بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق باهدف اولویتبندي شاخصهاي مدیریت سبز بخش انرژي و پسماند بیمارستان عرفان انجام شدکه با بررسی کتب و با استفاده ازتکنیک دلفی،مدلAHPو راهنماي مدیریت سبز،عمل شناسایی و اولویتبندي شاخصها انجام پذیرفت.پس از کسب اجماع نظرکارشناسان خبره مبنی برمساعد بودن معیارهاي تصمیم گیري اتخاذ شده،معیارهاي تعیین شده جهت اولویت بندي شاخص مدیریت سبز درسه معیار اصلی - بهره وري،انرژي وکنترل ودفع پسماندها - معرفی شد.
اولویتبندي معیارهاي مورد نظر با استفاده از مدلAHP و نرم افزار1 EC انجام شدکه از معیارهاي مدیریت سبزبراي بهرهوري،مصرف بهینه منابع،از معیارهاي مدیریت سبزبراي انرژي،مصرف بهینه انرژي و از معیارهاي مدیریت سبزبراي کنترل و دفع پسماندها،تفکیک زباله ها بیشترین اهمیت را در بین شاخصها بدست آوردند.
.1 مقدمه
تدوین و اجراي مدیریت بهرهوري سبز در هر نهاد دولتی یا غیر دولتی دستاوردهاي زیست محیطی، اقتصادي و اجتماعی به همراه خواهد داشت، به همین دلیل در برنامه چهارم توسعه اقتصادي و اجتماعی کشور مطابق ماده 66 جهت افزایش بهرهوري باید ستاده ها و تولیدات و منابع، افزایش و هزینه ها کاهش یابد. از طرفی در مدیریت سبز، در عین حال که موضوع صرفه جویی بهینه منابع مورد تاکید است، ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی نیز در مد نظر می باشد و سازمان ها و شرکت ها باید از مصارف و هزینه هاي زاید بکاهند.
به طور کلی نظام دولت سبز، مجموعه اي از ابزار هاي مدیریتی است که در صورت نهادینه شدن میتواند زمینه ساز تحقق اهداف بهرهوري در سطح سازمان ها و شرکت ها و در نهایت سطح کشور شود.[4] بیمارستانها مصرف کنندگان بزرگی از انرژي هستندو در عین حال بیمارستانها پتانسیل بالایی نیز در صرفه جویی انرژي دارند
از آنجایی که در بیمارستانها قابل مدیریت ترین هزینه، هزینه انرژي است، بنابراین میتوان دراین حوزه مداخله هوشمندانه انجام داد. از سوي دیگر یکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی در جوامع مختلف برخورد صحیح و نحوه پردازش مواد زائد جامد بیمارستانی میباشد. اقدام صحیح در این زمینه نیازمند اعمال مدیریت صحیح2 به علت قابلیت انتشار آلودگی و پیامدهاي ناگوار می باشد
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
مدیریت سبز مجموعه اي از مطالعات و اقدامات جامع، هدفمند و مستمري است که در سطوح مختلف سازمان ها و مراکز درمانی صورت می گیرد تا وضعیت موجود سازمان را در جهت نیل به وضعیت دولت سبز ارتقاء و تداوم بخشد.
لازم به ذکر است که تاکنون مطالعه اي در خصوص اولویت بندي شاخص هاي مدیریت سبز در بخش انرژي و پسماند در ایران و باتبع مراکز درمانی و بهداشتی انجام نشده و این مطالعه، اولین بررسی است که به این موضوع ارتباط دارد، علی الحال در زمینه هاي مشابه به این کار، تحقیقاتی در ایران و دنیا به انجام رسیده است که به بعضی از آنها اشاره می گردد:
محرم نژاد و آذرکمنددر مطالعه اي با عنوان بررسی وضعیت مدیریت بهرهوري سبز در بخش غیر دولتی - مطالعه موردي شرکت هواپیمایی آسمان - در سال 1385 به این نتایج دست یافتند که تدوین و اجراي مدیریت بهرهوري سبز در هر نهاد دولتی یا غیر دولتی دست آوردهاي زیست محیطی، اقتصادي و اجتماعی به همراه خواهد داشت .[4] یاري و همکارانش به بررسی استقرار مدل - بیمارستان هاي سبز با رویکرد اعتبار بخشی - در مرکز آموزشی درمانی تخصصی وفوق تخصصی آیت ا... موسوي زنجان در سال89 پرداختند. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین درصد تطابق عملکرد مرکز با استاندارد هاي 72/47% - JCI - به دست آمده است
ستیوویتی و هارانی1 با بررسی مفاهیم طراحی ساختمان سبز در بیمارستان ارتوپدي در مناطق استوایی در سال 2013 به این نتایج رسیدند که موضوع گرمایش جهانی به سرعت در حال توسعه است، بنابراین هر مرکز بهداشتی و درمانی نیاز به مفاهیم ساختمان سبز دارد.[14] راتهور و سینگ ورنا2 با بررسی مدیریت زبالههاي بیمارستانی از طریق بهبود کیفیت سبز در سال 2013 به این نتایج رسیدند که نرخ بالاي تولید زباله هاي بیمارستانی ثابت می کند زباله هاي پزشکی مشکل ساز هستند.
ساهامیر و زکریا3 در سال 2014 به بررسی معیارهاي ارزیابی براي بیمارستانسازي سبز در مالزي پرداختند. این مقاله معیارهاي اساسی موجود در باره سیستم هاي رتبه بندي ساختمان هاي بهداشتی درمانی سراسر جهان را گردهم آورده و تفاوتهاي موجود بین آنها را با سیستم رتبه بندي مالزي بیان می کند.
.3 مواد و روشها
این تحقیق به صورت مطالعه موردي در بیمارستان عرفان تهران در بخش انرژي و پسماند انجام شده است. مراحل انجام این تحقیق به شرح ذیل است:
- تدوین معیارهاي تاثیر گذار بر مدیریت سبز در بخش انرژي و پسماند
براي اولویت بندي معیارهاي تاثیرگذار بر مدیریت سبز ابتدا لازم بود مشخصههاي سنجش مدیریت سبز در بخش انرژي و پسماند به روش مناسب و علمی انتخاب شوند. روشهاي گوناگونی جهت نظر سنجی و اخذ پیشنهادات براي کمک در تصمیمگیريها وجود دارد. یکی از این روشها روش دلفی است
- روش دلفی
روش دلفی راهکاري جهت ایجاد یک فرایند ارتباط گروهی است، به طوري که این فرایند به گروهی که شامل اجزاي جداگانه و مستقل است اجازه میدهد که در حل مسائل پیچیده شرکت کنند.[9] بنابراین پرسشنامههایی به نام پرسشنامه نظرسنجی متخصصان طرح ریزي و کار شناسایی مشخصههاي اصلی و فرعی در قالب پرسشهایی که نشان دهندة موافقت، مخالفت و یا اضافه شدن مشخصه جدید براي اولویت بندي معیارهاي مدیریت سبز در بیمارستان عرفان انجام پذیرفت و در اختیار کارشناسان قرار گرفت.
در این تحقیق سعی شد تا جامعه آماري جهت تکمیل پرسشنامههاي مربوطه از بین افراد مطلع در زمینه مطالعه، به ویژه آشنا به موضوع و محل مورد مطالعه انتخاب شوند. تجارب فردي و علمی و سوابق کاري و به روز بودن اطلاعات افراد در ارتباط با محل مورد مطالعه از مهمترین فاکتورهاي مورد توجه در انتخاب متخصصان بود. تکمیل پرسشنامههاي اولیه در مورد هریک از معیارها تا آنجا ادامه یافت که نظرات موجه و علمی مخاطب علماي مورد وثوق تامین گردید.
- اولویت بندي معیارهاي تدوین شده
براي اولویت بندي و تعیین ضرایب اهمیت معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی [12] AHP1 و نرم افزار [5] ECاستفاده شده است.
- مراحل اجراي روش AHP در این تحقیق
این مدل که از چهار مرحله اصلی تشکیل میشود، میتواند با بکارگیري همزمان شاخصهاي کمی و کیفی در شرایطی که شاخصهاي تصمیم گیري متعدد، شرایط انتخاب را با مشکل مواجه میسازد، موثر واقع شده و سلسله مراتب اهمیت و نحوه اولویت بندي بین شاخصهاي مختلف را تعیین نماید مراحل فرایند انجام مدل تحلیل سلسله مراتبی در این تحقیق به شرح زیر است.
اولین مرحله ایجاد درخت سلسله مراتب تصمیم است یعنی تبدیل موضوع یا مسئله مورد بررسی به ساختاري سلسله مراتبی، مهمترین قسمت فرایند تحلیل سلسله مراتبی محسوب می شود.[8] فرایند تحلیل سلسله مراتبی با شناسایی و اولویت بندي عناصر تصمیم گیري شروع میشود. این عناصر میتوانند شامل چهار سطح اهداف، شاخصها، زیر شاخصها و گزینههاي احتمالی باشند که در اولویت بندي به کار گرفته میشود. مرحله دوم مقایسات زوجی می باشد.
در این مرحله با توجه به عوامل موثر، بر اساس هریک از معیارها ماتریس زوجی تشکیل میگردند که آنها را دو به دو با یکدیگر مقایسه می- نمائیم. مبناي قضاوت در این امر مقایسه یک جدول 9 کمیتی است. اعدادي که در مقایسات دوتایی مورد استفاده قرار می-گیرد از 1/9 تا 9 میباشد که به صورت یک مقیاس استاندارد - ارائه شده توسط ساعتی - در آمده است. روش کار به این ترتیب است که، به هر مقایسه دو دویی یک عدد 1/9 تا 9 نسبت داده میشود. معنی هر عدد در جدول شماره1، مشخص شده است
جدول: 1 وزن و ارزش معیارها در تحلیل سلسله مراتبیAHP
یک نکته حائز اهمیت در مورد ماتریسهاي مقایسه زوجی، نرخ ناسازگاري آنها میباشد که مطابق نظر پرفسور ساعتی مبتکر روش AHP ، براي اینکه قضاوتها با ثبات باشند ضرورت دارد نرخ ناسازگاري ماتریسها کمتر یا مساوي 0/1 باشد براي بالا بردن دقت مطالعه در این مرحله ماتریسهاي تهیه شده به صورت پرسشنامه در اختیار کارشناسان آشنا به منطقه مطالعاتی قرار گرفت. میانگین نظرات افراد مطلع جهت تجزیه و تحلیل وارد نرم افزار گردید. مرحله سوم: ورود دادهها به نرم افزارEC و نرمال سازي و تعیین اولویتها است. نرمافزار - - EC نرمافزاري قدرتمند در زمینه روش تصمیمگیري AHP است.[5] با کمک این نرمافزار میتوان کارهاي تصمیمگیري با روش فوق را انجام داد.
