بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر به شناسایی و اولویت بندي عوامل مؤثر بر ادراک کارکنان از عادالنه بودن نظام حقوق و دستمزد در سازمان امور مالیاتی شهر تهران می پردازد.
این تحقیق از نظر جهت گیري پژوهش کاربردي، از لحاظ میزان و درجة کنترل متغیرها، میدانی، از نظر زمانی، مقطعی و از لحاظ نحوة جمع آوري اطالعات توصیفی- همبستگی می باشد، که براي گردآوري داده ها از روش پیمایشی بهره گرفته شده است. جامعه آماري تحقیق، شامل کلیه مدیران و کارکنان در سازمان امور مالیاتی شهر تهران به تعداد 800 نفر بوده که حجم نمونه مورد نظر با استفاده از فرمول کوکران براي جامعه محدود، 264نفر محاسبه گردید که به منظور افزایش دقت مطالعه 279 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد.
پرسشنامه به روش تصادفی ساده در بین اعضاء نمونه توزیع گردید. جهت سنجش متغیر عدالت سازمانی از پرسشنامه ي استاندارد نیهوف و مورمن - 1993 - بر اساس طیف پنج گزینه اي لیکرت استفاده شد. براي اطمینان از روایی پرسشنامه، از روایی محتوایی و صوري استفاده شد، و بر اساس درک افراد خبره و صاحب نظر در یک پیش آزمون پرسشنامه مورد اصالح قرار گرفت.
پایایی پرسشنامه نیز با بهره گیري از آزمون مقدماتی و محاسبه ضریب آلفاي کرونباخ، 0/87 برآورد شد که نشان دهنده پایایی مطلوب ابزار تحقیق می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از نرم افزارSPSS انجام شد. یافته هاي پژوهش به طور کلی بیانگر آن بود که با اطمینان 95 درصد و در سطح خطاي کوچکتر از 0/05 رابطه آماري معنی دار بین ابعاد عدالت تعاملی، رویه اي و مراوده اي با ادارک کارکنان از پرداخت حقوق و پاداش در سازمان امور مالیاتی شهر تهران وجود دارد. بنابراین، بین ابعاد عدالت سازمانی و ادراک کارکنان همبستگی وجود دارد.
مقدمه
عدالت و اجراي آن یکی از نیازهاي اساسی و فطري انسان است که همواره در طول تاریخ وجود آن بستري مناسب جهت توسعه جوامع انسانی فراهم کرده است. امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان ها در زندگی اجتماعی انسان ها نقش عدالت در سازمان ها بیش از پیش آشکارتر شده است. سازمان هاي امروزي در واقع مینیاتوري از جامعه بوده و تحقق عدالت در آنها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است.
به همین دلیل امروزه عدالت سازمانی به مانند سایر متغیرهاي مهم در رفتار سازمانی من جمله تعهد سازمانی و رضایت شغلی جایگاه خاصی را در متون مدیریت پیدا کرده است. تحقیقات و مطالعات در این حوزه آهنگ رو به رشدي را نشان می دهد و حاصل این تحقیقات دستاوردهاي جدید در این حوزه بوده است. مع الوصف مدیران در سازمان هاي امروزي نمی توانند نسبت به این موضع بی تفاوت باشند چرا که عدالت به مانند سایر نیازهاي انسانی به عنوان یک نیاز مطرح بوده و هست. چنانچه مدیران سازمان ها به دنبال پیشرفت و بهبود در سازمان هستند بایستی قادر باشند درک وجود عدالت در سازمانشان را در کارکنان بوجود آورند
بیان مسأله
احساس بی عدالتی یا برخورد غیرمنصفانه غالبا به عنوان علتی براي خراب کاري ذکر می شود؛ به طوري که بر اساس برخی مطالعات، گاهی ادراک بی عدالتی به نوعی رفتار انحرافی مانند: دزدي و تخریب می انجامد
در واقع، افراد در برابر احساس برخورد غیرمنصفانه، به طرق گوناگون واکنش نشان می دهند. بخش قابل توجهی از این واکنش ها، براي سازمان مضر است و به بروز پیامدهاي منفی می انجامد. براي عدالت سازمانی سه بعد اصلی تعریف می گردد که عبارتند از:
1. عدالت توزیعی به قضاوت برابري توزیع نتایج اشاره دارد. این تئوري بیان می کند که افراد تعادل نسبی نتایج مطلوب را در نظر می گیرند و داده ستاده نسبی خود را با همکاران خود مقایسه می کنند. به طور دقیق تصورات عدالت را تشریح می کند
- 2 عدالت رویه اي: به انصاف ادراک شده از فرآیندي اشاره دارد که براي تعیین توزیع پاداش ها به کار گرفته می شود
3 . عدالت مراوده اي: به برخورد عادالنه اطالق می شود که درباره یک فرد شاغل در قالب روش هاي رسمی تصویب شده به عمل می آید
یکی از عوامل ایجاد بی عدالتی در سازمان دریافتی هاي کارکنان یا سیستم حقوق و دستمزد می باشد. با توجه به اینکه اصلی ترین انگیزه و محرک اشتغال به کار افراد تامین درآمد و مایحتاج زندگی - به عبارت دیگر انگیزه هاي مادي - است، لذا بررسی عدالت حقوق دستمزد از مهمترین مباحث حوزه عدالت سازمانی می باشد.
با توجه به نقشی که عدالت سازمانی می تواند در زندگی سازمانی کارکنان و در نتیجه بر رضایت شغلی، تعهد سازمانی و بهره وري کارکنان داشته باشد، این سوال مطرح می گردد که عوامل مؤثر بر ادراک کارکنان از عادالنه بودن نظام حقوق و دستمزد کدام عوامل هستند؟ و هر یک از ابعاد عدالت سازمانی - توزیعی، رویه اي و تعاملی - چه تأثیري بر ادراک عدالت سازمانی دارند. لذا تحقیق حاضر به شناسایی و اولویت بندي عوامل مؤثر بر ادراک عدالت سازمانی از سیستم حقوق و دستمزد می پردازد. سوال اصلی تحقیق بدین صورت است که عوامل موثر بر ادراک کارکنان از عادالنه بودن نظام حقوق و دستمزد کدام فاکتورها می باشند؟
اهمیت تحقیق
عدالت به عنوان یک نیاز اساسی براي زندگی جمعی انسان ها همیشه در طول تاریخ مطرح بوده است. امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان ها در زندگی اجتماعی انسان ها نقش عدالت در سازمان ها بیش از بیش آشکارتر شده است - حسین زاده، . - 2006 نظریات مربوط به عدالت به موازات گسترش و پیشرفت جامعه بشري تکامل یافته و دامنه آن از نظریات ادیان و فالسفه به تحقیقات تجربی کشیده شده است - حسین زاده،. - 1386 ادراک بی عدالتی اثرات مخربی بر روحیهي کار جمعی دارد. زیرا اهتمام نیروي انسانی و انگیزش کارکنان را تحت تاثیر قرارمی دهد.
بی عدالتی و توزیع غیر منصفانه دستاوردهاي سازمان، موجب تضعیف روحیه کارکنان و تنزل روحیه تالش و فعالیت در آنان می شود. بنابراین رعایت عدالت، رمز بقا و پایداري جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان است. از جمله وظایف اصلی مدیریت، حفظ و توسعه رفتارهاي عادالنه در مدیران و احساس عدالت در کارکنان است. رعایت عدالت بویژه در برخی رفتارهاي مدیریت - توزیع پاداش، روابط سرپرستی، ارتقاها و انتصابات - براي کارکنان حائز اهمیت است
کارکنان در قبال وجود یا عدم وجود عدالت سازمانی، در محل کار خود واکنش نشان می دهند و این واکنش می تواند به صورت افزایش یا کاهش برون داد باشد. در صورت عدم رعایت عدالت سازمانی یا درک نادرست از آن، کارکنان دچار نوعی تنش 3 مخفی می شوند و در نتیجه مشارکت خود را در سازمان کاهش می دهند
پژوهش هاي مختلفی بیانگر این است که عدالت متغیري است که می تواند پیش بینی کننده بسیاري از متغیرهاي سازمانی دیگر باشد. گام برداشتن در راستاي رعایت بیشتر عدالت سازمانی، یکی از مهمترین طرقی است که سازمان ها را یاري می دهد تا عالوه بر بهره مندي از مزایاي عدالت سازمانی، بتوانند محیطی آکنده از سرمایه اجتماعی فراهم آورده و به دستاوردهاي مهمی دراین خصوص دست یابند - امیرخانی و پورعزت، . - 1387 احساس بی عدالتی در پرداخت حقوق و مزایا تأثیر عمیقی بر انگیزه کاري و رضایت شغلی آنها دارد.
از طرفی دیگر، اجراي نظام هماهنگ پرداخت براي سازمان هاي دولتی، در سطح گسترده و با تنوع موجود در بخش دولتی با مشکالت و محدودیت هاي فراوان روبرو می باشد و این وظیفه محققان و پژوهشگران است که با کشف حقایق موجود در زمینه هاي عدالت سازمانی، نیازهاي کارکنان را براي ایجاد یک سیستم عدالت محور در پرداخت حقوق و دستمزد که مورد پذیرش کارکنان و تمامی گروه هاي ذینفع و در جهت خیر و صالح جامعه باشد، هموار کنند. عدالت در نظام پرداخت حقوق و دستمزد از دغدغه هاي کارکنان در سازمان است که می تواند تأثیرات مثبت و منفی زیادي بر نگرش آنها داشته باشد.
