بخشی از مقاله
چکیده
هدف از بررسی پیش رو شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر و طراحی الگوی مطلوب جامعه سالم از دیدگاه اساتید تعلیم و تربیت می باشد، جهت این بررسی سه سؤال اصلی »عوامل جامعه مطلوب کدام اند؟ اولویت بندی عوامل چگونه است؟ الگوی مطلوب آن چیست؟« مد نظر میباشد.
جامعه آماری این مطالعه اعضا هیئت علمی رشته علوم تربیتی شهر ارومیه می باشد، روش تحقیق توصیفی از نوع زمینه یابی بوده و نتایج بهدستآمده از پرسشنامهها با نرمافزارهای SPSS 23 و Lisrel تجزیه و تحلیل گردیده. در نتیجه عوامل جامعه مطلوب شناسایی و اولویت بندی گردیده و نهایتا محقق سعی به طراحی الگوی مطلوب آن نموده است.
.1 مقدمه
تئوری جامعه ی »سالم«، »کامل«، »فاضله« و »انسانی« موضوعی است که در بیشتر مکاتب و ایدئولوژی های دینی و غیردینی مطرح بوده است. از قدیمی ترین اندیشه ی اجتماعی-سیاسی افلاطون تا مدینه فاضله فارابی تا جامعه انسانی اوگوست کنت تا جامعه سالم اریک فروم، همهشان نوعی تئوری جامعه سالم است که هر یک از منشأ و خاستگاه اندیشه خود، بدان پرداخته اند
سلامت، مفهومی بسیار وابسته به شرایط محیطی جامعه است. از همین رو در هر جامعه و فرهنگی و در هر سطحی از توسعه یافتگی، تعریف و مفهوم خاصی از آن مطرح می شود. سلامت اجتماعی به همراه سلامت جسمی و روانی، ستون های اصلی سلامت را تشکیل می دهند. وابستگی هم زمان سلامت اجتماعی به خصوصیات جامعه و فرد باعث می شود یک جامعه زمانی سالم باشد که در آن موقعیت و دسترسی مساوی برای همه، برای کالاها و خدمات ضروری، در راستای عملکرد کامل به عنوان یک شهروند وجود داشته باشد
البته به دلیل چندبعدی بودن مفهوم سلامت، تعاریف متعددی از آن وجود دارد. به نظر می رسد سلامت اجتماعی مفهوم پیچیده تری است و بستگی بیشتری نیز به شرایط بومی دارد. گروهی از کارشناسان در این تلاش بوده اند که از طریق عملیاتی کردن مفهوم »ارتقای سلامت«، اهداف کلی شعار »سلامت برای همه« را با زمینه های اجتماعی سلامت در مفهوم عام پیوند بزنند.
ارتقای سطح سلامت بر دو طریق امکان پذیر است که یکی از آن ها توسعه شیوه های سالم زندگی و اقدام اجتماعی برای سلامت است و دیگری ایجاد شرایطی است که حیات سالم را امکان پذیر سازد. سلامت سرشت یا حالتی است که در آن اعمال بدرستی انجام میگیرد و نقطه مقابل آن ضعف و بیماریست
سلامت اجتماعی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا میکند، از آنجایی که شرط مهم برای رشد و شکوفایی هر جامعه ای وجود افراد آگاه، کارآمد، خلاق است. لذا پرورش و تقویت انگیزه پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهت دهی مناسب رفتار و علایق و نیاز های آن ها در راستای اهداف ارزشمند و معین شده میباشد .[5] از روش های مختلفی جهت دستیابی به شاخص ها و بیانگرهای سلامت اجتماعی استفاده شده است. تا زمان جنگ جهانی دوم تولید ناخالص داخلیٌ - GDP - ، شاخص بهزیستی اجتماعی و اقتصادی بود.
در دهه 1960 پرسش های متعددی در زمینه ارتباط تولید ناخالص داخلی و بهزیستی اجتماعی و نیز پیشبینی روند پدیدههای اجتماعی مطرح شد و پیگیری جهت دستیابی به بیانگرهاٍ و شاخص های مطمئن تر و دقیق تر، با قوت بیشتری آغاز شد. بعضی از پژوهشگران شاخص سلامت اجتماعی را مبتنی بر مجموعه ای از بیانگرهای اقتصادی و اجتماعی مرتبط با سلامت، اصول اخلاقی، نابرابری و سطح دسترسی به خدمات تعریف کردند. گروهی دیگر شاخص ترکیبی خود را مبتنی بر مراحل مختلف زندگی و با اقتباس از حوزه های مختلف کیفیات زندگی شکل دادند.
بعضی از پژوهشگران با اعتقاد بر ارتباط بین ساختار اجتماعی و مشکل های اجتماعی، به دنبال به دست آوردن شاخص مشکل اجتماعی و بررسی سلامت اجتماعی بر اساس کاهش یا افزایش مشکلات اجتماعی هستند .[4] سه تلقی از مفهوم سلامت اجتماعی وجود دارد:
-1سلامت اجتماعی به مثابه »بعد اجتماعی سلامت فرد« که در کنار دو بعد جسمی و روانی سلامت فرد، به رابطه او با جامعه نظر دارد.
-2 جامعه سالم بهمثابه »شرایط اجتماعی سلامت بخش
- 3 « جامعه سالم، سلامت اجتماعی به مثابه »وضعیت اجتماعیهترِ،ب بهطورکلی« که بسته به اوضاع فعلی هر جامعه ی جماعت، مصادیق و معانی عینی متفاوتی مییابد
در بررسی بیانگرهای مورد استفاده در ارزیابی سلامت اجتماعی در کشورهای مختلف، می توان نقاط اشتراک متعددی مشاهده کرد. در بسیاری از کشورها، کاهش مشکل اجتماعی.[13] به عنوان افزایش سلامت اجتماعی مدنظر قرارگرفته است؛ بنابراین بیانگرهای مشکلهای اجتماعی مدنظر قرار میگیرند.
در شاخص توسعه نیروی انسانی .[15] که بر اساس بیانیه حقوق بشر شکل گرفته به سه بعد امید به زندگی، دانش و سطح زندگی قابل قبول و استاندارد توجه می شود. یکی از مشهورترین شاخص های سلامت اجتماعی، شاخص حاصل از پژوهش میرینگوفَ است که شامل بیانگرهای زیر است:
مرگ ومیر نوزادان، سوءاستفاده از کودکان، فقر کودکان، خودکشی نوجوانان خودکشی نوجوانان 15 تا 19 ساله، مصرف مواد، تعداد بزهکاران نوجوان که در ارتباط با مواد ازجمله حشیش، کوکایین، هرویین و سایر مواد ممنوعه دارای پرونده هستند، ترک تحصیل در دبیرستان، بیکاری، متوسط درآمد هفتگی، فقر سالمندان بالای 65 ساله، هزینه های بهداشتی و درمانی غیر بیمه ای برای افراد 65 ساله و بیشتر، مرگ ومیرهای جادهای ناشی از مصرف الکل، قتل، دریافتکنندگان کمکهای اجتماعی، فاصله بین فقرا و ثروتمندان، هزینههای مسکن
با توجه به وضعیت های متفاوت جوامع از حیث سلامت در سال های گذشته پژوهش مشابهی جهت دستیابی به تعریف متخصصان ایرانی از سلامت اجتماعی صورت گرفته که مطابق نتایج آن، جامعه سالم، جامعهای است که در آن کسی زیرخط فقر مطلق نباشد، خشونت وجود نداشته باشد و رشد جمعیت کنترل شده باشد، تبعیض جنسی وجود نداشته باشد، قانون همه را در اجرا و حمایت برابر بداند، پیمان حقوق بشر و سایر پیمان های مرتبط با حقوق انسان ها رعایت شود، آموزش تا پایان دوره راهنمایی اجباری و رایگان و سپس رایگان باشد، همگان به خدمات سلامت دسترسی داشته باشند، امنیت وجود داشته باشد، آزادی عقیده وجود داشته باشد و افراد احساس رضایت از زندگی خود داشته باشند، همه مردم تحت پوشش بیمه باشند، توزیع درآمدها عادلانه باشد و همه برای کسب درآمد فرصت مساوی داشته باشند، بیکاری وجود نداشته باشد، تبعیض قومی، نژادی و منطقه ای وجود نداشته باشد، حکومت نزد مردم مشروعیت داشته باشد و حاکمان به شیوه مردم سالارانه انتخاب شوند و نظارت مردم سالارانه باشد .
در حال حاضر این مفهوم در کشور به طور کامل تبیین نشده و به اعتقاد صاحبنظران .[6] ارزیابی جامعی در مورد سلامت اجتماعی کشورمان وجود ندارد، لذا درک روشن و مشترکی در بین متخصصان و مردم از این مفهوم وجود ندارد. مرور مطالعات انجام گرفته معرف آن است که مفهوم جامعه سالم، وابسته به بستر، چندبعدی و محصول تجارب مردم و متخصصان جامعه است؛ لذا مطالعه حاضر به منظور استخراج ویژگی ها و ابعاد جامعه سالم بر اساس تجارب و ادراکات اعضاء هیئتعلمی علوم تربیتی شهرستان ارومیه طراحی و اجراشده است.
.2 روش بررسی:
هدف از بررسی پیش رو شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر و طراحی الگوی مطلوب جامعه سالم از دیدگاه اساتید تعلیم و تربیت می باشد که جهت این مطالعه سه سؤال اصلی مطرح گردیده است
-1»عوامل جامعه مطلوب از دیدگاه تعلیم و تربیت کدم اند؟
-2اولویت بندی عوامل جامعه سالم از دیدگاه تعلیم و تربیت چگونه است؟
-3الگوی مطلوب جامعه الم از دیدگاه تعلیم و تربیت چیست؟
«، جامعه مورد بررسی کلیه اعضا هیئت علمی گرایش علوم تربیتی کلان شهر ارومیه به تعداد 38 نفر می باشد، نمونه مورد بررسی به علت محدودیت دسترسی و مشغولیت کاری و زمانی اساتید محترم 20 نفر از اساتید شاغل در دانشگاه های مختلف کلان شهر ارومیه می باشد، روش تحقیق از نوع زمینه یابی و توصیفی می باشد، در اولویت اول شناسایی عوامل از دیدگاه اساتید با پرسشنامه ای باز و محقق ساخته به عمل آمده و سپس با تبدیل عوامل شناساییشده، به دریافت مجدد ارزشها از دیدگاه اساتید پرداخته شد که برای اولویت بندی و طراحی الگوی مطلوب بکار برده شده نتایج بهدستآمده از پرسشنامهها با نرمافزارهای SPSS 23 جهت تحلیل شاخصهای مرکزی و Lisrel جهت تحلیل عاملی اکتشافی و میزان برازش ماتریکس، پرداختهشده است.
.3 یافتههای بررسی:
از کل افراد موردبررسی که 20 نفر از اساتید کلانشهر ارومیه میباشد، 12 نفر آقایان و 8 نفر خانمها را تشکیل داده و از بابت درجه علمی 16 نفر استادیار و 4 نفر دانشیار بوده اند، جهت تحلیل تفاوت ها از آزمون تی استفاده گردید که با توجه میزان1.11 بودن میزان تی و میزان 0/88 بودن سطح معنی داری متوان برداشت نمود تفاوت معنیداری در میان نظر افراد با جنسیت های مختلف وجود ندارد،
با توجه به میزان 0/75 بودن شاخص تی و 0/94 بودن میزان سطح معنی داری، می توان برداشت نمود تفاوت معنیداری در میان نظرات اساتید، با مدارک و درجههای علمی مختلف وجود ندارد. طبق نظر اساتید، عواملی با پرسشنامه باز مورد شناسایی قرار گرفت به این شرح: برنامهریزی اجتماعی توسط دولت، تأمین رفاه اجتماعی توسط دولت، برقراری آزادی های دموکراتیک توسط دولت، شایسته سالاری در دولت، قانون مداری و عدالت قضایی، عدالت شهروندی، امنیت اجتماعی، سلامت ذهنی و روانی و معنوی، آگاهی فرهنگی و ارزشی، سلامت خانواده، کم بودن مشکلات اجتماعی، مشارکت اجتماعی شهروندان، امنیت اقتصادی شهروندان، سلامت نظام آموزش وپرورش و هدفمندی آموزش و پرورش، نشاط اجتماعی، محیط زیستی سالم، امنیت سیاسی، بی طرفی حکومتی در عقاید عموم، سلامت جسمی و امنیت غذایی می باشد، لذا عوامل با یک تا 17 فراوانی بدون اطلاع از پاسخ دیگر افراد جمع آوری گردیده است. عوامل با استفاده از پرسشنامه دوم جهت تعیین ارزش ها به اساتید موردبحث ارائه گردید و نهایتاً پرسشنامههای به دستآمده نتایج زیر را شامل میگردد.
