بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر پیادهسازی مدیریت دانش در دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه می باشد. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی و از حیث هدف کاربردی میباشد. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه به تعداد آنان 250 نفر میباشد. ابزار اندازهگیری پژوهش پرسشنامه بوده که دارای 6 مقوله اصلی، و مجموعا دارای 58 گویه است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمونهای T، تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه استفاده شده است.
یافته ها نشان میدهد که مقدار سطح معنی داری هر یک از پنج عامل موثر در پیاده سازی مدیریت دانش پایینتر از 0/05 می باشد - Sig<0/05 - ، پس هر یک از متغیرها سهم یگانه معنیداری برای پیش بینی متغیر ملاک دارند. با توجه به اینکه مقدار ضریب بتای استاندارد شده عامل فرهنگ سازمانی دارای بیشترین مقدار - 0/37 - است پس قویترین سهم برای تبیین متغیر ملاک را فراهم میکند و اولین اولویت را داراست و می-تواند 37 درصد از تغییرات متغییر مدیریت دانش را پیش بینی کند و سپس به ترتیب اولویت، عوامل ساختار سازمانی - 0/23 - ، استراتژی و رهبری - 0/16 - ، ، فناوری اطلاعات - 0/12 - و در نهایت مدیریت منابع انسانی - 0/11 - ، در کل سطح معنیداری مدل، با مقدار 103/19 F= و با دوربین واتسن - 1/93 - و سطح معنیداری - Sig=0/000 - مورد تایید میباشد.
1 مقدمه
در دنیای امروز، تنها سازمانهایی پیشرو و تاثیرگذار خواهند بود که بیشترین بهره را از سرمایههای هوشی و فکری خود میبرند. در طی این مسیر پویای پیشرفت، با پایهریزی و استفاده از نظامهای نوین مانند مدیریت دانش، اگر هم نتوان تمامی اهداف سازمانی از جمله افزایش کارایی کارکنان، افزایش سطح دانش سازمانی، به روز شدن دانش، افزایش قدرت حل مسائل و مشکلات سازمانی و دهها هدف مؤثر دیگر دست یافت، دست کم بخش عمدهای از آنها را میتوان محقق ساخت.
امروزه دانش بعنوان یک دارایی مهم در سازمانها مورد توجه قرار گرفته است و به جهت حفظ منافع رقابتی سعی در مدیریت آن میشود - اسپندر و گرانتٌ، . - 1996 مدیریت دانش شامل فرآیندهایی است که ایجاد، توزیع و بکارگیری دانش برای اهداف سازمانی را هدایت میکند. در واقع این فرآیند به افراد سازمان کمک میکند تا خلاقیت و تواناییهایشان را برای ایجاد ارزش افزوده بکار ببرند. هدف اصلی از فعالیتهای مدیریت دانش در سازمانها اطمینان از رشد و تداوم فعالیتها، کسب مداوم دانش و توسعه دانشهای جدید است. بنابر تحقیقات مهایدین و همکارانٍ معرفی ابزارها و روشهای مدیریت دانش، سازمان را برای اشتراک دانش، بهبود سطح همکاری آموزشی و پژوهشی و بهبود ارتباطهای کاری میان افراد تواناتر خواهد کرد
یکی از قدیمی ترین اشکال مدیریت دانش، سنت شفاهی یا استفاده از حافظه بشری برای ضبط دانش است. این فرایند انتقال شفاهی دانش از طریق فرایند انتقال سینه به سینه پیامها در طی اعصار، صورت گرفته و نمونه های فراوانی از سن شفاهی درغالب افسانه ها و حماسه ها در سراسر دنیا مشاهده می شود. و اولین نمادهای نگهداری دانش به صورت مکتوب به حدود سه هزار سال قبل از میلاد بر میگردد. سومریان در ناحیهی جنوب مزوپتامیا که ناحیه ای برخوردار از رودخانه های فراوانی بود، زندگی می کردند. گل را به صورت لوحه هایی در می آوردند و با استفاده از نی یا حکاکی کردن روی آنها نوشته و سبکی از نگارش را به وجود می آوردند که به عنوان خط میخی با خطوطی ساده نامیده میشود. که یکی از بزرگترین مخازن دانش در دنیای باستان که در بردارنده 10000 اثرنوشته شده بر روی 30000 لوح گلی بود، درکتابخانه قصر آشور بانیپال در نینوا کشف گردد
تاریخچه و تکامل مدیریت دانش به لحاظ اینکه از حوزه های مختلفی ظهور یافته است، روشن و دقیق نیست. گفته می شود که تعدادی از نظریه پردازان مدیریت به تجلی مدیریت دانش کمک کرده اند. در بین آنها پیتردراکر، استراسمنَ و پیترسنگه در آمریکا از معروفترین پیشگامان هستند. دراکر و استراسمن به اهمیت رو به رشد اطلاعات و دانش صریحُ به عنوان منابع سازمانی تاکید کرده اند. از طرف دیگر سنگه به بعد فرهنگی دانش یعنی »سازمان یادگیرنده« تمرکز کرده است. چیرس آرجریسِ، چریستوپربارلتّ و دورتی لئونارد- بارتون از مدرسه تجاری هاروارد حقایق مختلفی از دانش را به بوته آزمون برده اند. درحقیقت، مورد کاوی مشهور بارتون ْ درشرکت چنرال استیل که از دهه 70 دارای استراتژی مدیریت دانش اثربخش بوده، درکتاب وی تحت عنوان »ساخت وحمایت، از منابع نوآوری« ثبت شده است
مدیریت دانش - 1 - KM
به منظور استفاده بهینه از سرمایه دانش در سازمانها رشته جدیدی از مدیریت بنام مدیریت دانش پدیده آمده تا ضمن بهبود بخشیدن به فرایندهای دانش و با پیوند استراتژی سازمان و استراتژی مدیریت دانش در تامین دانش مناسب، در زمان مناسب، برای فرد مناسب به حفظ مزیت رقابتی سازمان کمک کند. از آنجا که مدیریت دانش ریشههایی در سیستم خبره، یادگیری سازمانی و نوآوری دارد، به خودی خود ایده جدیدی نیست. مدیران موفق همیشه از سرمایه های فکری بهره برده و ارزش آن را تشخیص داده اند. اما این تلاشها، سازمان یافته نبوده و تضمینی وجود نداشت که دانش به دست آمده به طور مناسب، برای حد اکثر منافع سازمان، به اشتراک گذاشته شده و توزیع گردد.
از نظر گوپتا، مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها کمک می کند تا مهمترین مهارتها و اطلاعات مورد نیاز و ضروری را برای انجام فعالیت هایشان انتخاب، سازماندهی و توزیع کنند و انتقال دهند - موسی-خانی و همکاران، . - 1387 مدیریت دانش به فرایند تسخیر تخصصهای جمعی و بکارگیری هوشمندی در سازمان و استفاده از آنها برای پرورش نوآوری از طریق یادگیری سازمانی مستمر اشاره دارد
مدیریت دانش یک راهحل کلیدی جهت ایجاد مزیت رقابتی مستمر برای سازمانهای کسب و کار می باشد
چون مدیریت دانش فرایندی چالش انگیز است. زیرا شناخت ارزش واقعی آن دشوار بوده و به کارگیری مطلوب آن به نحوی که برای سازمان ایجاد مزیت رقابتی نماید، دشوارتر است. اینکه مدیران تلاش می نمایند از طریق مدیریت دانش، دانش انباشته در ذهن اعضای سازمان را استخراج نموده و آن را در میان تمامی افراد تسهیم نمایند. در این حالت دانش ذخیره شده در سیستم، تبدیل به یک منبع قابل استفاده دائمی گشته و مزیت رقابتی پایدار جهت سازمان فراهم می نماید
مدیریت دانش، شامل همهی روش هایی است که سازمان، دارایی های دانش خود را اداره می کند که شامل چگونگی جمع آوری، ذخیره سازی، انتقال، بکار گیری، به روز سازی و ایجاد دانش است - ویکیراماسینگه و روبیتزُ، . - 2007 مدیریت دانش عبارت است از بهره برداری و توسعه دارایی های دانشی یک سازمان در جهت تحقق اهداف سازمان، سازمانهای موفق در مدیریت دانش، دانش را یک سرمایه سازمانی دانسته و ارزشها و قوانین سازمانی را جهت پشتیبانی از تولید و اشتراک دانش توسعه میدهند
مدیریت دانش فرایندهای ایجاد و خلق دانش، اعتبار بخشیدن به دانش، شکل بخشیدن به آن توزیع دانش، و کاربرد عملی آن در سازمان می باشد
مدیریت دانش عبارت است از تولید دانش که به دنبال تفسیر، توزیع و کاربرد دانش، حفظ و پالایش دانش ایجاد می شود
مدیریت دانش به مجموعه ای از فعالیتهای منظم و سیستماتیک سازمانی اطلاق می شود که جهت دست یابی به ارزش بزرگتر از طریق دانش در دسترس صورت می پذیرد. دانش در دسترس کلیه تجربیات و آموخته های افراد یک سازمان و کلیه اسناد و گزارشها در داخل یک سازمان را شامل می شود - مرویکٌَ، . - 2001 مدیریت دانش بیش از آنکه یک تفکر درباره چگونگی اداره یک سازمان باشد، یک دارایی راهبردی برای سازمان است
مزایای بکارگیری مدیریت دانش در سازمانها
ایجاد مزیت رقابتی پایدار در سازمان، ایجاد توانمندی در حل مسائل درکوتاه ترین زمان ممکن، بهبود بهره وری در ارائه محصولات وخدمات به مشتریان ، بهبود کیفیت کاری کارکنان از طریق ظرفیت سازی و بهبود مهارتها، ایجاد انگیزش در کارکنان، ایجاد سیستم دانشی و یادگیری رسمی - تجربیات موفق و درسهای آموخته شده - ،یکپارچگی بهتر و آموزش بهترین کار کارکنان،ارتباطات نزدیک تر با مشتریان،فرایندهای داخلی سریع تر وبهتر، نگهداری بهتر کارکنان
عوامل موثر بر پیادهسازی مدیریت دانش
فرهنگ سازمانی: هوکزینسکی و بوچانان - 2001 - 2 فرهنگ سازمانی را به عنوان مجموعه ی نسبتا یکنواخت ارزشها و اعتقادات، آداب و رسوم، سنت ها وشیوه های پایدار می داند که توسط اعضای سازمان تسهیم - انتقال - می یابد
ساختار سازمانی: ساختار سازمانی چهارچوب روابط حاکم برمشاغل، سیستم ها و فرایندهای عملیاتی و افراد و گروههایی است که برای نیل به هدف تلاش می کنند. ساختار سازمانی مجموعه راههایی است که کار را به وظایف مشخص تقسیم می کند و هماهنگی میان آنها را فراهم می کند. ساختار صرفا یک سازو کار هماهنگی نیست بلکه همه فرایندهای سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهد. ساختارسازمانی به الگوهای روابط درون سازمانی، اختیارات و ارتباطات دلالت دارد و روابط گزارش دهی، کانالهای ارتباط رسمی، تعیین مسئولیت و تفویض اختیار تصمیم گیری را روشن می سازد و کمک به جریان اطلاعات نیز از تسهیلاتی است که ساختار برای سازمان فراهم می کند
فنآوری اطلاعات: فنآوری مورد استفاده در چرخه ی مدیریت دانش، شامل فناوری های ارتباطی و مشارکتی پیشرفته مانند اینترانت و سایر شبکه های درون سازمانی، مجموعه ای از ابزارهای مورد استفاده برای کسب، تغییر و انتقال اطلاعات و فناوری های پایگاه اطلاعاتی ویژه ای که قابلیت ذخیره سازی و ردیابی سریع اطلاعات را دارند، و بنیانی برای حمایت و سهیم سازی دانش، همکاری، جریان کار، مدیریت سند و...فراهم می کند
استراتژی و رهبری : مدیریت دانش دریک سازمان تاحد بسیار زیادی توسط استراتژی سازمانی هدایت می شود و سرچشمه استراتژی های سازمانی اصول و برنامه های سازمانی مختلف می باشد. رهبری نیز مفهومی وابسته به استراتژی مدیریت دانش می باشد و بکارگیری مدیریت دانش به حمایت های مدیریت ارشد - درجهت تخصیص منابع و زمان برای طرحهای و برنامههای مدیریت دانش - نیاز دارد
در واقع می توان گفت یک اصل ضروری برای موفقیت در برنامههای مدیریت دانش، ایجاد تعهد استرتژیکی مستمر به مدیریت دانش توسط مدیران سطح بالا و ارشد سازمان است و رهبری در عرصه مدیریت دانش باید نشان دهنده ویژگیهای خاصی باشد که به مدیریت دانش منجرمی شود، این ویژگیها شامل توانایی ایجاد محیطی برای بحث ها و گفتگوهای خصوصی که درباره موضوعاتی مربوط به از بین بردن موانع ساختارهای سنتی که توسط زنجیره های فرماندهی و سلسله مراتب درون سازمان ساخته شده است، می باشند
مدیریت منابع انسانی: مقصود از مدیریت منابع انسانی سیاستها و اقدامات مورد نیاز برای اجرای بخشی از وظیفه مدیریت است که با جنبه هایی از فعالیت کارکنان بستگی دارد، به ویژه برای کارمندیابی، آموزش دادن به کارکنان، ارزیابی عملکرد، دادن پاداش و ایجاد محیطی سالم و منصفانه برای کارکنان سازمان میباشد
سالاری و همکاران - 1390 - در پژوهشی به تعیین و اولویتبندی عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش در پارکهای علم و فناوری پرداختهاند.
در این راستا 31 عامل فرعی در قالب هفت عامل اصلی: نیروی انسانی، راهبرد، مدیریت، ارزیابی، فرهنگ سازمانی، فرآیندها و فناوری اطلاعات، براساس مطالعات مرتبط شناسایی شده است و به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و با استفاده از نظرات خبرگان و متخصصین وزندهی شده است. بر این اساس اولویت عوامل اصلی مؤثر در موفقیت مدیریت دانش به صورت نیروی انسانی، راهبرد، مدیریت، فرهنگ سازمانی، فرآیندها، ارزیابی و فناوری اطلاعات تعیین شده است
