یکی از فعالیت های بسیار مخاطره آمیز در کسب و کار است. حدود 35 درصد از محصولات در مرحله تجاری سازی شکست می خورند.[5] تقریبا یک دهم محصولاتی که طراحی مفهومی شده اند از لحاظ تجاری موفق می شوند. تنها یک چهارم پروژه های توسعه محصول به موفقیت دست می یابند. حتی در مرحله ی ارائه به بازار یعنی زمانی که تمامی تست ها و آزمایش های فنی و مطالعات و تست های بازاریابی صورت گرفته، هنوز یک سوم این پروژه ها با عدم موفقیت تجاری روبرو اند و در حوزه ی تکنولوژی های پیشرفته این آمار اسفناک تر است.
تنها 20 درصد از پروژه های نرم افزاری به موفقیت تجاری دست می یابند. شرکت ها سالانه یک سوم پروژه های توسعه محصول خود را با ضرری 80 میلیارد دلاری متوقف می کنند. و تنها یک چهارم از پروژ های توسعه ای در زمینه ی فناوری اطلاعات در محدوده ی همان بودجه و زمان بندی تعریف شده و با ارائه ی همان کاربرد های مدنظر به پایان می رسند.[3] هدف از بیان این آمارها بیان این نکته است که توجه به نوآوری در هر سازمانی بایستی در کنار شناخت ابعاد و فاکتورهای مختلف ریسک نوآوری باشد.
از سوی دیگر، محدود شدن منابع مالی باعث شده است که آن دسته از بنگاه هایی که ممکن است یک توسعه ی محصولی یا فرآیندی ناموفق داشته باشند، بقای سازمان و حتی دارایی صاحبان آن را به خطر بیاندازند. نوآوری با توجه به ماهیتش بر ناشناخته ها دلالت دارد و با خود ریسک به همراه می آورد که البته ممکن است
نتایج رضایت بخشی را با توجه به مقادیر سرمایه گذاری شده در آن، به وجود نیاورد. با وجود این، قصور سرمایه گذاری در ایجاد نوآوری، ممکن است شرایط خاصی را فراهم آورد که به ناکامی سازمان منجر شود.[1] در واقع ترکیبی از ریسک بالا و برگشت سرمایه ی بالا باعث می شود که نوآوری و مدیریت نوآوری تبدیل به موضوعی چالش برانگیز شود.[6] لذا جهت اتخاذ رویکرد های مناسب برای مدیریت نوآوری و ریسک آن، ابتدا بایستی شناختی کامل از ریسک هایی که در حوزه ی نوآوری با آنها روبرو هستیم داشته باشیم.
تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی، یک نظریه مبتنی بر مقایسات زوجی با استفاده از نظر خبرگان است که منجر به درک اولویت های تصمیم گیری می شود.[7] سنگ بنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مقایسات زوجی است. این روش به ما امکان می دهد که مسایل کیفی را که واحدی برای اندازه گیری آنها وجود ندارد ارزیابی کنیم. یکی از نقاط قوت این روش یکی کردن نظرات پراکنده ی افراد با توجه به اهمیت آنها است. این روش نه تنها اهمیت و اولویت چیزها را با هم مقایسه می کند بلکه قدرت این عوامل را نیز به ما نشان می دهد.
در این مقاله قصد داریم با بررسی منابع معتبر حوزه ی ریسک نوآوری، یک چارچوب جامع از ابعاد و فاکتورهای ریسک اقدامات نوآورانه ارائه دهیم. سپس با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی یک رتبه بندی از اهمیت فاکتور های ریسک اقدامات نوآورانه ارائه دهیم.
روش تحقیق:
با استفاده از منابع کتابخانه ای، پارادایم ها و فاکتورهای ریسک در حوزه های مختلف نوآوری از قبیل پروژه های نوآوری، نوآوری بازاریابی، نوآوری محصول، توسعه ی محصولات جدید و ... شناسایی و تبیین خواهند شد. منابع معتبر مشتمل بر کتب، مقالات و مجلات مورد مطالعه قرار خواهند گرفت و سپس با استفاده از نظر خبرگان و صاحب نظران حوزه نوآوری جمع بندی نهایی صورت خواهد گرفت. در پایان این فاز اولیه جدول 1 که بیانگر پارادایم ها و فاکتور های ریسک اقدامات نوآورانه در سیستم های تولیدی است تکمیل خواهد شد. جهت تجمیع و دستیابی به دسته بندی مورد نظر بایستی یک سری ملاحظات را در نظر داشته باشیم:
-1 اقدامات نوآورانه خروجی سیستم نوآوری هستند. به نوعی ما ریسک خروجی و اثر یک سیستم نوآوری را بررسی می کنیم.
-2 ریسک اقدامات نوآورانه مترادف با ریسک نوآوری تکنولوژیکی نیست. زیرا برخی اقدامات نوآورانه از قبیل نوآوری در بسته بندی، قیمت گذاری، تبلیغات و ... الزاما همراه با معرفی تکنولوژی جدید نیستند. لذا دامنه ی ریسک های در نظر گرفته شده، بایستی این اقدامات را نیز پوشش دهد.
-3 در بررسی ریسک اقدامات نوآورانه، آنها بایستی به صورت یک اقدام کلی و جامع در نظر گرفته شوند و نه به صورت یک تجربه که قبلا اتفاق افتاده است. لذا توجهی به موفقیت آمیز بودن و یا شکست خوردن نوآوری ها نداریم.
-4 همپوشانی میان برخی ابعاد و فاکتور ها اجتناب ناپذیر است. مفاهیمی هستند که می توانند ذیل عنوان فاکتور ها و ابعاد ریسک مختلفی قرار بگیرند. منتهی در دسته بندی ارائه شده در این تحقیق تلاش شده است یک دسته بندی جامع و در بر گیرنده همه ی ابعاد که این همپوشانی ها به حداقل برساند، ارائه شود.
جدول .1 پارادایم ها و فاکتورهای ریسک
سپس ماتریس مقایسات زوجی که یک ماتریس F × F است تشکیل می شود. F - تعداد کل فاکتور های ریسک اقدامات نوآورانه - درایه های این ماتریس بر اساس مقیاس ساعتی و با استفاده از میانگین گیری از نظرات خبرگان و کارشناسان محاسبه خواهد شد. جدول 2 مقیاس ساعتی را برای درایه ی fi,j نشان می دهد.
جدول .2 مقیاس ساعتی برای مقایسات زوجی
پس از نهایی شدن ماتریس مقایسات زوجی، با استفاده از روش بردار ویزه وزن نسبی فاکتور ها را محاسبه می کنیم.
