بخشی از مقاله
چکیده
شهر به عنوان خاستگاه تمدن بشري همواره مورد توجه نظریهپردازان علوم مختلف بودهاست. فضاي پیچیده شهر، انسانهاي اندیشمند را براي رهایی از مشکلات در رسیدن به حد متعالی زندگی به فکر اصلاح وادار نموده است. در هزاره سوم فناوري اطلاعات به عنوان عمدهترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده و دستاوردهاي ناشی از آن چنان با زندگی مردم عجین گردیده است که بیتوجهی به آن، اختلالی عظیم در جامعه و رفاه و آسایش مردم به وجود میآورد. پژوهش حاضر، چارچوبی را براي درك بهتر مفهوم شهر هوشمند ارائه میکند. با توجه به این چهارچوب، شهر تبریز را به عنوان مطالعه موردي بررسی میکنیم. نتایج حاصل نبود یکپارچگی در میان دستگاههاي اجرایی را نشان میدهد. رویکرد حاکم بر این مقاله، توصیفی- تبیینی است و اطلاعات موردنیاز با استفاده از روشهاي کتابخانه واسنادي و نتایج کنفرانسها گردآوري شدهاند.
مقدمه
پیش از اینکه به تعریف شهر هوشمند بپردازیم، بهتر است بدانیم چرا مردم هنوز خواستار زندگی در شهرها هستند وچرا پیشبینی میشود که تا سال 2050، جمعیت شهري به بیش از 6,3 بیلیون ساکن برسد. - - United Nations, 2012 با آغاز انقلاب صنعتی، توسعه شهرها سرعت گرفت. آشکار است که عواملی مانند ماشینیشدن ونیاز به نیروي انسانی با موضوع ارتباط کامل دارد، اما عوامل دیگري هم در این موضوع تأثیر دارد، مانند اینکه شهرها تبدیل به مکانهایی براي ایجاد فرصتهاي شغلی جدیدي شدهبودند که همین امر به جذب نیروهاي کار با تحصیلات بالاتر میانجامید. در پی آن ،شهرها به مراکزي براي تحصیل تبدیل شدند. با گذشت زمان شهرها به دیگهاي مذابی از مردم با پسزمینههاي فرهنگی -اجتماعی بدل گشتند. آنها مراکز اجتماعی جهان و همزمان مراکزي شدند که بیشترین فعالیت مالی در آنها رخ میداد. بنابراین بسیاري از مردم به امید درآمدهاي بالاتر روانه شهرها شدند. - - Benevolo, 1980
مبانی نظري تحقیق
فناوري : عبارت است از مجموعهي فرایندها، روشها، فنون و ابزار، تجهیزات و ماشینآلات و مهارتهایی که به کمک آنها کالا ساخته یا خدمتی ارائه میشود. در یک کلیت نظاممند ترکیبی از چهار جزء :
الف - سختافزار و ماشینآلات
ب - محتواي انسانی ومهارتها،
ج - محتواي اطلاعاتی و دستورالعملها
د - محتواي سازمان و مدیریت وجوددارد. - منوچهري
فناوري اطلاعات و ارتباطات: مجموعهاي از صنایع و فعالیتهاي خدماتی، شامل تأمین خدمات اینترنت، خدمات و تجهیزات ارتباطات از راه دور، تجهیزات فناوري اطلاعات، مطبوعات و رادیو، تأمینکنندگان اطلاعات تجاري، خدمات اطلاعات روي شبکهها و... است. فناوري اطلاعات و ارتباطات کارکرد افراد، سازمانها و دولتها را دگرگون کرده و امور اقتصادي، اجتماعی و حتی طرزتفکر مردم را تغییر دادهاست. فناوري اطلاعات موجب ایجاد مشاغل جدید، صنایع جدید و خلاقیتهاي پیاپی شده و تغییرات عمدهاي را در روش زندگی به وجود آورده است. فناوري اطلاعات به عنوان یکی از ابزارهاي تأثیرگذار بر تمامی فرایندهاي اقتصادي و اجتماعی، وسیلهاي حیاتی براي رسیدن به توسعه پایدار، به ویژه براي کشورهاي در حال توسعه است. - سلسله، - 1386
شهر الکترونیک: اصطلاح شهرالکترونیک اولین بار در کنفرانس شهر دیجیتال اروپا مطرح شد. سپس در سال 1996 در شهرهاي اروپایی و بعد در شهرهاي آمریکایی اقداماتی در این زمینه صورت گرفت. - یعقوبی - 1386 "شهرالکترونیک"، "شهرهوشمند" و "شهرمجازي"واژههایی هستند که "شهروندالکترونیک "را به دنیاي جدید و زندگی در شهرهاي مدرن، دعوت میکنند، شهري که در آن میتوان به طور آنلاین خرید کرد، حسابهاي خود را آنلاین پرداخت کرد، آنلاین جلسه برگزار کرد و حتی آنلاین سفر کرد. شهرالکترونیک شهروندان را از دنیاي یک بعدي شهرهاي سنتی و امروزي، به دنیاي دوبعدي میبرد که دستاورد فناوريهاي نوین اطلاعات وارتباطات دنیاي اینترنتی است. شهرالکترونیک، شهري 24 ساعته است که امور شهري در تمام شبانهروز در آن جریان دارد. - کیانی1390، ص - 45
شهرهاي باهوش، شهرهایی هستند که در آنها فضاي دیجیتال و مجازي "با یک جامعه واقعی از مردم و تولیدکنندگانی ترکیب شدهاند که داراي سطح بالایی از دانش و استفاده از فناوري هستند." - - Komninos, 2002 شهرهاي دیجیتال، شهرهایی هستند که "نه از آجر، فولاد و بتن بلکه از خطوط تلفن، ارتباطات الکترونیک و بیتها ساخته شدهاند." - همان ، - 2002 کمنینوس، تفاوت شهرهاي باهوش و دیجیتال را اینگونه بیان میکند:"همه شهرهاي باهوش، دیجیتال هستند، اما همه شهرهاي دیجیتال، باهوش نیستند. - - Komninos,2002
شهرهاي باهوش قابلیت حل مساله دارند، درحالیکه شهرهاي دیجیتال، توانایی ارائه خدمات از طریق ارتباطات دیجیتال را دارند. به عنوان یک قاعده کلی میتوان گفت که در زمینه خدمات ارائه شده توسط دولتهاي محلی، شهرهاي دیجیتال به عنوان دریافتکننده خدمات - به عنوان بازار دیجیتال - در پاییندست نهادهاي همگانی و شهروندان جا دارند؛ در حالیکه شهرهاي باهوش در بالادست نهادهاي عمومی و شهروندان قرارمیگیرند و قادر به مشارکت در ایجاد و طراحی خدمات - به عنوان یک آزمایشگاه زندگی - هستند.
با این دیدگاه میتوانفهمید که چرا بلوكهاي ساختمانی اصلی مربوط به شهرهاي باهوش، به فرایندهاي نوآورانه و حل مسالهاي مانند هوش رقابتی، جذب فناوري، توسعه محصولات مشترك و ارتقاء محصولات جدید مرتبط هستند. محیطهاي باهوش، فضاهاي دیجیتالی هستند که در آنها تعاملات دیجیتالی، از رایانهها خارج شده و در ساختمانها و زیرساختهاي شهري تعبیه میشوند. در توضیح تفاوتهاي شهرهاي هوشمند و باهوش، می توانگفت که معمولا تأکید شهرهاي هوشمند بر روي سیستمها، حسگرها رسانههاي تعاملی است، در حالیکه شهرهاي باهوش بیشتر بر روي هوش جمعی و مشارکتی مبتنی بر وب تکیه میکنند.
اما در هر حال، هم شهر هوشمند و هم شهر باهوش، در تلاش براي یکپارچهسازي سه بعد فیزیکی، اجتماعی و دیجیتال، در فضاهاي شهري هستند که در بازيها و شکلهاي دیگر رسانههاي الکترونیک ساخته می- شوند. چیزي شبیه به شهرهاي دیجیتال، با این تفاوت که آنها فاقد ابعاد فیزیکی هستند، اما ساختارهاي اساسی ویژه خود را دارند و تقریبا هیچ کاري با شهرهاي واقعی ندارند. - علی آبادي - 1392 درادامه به تبیین شش مورد از ویژگیهاي شهر هوشمند میپردازیم:
-1اقتصاد هوشمند
اقتصاد راننده اصلی شهرهاي هوشمند است و شهر با درجه بالایی از رقابت اقتصادي که یکی از خواص از شهرهاي هوشمند تصور میشود. همچنین، یکی از شاخصهاي کلیدي براي اندازهگیري رقابت شهر در حال رشد ظرفیت شهر به عنوان یک موتور اقتصادي - - odendall, 2003 است. اقتصاد هوشمند به شهرهایی با صنایع هوشمند اشاره دارد که در زمینه فناوري اطلاعات و ارتباطات فعالیت داشته و همچنین سایر صنایعی که فناوري اطلاعات و ارتباطات در فرآیندهاي تولید ارتباطات آنها جاي دارد . اهداف اقتصاد هوشمند توسعه رقابت منطقهاي/جهانی، دسترسی شهروندان به فرصتهاي کار، استفاده از ابزارهاي الکترونیکی میباشد و حوزههاي راهبردي این مسأله کارربرد کامپیوتر واینترنت در مؤسسات، میزان نفوذ اینترنت در تجارت الکترونیک، استراتژيهاي اقتصاد شهري، پاركهاي فناوري و علمی، بینالمللی سازي شهر و استراتژي ارتقاء شهر در سطح بینالمللی میباشند - فلاح - .
-2پویایی هوشمند
پویایی هوشمند یعنی فراهمآوردن زمینه جهت دسترسی عمومی به فناوريهاي جدید و استفاده از آنها در زندگی روزمره شهري، در دسترس بودن و کیفیت زیرساختهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات براي شهر هوشمند است - Giffinger, & . - all, 2007 شهر هوشمند به مجموعهاي از فناوري محاسبات هوشمند اعمال شده به اجزاي زیرساختهاي حیاتی و خدمات متکی است. محاسبات هوشمند اشاره به " نسل جدیدي از فناوريهاي یکپارچه سختافزار، نرمافزار و شبکهاي دارد که سیستمهاي فناوري اطلاعات با آگاهی زمان واقعی از دنیاي واقعی و تجزیه و تحلیل ترافیک و جوي پیشرفته براي کمک به تصمیمگیري و آگاهی بیشتر مردم ارائه میگردد" - . - Washburn, & all 2010 فناوری اطالعات و ارتباطات محرکھای اصلی شھر ھوشمند - Hollands, 2008 - میباشد.
