بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه زنجیره تامین به یکی از اولویت های اصلی در دستورکار کسب و کارهای صنعتی و خدماتی تبدیل شده است وکسب مزیت رقابتی سازمان ها و بهبود عملکرد آنها بدون بهره گیری از قابلیت های مدیریت زنجیره تامین امری اجتناب ناپذیر است. این در حالی است که صنعت مراقبت سلامت در مقایسه با صنایع دیگر نسبت به پذیرش تکنیک های موفق زنجیره تامین کندتر عمل نموده و در زنجیره تامین خود از انسجام و هماهنگی کمتری برخوردار است.
با توجه به اهمیت و نقش حیاتی مدیریت زنجیره تامین در صنایع مختلف به ویژه صنعت مراقبت سلامت، هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی ابعاد مدیریت زنجیره تامین در خدمات درمانی و بیمارستان ها می باشد. در این راستا چهار بعد عملکرد عملیاتی، مدیریت اطلاعات، یکپارچگی زنجیره تامین و منابع - تامین کنندگان - به عنوان معیارهای اصلی زنجیره تامین خدمات درمانی و بیمارستان ها در نظر گرفته شده اند و تحقیق حاضر با بهره گیری از رویکرد AHP وزن هریک از معیارها را تعیین نموده و براساس وزن های بدست آمده به اولویت بندی آنها می پردازد. نتایج بدست آمده نشان می دهد عملکرد عملیاتی مهم ترین بعد در زنجیره تامین خدمات درمانی و بیمارستان ها محسوب می شود.
.1 مقدمه
امروزه پیچیدگی کالا و خدمات به گونه ای است که به ندرت اتفاق می افتد که سازمان یا موسسه ای بدون همکاری با دیگر سازمان ها بتواند به تولید کالا یا ارائه خدمتی بپردازد. غالبا تولید کالا یا ارائه خدمت حاصل تعامل افراد و سازمان های متعدد است که با همکاری یکدیگر حلقه های زنجیره تامین را به وجود می آورند.[1] در واقع کلید مزیت رقابتی پایدار، فعالیت در قالب زنجیره تامین و ارائه خدمات با کیفیت بالاست[2] و مدیریت زنجیره تامین موثر راهی ارزشمند برای تامین مزیت رقابتی و بهبود عملکرد سازمان ها در فضای رقابتی شدید به شمار می رود 3]و.[4 مفهوم مدیریت زنجیره تامین را از دیدگاه های متفاوتی من جمله مدیریت خرید، لجستیک، حمل و نقل، مدیریت عملکرد، بازاریابی و . . . می توان مورد مطالعه قرار داد.[5]
پژوهش ها و مطالعات انجام شده اغلب بخش قابل توجهی از ادبیات مرتبط با مدیریت زنجیره تامین را بر صنایع تولیدی متمرکز نموده و توجه کمتری به بخش خدمات معطوف داشته است.[6] این در حالی است که ارائه خدمات با کیفیت نقش مهمی در صنایع خدماتی ایفا می کند وکیفیت خدمات برای بقا و سودآوری سازمان امری حیاتی محسوب می شود.[7] از این رو در دهه گذشته به جای صنایع تولیدی، سازمان ها و نهادهای خدماتی در مرکز توجه پژوهش های حوزه مدیریت زنجیره تامین قرار گرفتند.
در این راستا صنعت مراقبت سلامت به عنوان ارائه دهنده خدماتی که به طور جهانی مورد استفاده قرار گرفته و شدیدا کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد، با چالش های مختلفی از جمله پیچیدگی فرایندها، نیاز به بهره برداری موثر از منابع و کنترل حجم کار کارکنان و نیز فشار افکار عمومی برای کنترل هزینه هایی که کیفیت خدمات را افزایش می دهد مواجه است.[8] از سوی دیگر زنجیره های تامین صنعت مراقبت سلامت بسیار پراکنده و گسسته بوده و بازیگران آن اغلب به طور مستقل از دیگری عمل می کنند.
همچنین اغلب بیمارستان ها و سازمان های خدمات درمانی به دلیل وجود عواملی چون زیرساخت های منسوخ فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی از رده خارج، مدیریت توزیع ضعیف، عدم مشارکت اجرایی و عدم وجود بهبود روند فرهنگی همواره در مدیریت زنجیره تامین خود با مشکلاتی رو به رو هستند و به سختی می توانند یک زنجیره تامین هماهنگ و منسجم را مدیریت کنند.[9] همه این چالش ها نقش حیاتی مدیریت زنجیره تامین و ضرورت ارتقا و بهبود عملکرد آن را در صنعت مراقبت سلامت نشان می دهد.[8] با نظر به اهمیت نقش مدیریت زنجیره تامین در صنعت مراقبت سلامت این پژوهش به شناسایی و اولویت بندی ابعاد مدیریت زنجیره تامین در حوزه خدمات درمانی و بیمارستان ها می پردازد.
.2 زنجیره تامین
زنجیره تامین نتیجه به هم پیوستن حلقه های عملیاتی مختلف است که در ابتدای آن عرضه کنندگان و در انتهای آن مشتریان قرار دارند [10] و در واقع اتحاد و هم پیمانی شرکت هایی است که کالا و خدمات را به بازار ارائه می دهند.[11] چوپرا و میندل زنجیره تامین را شامل تمام مراحلی می دانند که مستقیم یا غیر مستقیم در برآورده کردن خواست مشتری فعالیت می کنند و فقط شامل سازنده و تامین کننده نمی گردد، بلکه حمل و نقل ها، انبارها، خرده فروشان و مشتریان را شامل می شود.[12] همین طور Mukhtar و همکاران - 2009 - زنجیره تامین را شامل شبکه هایی از تسهیلات و اقدامات بکارگرفته شده در جهت ارائه یک محصول از مواد خام تا مصرف کننده نهایی تعریف می کنند.[13]
.3 مدیریت زنجیره تامین
باید توجه داشت که اصطلاح "زنجیره تامین" با اصطلاح "مدیریت زنجیره تامین" تفاوت دارد. از مدیریت زنجیره تامین تعاریف متفاوتی ارائه شده است. شورای حرفه ای مدیریت زنجیره تامین را شامل برنامه ریزی و مدیریت همه فعالیت های مربوط به منبع یابی، خریداری، تبدیل و همین طور همه فعالیت های مربوط به مدیریت لجستیک تعریف می کند[14] و - 2011 - Daxu مدیریت زنجیره تامین را به عنوان مجموعه ای از اقدامات موثر همگام شده برای یکپارچگی تامین کنندگان، تولید کنندگان و مشتریان معرفی می کند. طبق این تعریف خدمات یا کالای مورد درخواست در زمان و مکان صحیح و به مقدار صحیح به مصرف کننده نهایی ارائه می گردد.[15] در تعریفی دیگر، مدیریت زنجیره تامین، شامل هماهنگی تمامی فعالیت های تامین یک سازمان از عرضه کنندگان و شرکا تا مشتریان آن سازمان بوده[16] و ابزاری برای به اجرا درآوردن اهداف استراتژیک سازمان محسوب می شود.
.4 شناسایی ابعاد موجود در مدیریت زنجیره تامین
-4-1 منابع - تامین کنندگان -
منظور از منبع انتخاب و روابط با تامین کنندگانی است که کالا و خدمات مورد نیاز را برای ساخت محصول یا ارائه خدمت تحویل خواهند داد .[10] تامین کنندگان با تامین نرم افزارها، دانش فنی، مواد اولیه و خدمات نقش مهمی در رقابتی شدن سازمان ها به عهده دارند و به عنوان یکی از مولفه های مهم مدیریت راهبردی محسوب می شوند که از طریق آنها می توان به مزیت رقابتی دست پیدا کرد.[17] شرکت های داروسازی، شرکت های محصولات جراحی، تولیدکنندگان دستگاه ها و تجهیزات سرمایه ای و سیستم های اطلاعاتی از جمله تامین کنندگان زنجیره تامین خدمات درمانی و بیمارستان ها به شمار می روند.[9]
-4-2 مدیریت اطلاعات
امروزه نقش، اهمیت و جایگاه اطلاعات برای همگان بدیهی است و جریان صحیح اطلاعات یکی از ویژگی های اساسی زنجیره تامین به شمار می رود و عملکرد سازمان های پیچیده ای با بخش های متعدد مثل بیمارستان نیاز به دسترسی به اطلاعات صحیح و به هنگام دارد.[18] با گسترش صنعت مراقبت سلامت و با بکارگیری فناوری اطلاعات در عرصه مدیریت اطلاعات و سلامت تحولات چشم گیری در این صنعت ایجاد شده[19] و نوآوری ها و قابلیت های فناوری اطلاعات راه های جدیدی در روابط مدیریت زنجیره تامین بوجود آورده است.[20]
در واقع گردش مناسب و انتقال به موقع و صحیح اطلاعات مهم تر از هر زمان دیگری است و باعث موثرتر وکاراتر شدن فرایندها گشته و مدیریت آنها را آسان تر می کند 21]و .[22 از سوی دیگر عملکرد زنجیره تامین بستگی شدیدی به چگونگی هماهنگی اعضای زنجیره در تصمیمات شان دارد و به اشتراک گذاری اطلاعات ابتدایی ترین شکل هماهنگی در زنجیره تامین است.[23] مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شرکا تاثیرات فزاینده ای در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه های دیگر زنجیره تامین خواهد داشت.[24]
-4-3 عملکرد عملیاتی
Hafeez و همکاران - 2010 - اندازه گیری عملکرد را توسعه شاخص ها و گردآوری داده ها برای توصیف، گزارش و تحلیل تعریف نموده اند. البته اندازه گیری عملکرد در تعریفی دیگر به معنای سنجش کارایی و اثربخشی یک اقدام است .[25] در مطالعات pheng و همکاران - - 2014، هزینه و کیفیت به عنوان معیارهای اندازه گیری عملکرد در زنجیره تامین بیمارستان ها در نظر گرفته شده است.[26]همچنین تحویل و ارائه به موقع خدمات و محصولات نیز یکی از شاخص های ارزیابی عملکرد محسوب می شود که عدم برآورده شدن آن به عنوان یک دیرکرد تلقی می گردد.[27] در واقع می توان هزینه، کیفیت، انعطاف پذیری و سرعت در ارائه خدمات را به عنوان ابعاد عملکرد عملیاتی و توانمندی های رقابتی یک سازمان در نظر گرفت 27]و28و.[29
-4-4 یکپارچگی زنجیره تامین
یکپارچگی زنجیره تامین به عنوان یکی از بهترین اقدامات در زنجیره تامین شناخته شده است.[27] یکپارچگی همکاری استراتژیک فرایندهای داخلی و فرایندهای خارجی سازمانی تعریف شده است[29] و مدیران کسب و کار و دانشگاهیان بر پتانسیل های یکپارچگی به شدت تاکید دارند.[30] یکپارچگی زنجیره تامین یکی از قابلیت هایی است که شرکت ها را قادر می سازد تا از طریق اعمال نوآوری بیشتر و تحمل هزینه های کمتر بر محدودیت منابع خود غلبه نمایند.[31] یکی از ابعاد یکپارچگی زنجیره تامین یکپارچگی اطلاعات یا به اشتراک گذاری اطلاعات اعم از هر نوع داده ای که بتواند اقدامات و عملکرد اعضای زنجیره را تحت تاثیر قرار دهد می باشد.[32] یکپارچگی و هماهنگی فرایندهای برنامه ریزی و یکپارچگی فرایندهای داخلی و خارجی از دیگر ابعاد یکپارچگی زنجیره تامین محسوب می شوند.[33]
