بخشی از مقاله
خلاصه
بی تردید یکی از مهمترین چالشهای قرن حاضر در سراسر جهان، مسئله انرژی است که توجه حامیان توسعه پایدار را به خود معطوف کرده است. مصرف انرژی در چند دهه اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. این افزایش میتواند نشاندهنده رشد اقتصادی و صنعتی باشد اما از طرف دیگر، پیامدهای مخرب زیست محیطی همچون انتشار آلایندهها را نیز در پی دارد . این در حالیست که در ایران، به دلیل ارزان بودن قیمت انرژی تاکنون برنامه استراتژیک جامعی درخصوص مدیریت انرژی ساختمان با محوریت توسعه پایدار انجام نگرفته است.
یکی از راهکارهای سبز توسعه پایدار، بهره گیری از تجهیزات و سیستمهای مدیریت انرژی ساختمان است. بنابراین شناسایی و اولویتبندی پارامترهای اکولوژی ساختمان به عنوان مسأله اساسی این تحقیق مورد کاوش قرار گرفته است . به منظور پیشبرد هدف اصلی تحقیق، ضمن طراحی و توزیع پرسشنامه تخصصی، تحلیل آماری نظریات خبرگان ساختمان سبز، توسط یک مدل محاسباتی امتیازی، انجام شده است.
.1 مقدمه
به جرأت میتوان گفت مهمترین بحرانی که بشر با آن دست به گریبان است، بحران انرژی است و هر چه زمان میگذرد این بحران خود را بیشتر نشان میدهد. امروزه یکی از مهمترین دغدغههای مسئولان کشور، بهینه سازی مصرف انرژی است. در سالهای اخیر، رشد مصرف انرژی در جهان سالانه یک تا دو درصد و در ایران 5 تا 8 درصد بوده است؛ به عبارت دیگر، رشد مصرف انرژی در ایران 5 برابر متوسط رشد مصرف در جهان می باشد. لازم به ذکر است حدود 30 الی 35 درصد از کل انرژی مصرفی در ایران در ارتباط با مصارف ساختمانی است .[1]
از طرفی دیگر، محیط زیست و توسعه پایدار، از بحث برانگیزترین موضوعات ساختوساز و نیز معماری هستند. معماری سبز را بیشتر با اصطلاح »معماری پایدار« میشناسیم؛ اصطلاحی کلان که به شرح تکنیکهایی در طراحی معماری می پردازد که همسو با نگرشهای زیست محیطی بوده و با ایده احترام به طبیعت شکل گرفته است. نگرش ساختمان سبز که برای بهبود محیط زیست در ساختمان است، ضمن صنعتی کردن فعالیتهای ساختمانی، صرفه جوییهای مهمی را در بخش انرژی، آب و مصالح موجب میشود که کمک ارزندهای به اهداف اقتصادی کشورهاست. این نگرش که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار میباشد، در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست، یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان صنعتی کنونی است .[2]
با وجود متداول بودن استفاده از بعضی روشها، تجهیزات و فناوریهای نوین مدیریت انرژی ساختمان با بهرهمندی از روشهای اکولوژی در کشورهای دیگر، هنوز این سیستمهای نوین در ایران استفاده چندانی ندارند. از جمله دلایل عدم برخورداری از سیستمهای نوین اکولوژیک مدیریت انرژی در صنعت ساختمانسازی کشور را میتوان در ناآشنا بودن و ناکافی بودن آگاهی اغلب دست اندر کاران امر ساختمان با مزایای سیستمها و فناوریهای نو و جزئیات آن واحیاناً وجود برخی موانع و محدودیتها، همچون کمبود واحدهای تولید تجهیزات نو، عدم تدوین و ابلاغ استانداردها و الزامات آن دانست که اختلاف نظرهایی را در مورد استفاده از این سیستمها ایجاد نموده است.
یکی از راهکارهایی که برای کاهش انرژی در کلانشهرها پیشنهاد میشود، ساماندهی مناسب کالبدی سیمای شهری است. از جمله دستاوردهای بهرهمندی از سیستمهای اکولوژیکی به منظور کاهش مصرف انرژی عبارتند از: افزایش آسایش، بهبود دوام، کیفیت، قابلیت نگهداری، کاهش استفاده از سوختهای فسیلی، سازگاری با محیط زیست، ثبات وضعیت محیط داخلی و غیره. لذا مسأله اساسی این است که تاثیر پارامترهای اکولوژی در مدیریت انرژی ساختمان چیست؟ بنابراین، این تحقیق با مطالعه سیستمها - فناوریهای - سبز مدیریت ساخت، به دنبال شناسایی و دستهبندی پارامترهای اکولوژی در مدیریت انرژی ساختمان میباشد.
.2 مروری بر ادبیات تحقیق
مطالعه اثرات زیست محیطی و پارامترهای اکولوژیکی بر مدیریت انرژی ساختمان، نیازمند بررسی هر یک از اجزا و پارامترهای اکولوژی مربوطه است. از انواع سیستمها و روشهای به کار رفته از منظر ساختمان سبز برای کاهش مصرف انرژی ساختمان در جای جای دنیا میتوان بام سبز، محوطه گلخانهای، دیوار سبز و غیره را نام برد. در ادامه، تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با بحث ساختمانهای سبز، پارامترهای اکولوژیکی و مدیریت انرژی ساختمان عنوان میگردند. با توجه به تشابه و تداخل مطالب تحقیقاتی این پژوهش ها، به منظور جلوگیری از تکرار بیش از حد مفاهیم و نتایج منتج شده تحقیقات، سعی شده است به اختصار و منسجم گردآوری و بیان گردند.
سیادتی و شعاعی 1392 - - ، بام باغ و دیوار سبز را به عنوان عناصری برای طراحی پایدار مطالعه کردند .[3] در تحلیلهایشان به بررسی جایگاه بام باغ در محیط زیست بشر و تاثیرات آن در زندگی مدرن شهری پرداختهاند و نقش آن را در بهبود زندگی انسان بیان کرده اند. آنها بر این باورند که چشم انداز انسان از فضای شهری اطرافش، تنها از محیط بی روح ماشینی و مصنوعی تشکیل شده است و روز به روز سطح این محیطهای مصنوعی نسبت به فضاهای طبیعی شهر در حال گسترش است؛ آنها معتقدند که استفاده از بام باغ و دیوار سبز هم بر صرفه جویی در انرژی، فیلتر شدن آلایندهها و خنکی شهرها در ماه های گرم میتواند فضای سبز از دست رفته شهری را زنده سازد و موجب پایداری محیط گردد و در نتیجه بزرگترین تحولات زیست محیطی را به همراه داشته باشد.
سجاد زاده و مرزبانپور - 1392 - ، بام سبز را از منظر راهکاری جدید در معماری جهت کاهش مصرف انرژی ارزیابی کردند که به بررسی خصوصیات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی این فناوری نوین در توسعه پایدار شهری پرداخته و دستاوردهایی را جهت استفاده کاربردی از بام خانهها در شهرهایی که افزایش بهای زمین و کمبود فضای باز و سبز شهری خصوصا در مراکز شهرها و مناطق پر تراکم تبدیل به پدیده چالش مدیریت شهری شده است، ارائه کردهاند که در نهایت با برآورده شدن این اهداف، زمینه توسعه پایدار شهری با استفاده زیست محیطی از بام ها تحقق پیدا کند .[2] دوات گران - 1392 - ، بهینه سازی انرژی در ساختمان با آئین نامه ساختمان های سبز را مورد بررسی قرار داد.
به اعتقاد او با گسترش احداث ابنیه با تکنولوژی سبز در بخش های دولتی و خصوصی و استقبال صنعتگران و متخصصان ساختمانی، نیاز به برنامه ای مدون در این امر اجتناب ناپذیر است .[4] بیگی نژاد و همکارانش - 1392 - ، به بررسی چگونگی دستیابی به محیط پایدار با بهره گیری از ساختمان های سبز پرداختند .[5] سپس بر اساس این فرضیه که ساختمان سبز با تشکیل محیط پایدار رابطه دارد، با روش استدلال منطقی به تحلیل تأثیراتی پرداختند که سطوح سبز مانند دیوار و بام سبز بر پایداری محیط می گذارند.
ساختمان - بام و دیوار - سبز را به عنوان راه حلی معمارانه در جهت دستیابی به محیط پایدار شناسایی کردند. حیرتی در سال 1392، دیوارهای سبز را به عنوان یک سامانه غیرفعال جهت کاهش اتلاف انرژی ساختمان ها مورد بررسی قرار داد. نقش دیوارهای زیستمند یا اکسیژن ساز به عنوان یک سامانه فعال در تولید هوای تصفیه شده برای تهویه هوای ساختمان را بررسی کرد. او بر این باور است که تعبیه یک سامانه فعال سبز به منظور بهره گیری از هوای تولید شده از طریق آن در ساختمان به نوبه خود می تواند باعث کاهش مصرف انرژی برق جهت تهویه هوا باشد .[6]
یکی از تحقیقات اخیر استونیا، پتانسیل استفاده از بام سبز جهت کاهش تغییرات دمایی پوسته سقف را مطالعه و بررسی نموده است .[7] محققان این پژوهش، تغییرات دمایی سنگدانههای سبک بام را در مقایسه با لایه قیری سقف تجزیه و تحلیل نمودند. این دوره از ماه ژوئن 2004 تا ماه آوریل 2005 بود. نتایج فصلی و روزانه تحقیقات آنها نشان داد که در شرایط آب و هوایی استونیایی، بام سبز به اندازه کافی قادر به حفاظت از پوسته و فرآیندهای بام از حرارت شدید است. بر اساس یافتههای تحقیق، در دوره تابستان تغییرات درجه حرارت لایه با ضخامت 100 میلیمتری بام سبز، در مقایسه با سطح قیری بام به طور قابل توجهی کاهش می یابد. در پاییز و بهار، لایه پوسته بام در برابر خنککننده سریع و انجماد، محافظت میشود.
پژوهشی دیگر در تگزاس، بام های سبز را مورد مطالعه و تحقیق قرار داد .[8] در واقع در این تحقیق، آب شناسی و عملکرد حرارتی شش بام سبز گسترده مختلف و سقف منعکس کننده و غیر باز تابنده در آب و هوای زیر استوایی مورد بررسی قرار - گرفت - . این تحقیق بیان میکند که سقف سبز پتانسیل حفظ فاضلابهای سطحی بر روی سطح پشت بام و نیز بارگذاریهای حرارتی کم را دارند. به همین دلیل بزرگترین مزیت زیست محیطی بامهای سبز، دسترسی به آب و هوای نیمه گرمسیری است که در دمای بالا و باران شدید بهدست میآید . با این حال محققان پژوهش مذکور، در تگزاس عملکرد شش طرح مختلف بام سبز گونههای بومی، منعکس کننده و غیر بازتابنده را بررسی کردند .
اطلاعات پروفیل آب و حرارتی اولیه نشان داد نه تنها بین سبز و سقف غیر پوشش گیاهی تفاوت وجود دارد، بلکه در میان طرح بام سبز نیز اختلاف و تفاوتهایی موجود است. بر اساس یافتههای تحقیق مذکور، حداکثر درجه حرارت پوسته در سقف سبز و فرآیندهای آن در بام سبز خنک تر از بامهای معمولی می باشد. در واقع مطالعات این تحقیق نشان داد که: -1 بامهای سبز تا حد زیادی میتواند لایههای سطحی سقف را خنک و فضای داخلی را در روز گرم نگه دارد. -2 بام سبز می تواند مقدار قابل توجهی از بارش باران را حفظ کند، که وابسته به اندازه بارش باران و مقدار طراحی است. در واقع، بامهای سبز تفاوت زیادی با بام های معمولی دارند و باید برای عملکرد خاص طراحی شوند.
