بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ثبات در سازمانها، جای خود را به بیثباتی و عدم اطمینان داده است و صنایع سنتی و قدیمی جای خود را به انواع جدید و توسعهیافته آن دادهاند. کارآفرینی نتیجه فرآیند سیستماتیک کاربرد خلاقیت و نوآوری، در تأمین نیازها و استفاده از فرصت های موجود در بازار است. کارآفرینان ایدههای خلاق خود را از طریق انجام اقداماتی هدفمند - پایه ریزی یک کسب وکار جدید - به واقعیت تبدیل می کنند. کارآفرین فرد نوآوری است که با شناسایی فرصتها، بسیج منابع و قبول مخاطرات، کسبوکاری را برای عرضهی محصول و یا خدمتی جدید به بازار، با هدف کسب و سود و موفقیت، راهاندازی میکند. این فرآیند منجر به افزایش ثروت و رفاه اجتماعی، توسعه خلاقیت و نوآوری، پیشرفتفنّاوری و ایجاد اشتغال میگردد.
این مقاله بر آن است تا در ابتدا مقدمهای از موضوع ارائه کند و سپس به تعاریف خلاقیت و نوآوری، عوامل مؤثر در خلاقیت و در پایان به بحث، نتیجهگیری و پیشنهادها پرداخته میشود. جامعهی آماری این پژوهش کارکنان شاغل در شرکت ایرانسل با سابقه کاری صفر تا 30 سال میباشد که حجم نمونه 86 نفر محاسبه شده است. برای گردآوری اطلاعات، پرسش نامه ای طراحی شد که 17 عامل تأثیرگذار بر خلاقیت و نوآوری در سازمان مورد بررسی و آنالیز قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق منجر به تأیید و رتبهبندی متغیرهای تأثیرگذار بر خلاقیت و نوآوری شد.
.1 مقدمه
امروزه با توجه به افزایش سریع رقابت و پیچیدگیهای عصر اطلاعات، سازمانها نیازمند آموزش مهارتهایی مانند خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی هستند تا با استفاده از این مهارت ها سعی در رشد و توسعه سازمان خود داشته باشند . درصورتیکه فردی در سازمان از بالاترین حد مهارت برخوردار باشد ولی از مهارتهای خلاقیت و نوآوری بیبهره باشد هرگز قادر به انجام کاری خلاق و حرکت در مسیر رشد نخواهد بود.
ضرورت خلاقیت در سازمانها به دلیل نیاز به رشد اقتصادی، افزایش بهرهوری، ایجادفنّاوریهای جدید، رقابت، بقاء، ایجاد کالا و خدمات جدید و رفاه اجتماعی به شدت احساس میشود. سازمان کارآفرین تلاشهای نوآورانه را جهت ارائه محصولات و خدمات جدید، رشد، بهبود و حمایت میکند و بستر این پویایی را فراهم میسازد. یکی از مهمترین عوامل تقویت و گسترش فرهنگ نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی وجود ساختار و تشکیلات مناسب سازمانی میباشد.
در این تحقیق سعی گردید تا ضمن تعریف عوامل تأثیرگذار بر خلاقیت و نوآوری در سازمانها، این عوامل مورد ارزیابی و رتبهبندی قرار گیرند تا بهوسیله تحلیل شکاف بین سطح مطلوب و وضع موجود بتوان رویکردی مناسبتر با متغیرهای اشاره شده در مقاله در سازمان اتخاذ نمود. نتایج بهدستآمده از این تحقیق نشان میدهد که افراد با سابقه کاری کمتر علاقهمندی بیشتری به کسب آموزش، نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی سازمانی دارند درحالیکه با افزایش سابقه کاری میل به مادیات افزایش مییابد و علاقهمندی به کسب آموزش، نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی سازمانی کاهش مییابد.
دگرگونیهای پیوسته در جهان امروز، سازمانها را وادار ساخته تا برای زیستن در چنین محیط متغیر و بیثباتی، به خلاقیت و نوآوری بیشتر اهمیت دهند و اهداف، گرایشها و علایق خود را برای بهکارگیری خلاقیت و نوآوری هدایت کنند - تفرشی، سپهر، و کریمی، . - 1391 شرط موفقیت سازمانها در دنیای پررقابت امروز، این است که بتوانند افکار و اندیشههای جدید را در سازمان عملی نمایند و این امر به وسیله کارکنان خلاق و نوآور امکانپذیر است. بنابراین برای فراهم آوردن چنین بستری لازم است ماهیت خلاقیت و نوآوری شناخته شود و عوامل پیش برنده و بازدارنده آن در سازمان معین گردد، تا زمینه برای خلاقیت و نوآوری در سازمانها مناسب شود - الوانی، . - 1395 ضرورت وجود خلاقیت و نوآوری به حدی است که برخی منابع نبود خلاقیت و نوآوری را با نابودی درازمدت سازمان یکی دانستهاند - تفرشی و و همکاران، . - 1391
.2 مبانی پژوهش
شناسایی عوامل مؤثر بر خلاقیت و نوآوری سازمانها و تقویت آنها میتواند به ایجاد بستری مناسب برای پرورش و تعالی سازمان کمک کند. در این پژوهش عوامل مؤثر بر خلاقیت و نوآوری به سه دسته کلی طبقهبندی میشوند که شامل عوامل فردی، گروهی و سازمانی میباشند.
.1-2 ویژگیهای فردی1
تحلیل دادههای عوامل فردی مؤثر بر خلاقیت، نشان میدهد که خلاقیت فردی مبنا و اساس خلاقیت در عرصه سازمان است و مهمترین مؤلفههای فردی مؤثر در خلاقیت و نوآوری عبارتاند از تواناییهای شناختی، شخصیت، انگیزه درونی و دانش - صادقی مالامیری، . - Woodman, Sawyer, & Griffin, 1993 - - 1394
.1-1-2 تواناییهای شناختی / سبک1
در انتخاب کارکنان، تفاوتهایفردی خصوصاً توانایی های شناختی ازجمله مواردی است که میبایست موردتوجه قرار گیرد. توانایی شناختی ساختار ویژه ای است که تحقیقات متعدد در صد سال اخیر نشان داده که دامنه وسیعی از رفتارهای مهم و دستاوردهای زندگی از قبیل موفقیت تحصیلی، رفتارهای مرتبط با سلامت، رفتارهای نامناسب، جایگاه اجتماعی- اقتصادی، سانحه پذیری، جایگاه شغلی و حتی مرگ را تحت تأثیر قرار میدهد - طرزیمقدم، ذاکریان، و نسلسراجی، . - 1392
توانایی شناختی شامل توانایی استدلال، برنامهریزی، حل مسائل، تفکر انتزاعی، درک ایدههای پیچیده، یادگیری سریع و یادگیری از تجربیات است و صرفاً یادگیری یک کتاب، مهارت تحصیلات دانشگاهی اندک یا موفقیت در امتحانات نمیباشد بلکه قابلیت وسیعتر و عمیقتری را برای درک اطرافمان نشان میدهد. به عبارتی توانایی شناختی عبارت است از درک کردن یا فهمیدن اینکه چه چیزی را انجام دهیم - طرزیمقدم و همکاران، . - 1392
.2-1-2 شخصیت2
یافتهها نشان می دهد بین ویژگی های شخصیتی مدیران و خلاقیت آنها رابطهی معناداری وجود دارد، ویژگیهایی چون تصور قوی از خلاق بودن خود، استقلال، اعتماد به نفس، ریسکپذیری، پشتکار و استقامت با خلاقیت رابطه مستقیم و معنیداری دارند، افراد خلاق تصوری قوی از خلاق بودن خود دارند، علاوه بر آن عمیاًق به توانایی ها و مهارتهای خود و آنچه انجام میدهند اعتماد دارند، از دنبالهروی جمع می پرهیزندو ذاتاً ریسکپذیر میباشند. اقدامات خلاق بعضی اوقات با شکست مواجه میشوند، اما افراد خلاق میتوانند بدون توجه به خطرات، شکست را پذیرا شوند و با تلاش فراوان به اهداف دسترسی یابند - سرچهانی و جهانی، . - 1390
.3-1-2 انگیزه درونی3
انگیزش هر نوع تأثیری است که موجب تقویت، جهتگیری و بروز رفتار انسانی و رفتار خلاقانه و نوآورانه میشود. - پرهیزگار، فروزندهدهکردی، جوکار، و درینی، - 1392
.4-1-2 دانش4
خلاقیت ایجاد ارتباط بین ایدههای نو و دانش جدید است. آنچه امروزه بهعنوان دانش نامیده میشود تجارب، مهارتها و اطلاعات است؛ اما در آینده فرایندهای خلاق، دانش نامیده می شوند و خلاقیت افراد بهوسیله چگونگی استفاده از دانش اندازهگیری میشود - Runco, 2014 - و - سرچهانی و جهانی، . - 1390
.2-2 ویژگیهای گروهی5
اگرچه بیشتر مشاهدات نشان می دهند که خلاقیت فردی میتواند تحت تأثیر فرآیندهای اجتماعی قرار گیرد، تحقیقات در مورد خلاقیت در محیطهای اجتماعی در مقایسه با تحقیق در مورد تفاوتهای فردی و شرایط محیطی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
