بخشی از مقاله
خلاصه
هدف از بررسی حاضر " بررسی روانشناسی محیطی شهر ازدیدگاه رویکرد زیبا شناسی" است چنانچه مجموعه ای از قابلیت های محیط در یک موقعیت ویژه محیط بالقوه ای را برای رفتار انسان در آن مکان ایجاد می کند. تمام این قابلیت ها توسط مردم ادراک نمی شود و از تمام قابلیت های ادراک شده نیز استفاده نمی شود. محیط شامل مجموعه ی قرارگاه رفتاری است، که درون یکدیگر قرار گرفته و فصول مشترک دارند. از نظر روان شناسان ایراد این بود که معماران تاکید بیشتری بر مسائل زیبایی شناختی فضاهای طراحی شده داشتند تا پرداختن به مسائل کارکردی آنها. به عقیده روان شناسان اصلی ترین معیار طراحان در فرآیند طراحی توجه به فرم و جنبه های زیبایی شناختی آن بود.
از این رو، روان شناسان معتقد بودند که طراحان نیازهای واقعی و روزمره استفاده کنندگان را قربانی خواهش های زیبایی شناسانه و انتزاعی خویش می سازند و لذا مردم بیش از پیش با محیط طراحی مانوس ساخته اند. این تحقیق بر مبنای هدف به شیوه کابردی - عملی - است که مبنای تئوریکی ساختار فیزیکی شهر و همچنین اصول و قواعد و استاندارد های ساماندهی کاربری ها مناسب می باشد. الگوی تحقیق به صورت بنیادی کاربردی می باشد. تجزیه و تحلیل سوالات تحقیق با استفاده از روش آماری تی تک نمونه ای - One - sample T-Test با استفاده از نرم افزار SPSSورژن 21انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که رویکر های عینی ، کالبدی و رویکرد زیبایی شناسی مردم محور بر روانشناسی محیطی شهر تاثیر مثبت دارند.
مقدمه
شهر مجموعهای فرهنگی- کالبدی است که بر اساس نیازها، فعالیتها و رفتار ساکنان آن شکل گرفته است.انسانها بسته به نیازهای فردی و گروهی خود فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه میکنند. شهر و فضاهای مختلف آن بستر یا ظرفی هستند که این اتفاقات در آن رخ میدهد، برای اینگونه اتفاقات، بالطبع فضاها و خصوصیات آنها وابستگی شدیدی به نحوه فعالیت و الگوهای رفتاری استفادهکنندگان آنها دارند.
البته این رابطه یک طرفه نیست، همان طور که فضاها از یک سو، آینه تمامنمای فعالیتها و الگوهای رفتاری یک جامعه میباشند، از سوی دیگر فضاهای فعالیتها بر رفتارهای ساکنین تأثیر شدیدی میگذارند، بنابراین میتوان ادعا نمود که میزان سازگاری فضا یا کالبد با فعالیتها و رفتارهای جاری در آن معیاری برای، سنجش میزان سلامت، توانایی و هماهنگی یک جامعه می باشد .[2] طرفی دیگر انسان با توجه به نیازها، ارزشها و هدف های خود محیط را دگرگون میکند و به طور متقابل تحت تأثیر محیط دگرگونشده قرار میگیرد، به ویژه تکنولوژی پیشرفته موجب میشود تأثیر انسان بر محیط شدت و سرعت یابد.
برخی اینگونه دگرگونی سریع محیط را مخرب و موجب اخلال در نظام اکولوژیک"انسان محیط"میدانند و بر این نکته تأکید دارند که هر نوع دگرگونی اساسی و عمیق در محیط طبیعی، باید با توجه به تأثیر بلندمدت آن بر انسان و با پیشبینی نتایج مثبت و منفی آن انجام گیرد. برای نشان دادن تأثیر شرایط محیطی بر انسان، به اختلالات رفتاری افراد و گروههایی اشاره میشود که در شهرهای پرجمعیت سکونت دارند. برخی دیگر از متفکران جنبههای مثبت تأثیر تکنولوژی پیشرفته را نیز متذکر میشوند و بر این تاکید دارند که هر چند تکنولوژی پیشرفته در بسیاری از موارد به بهداشت روانی و اجتماعی انسانها آسیب میرساند، ولی از سوی دیگر موجب بالا رفتن سطح زندگی آنان می شود.
در بررسی های روانشناختی، محیط انسان را از محیط طبیعی وی جدا نمیکند، بلکه انسان را به عنوان بعدی غیرقابلتفکیک از شرایط محیط مورد پژوهش و بررسی قرار میدهند. در روانشناسی محیط به آداب، رسوم، ارزشها و معیارهای اجتماعی و فرهنگی توجه میشود. در گروه دیگری از بررسی های تخصصی برای تشریح علل پیدایش و هدف های روانشناسی محیط به جنبههای کاربردی توجه میشود.[5] اکنسبرگر - 1976 - 1 به عدم موفقیت اکثر برنامههای عمرانی اشاره می کند که به وسیله جهان غرب برای کشورهای جهان سوم تهیه میشود.
وی علت این شکستها را در مرحله تهیه و اجرای برنامههای فوق جستجو میکند و عقیده دارد علت اصلی شکستها این است که برنامهریزهای غربی از دیدگاه محدود خود به قضاوت میپردازند. اکنسبرگر عقیده دارد برای رفع مشکل فوق لازم است پژوهش های بین فرهنگی و محیطی متعدد انجام گیرد تا بتوان با توجه به شرایط و دادههای فرهنگی و محیطی برنامههای مناسب تری ارائه داد. جیفورد - 1997 - 2 روانشناسی محیط را بررسی متقابل بین فرد و قرارگاه فیزیکی وی تعریف میکند. به عقیده وی، در چنین تأثیر متقابلی، فرد محیط را دگرگون میکند و هم زمان، رفتار و تجارب وی به وسیله محیط دگرگون میشود.
سیمای شهر نه تنها در روح و روان انسان بلکه در ساختار اقتصادی، روابط و مناسبات اجتماعی، وضعیت بهداشت و سلامت جسم و بالأخره کیفیت و بهره مندی از زندگی نیز تأثیر فراوانی دارد.از سویی دیگر، پرداختن به مقوله زیباییشناسی شهری و مفهوم زیباسازی از مهمترین زمینههایی است که لازم است در حوزه مطالعاتی شهرسازی مورد توجه باشد که این مقاله به این مهم همت گمارده است. در پایان تلاش شده است راهکارها و راهبردهایی چند در حوزه زیباسازی فضاهای شهری در حوزه تعامل با مدیریت شهری مورد اشاره قرار گیرد میتوان گفت زیبایی هم در صورت و هم در ذهن است. زیباییشناسی دارای طیف گستردهای است که بخش عمدهای از آن مربوط به مباحث معنایی و نشانهای است.[1]
چنانچه امروزه معماران و طراحان شهری توجه ویژهای به شناخت روانشناسانه رفتار های انسانی دارند. زیرا اینگونه رفتارها با محیط کالبدی ارتباط تنگاتنگی دارد. آنچه روانشناسان محیطی را از سایر شاخههای روانشناسی مجزا میسازد، همانا بررسی ارتباط رفتار های متکی بر روان انسان و محیط کالبدی است لذا توجه طراحان به بررسی روانشناختی فضا های طراحیشده پیوندی ناگسستنی بین روانشناسان محیطی و آنها ایجاد کرده است. روانشناسان محیطی نیز خود را ملزم به پژوهش در رفتار انسان در محیط روزمرهاش ساختهاند تا بتوانند تأثیرات محیط کالبدی را به گونهای مستقیم و یا غیرمستقیم بر رفتار انسان بررسی نمایند.
به هر حال ، روانشناسی محیطی به عنوان شاخهای از روانشناسی که معماران نیز سهم عمدهای در ارائه و توسعهی آن داشتهاند به مطالعهی رفتار های انسان در رابطه با سکونتگاههایش میپردازد.بنا بر نظر کریک - 1970 - 1 روانشناسی محیطی مطالعهی روانشناختی رفتار انسان به گونهای است که به زندگی روزمرهی او در محیط کالبدی مرتبط باشد. لذا با توجه به نظر کریک روانشناسی محیطی به مطالعهی تجربهی فردی و جمعی مردم از مکانها نیز که از نوع رفتار های بنیادین انسان میباشد علاقمند است.
بنابراین به موازات تحولات آموزشی، معماران مدرن با تبعیت از شعارهایی چون " فرم از عملکرد پیروی میکند" و "ماشین برای زندگی“ اهدافی را دنبال می کردند که عمده آنها اسکان جمعیت های انبوه در زمان کوتاه و تدوین الگوهای جدید سازمان های اجتماعی و فضاهای کالبدی مورد نیاز آنها بود. هر کدام از این دیدگاهها نقدهایی را در پی داشت که در شکلگیری علم روانشناسی محیط موثر واقع شدند. لذا با توجه به تأثیر متقابل روانشناسی محیط و رویکر های زیباشناسانه در بافت شهری در این تحقیق جنبههایی از اطلاعات نمادی، فیزیکی معماری، سازمانی و روانشناختی در بافت شهر مورد بررسی قرار میگیرند.
اهداف تحقیق هدف اصلی تحقیق
بررسی روانشناسی محیطی شهر ازدیدگاه رویکرد زیبا شناسی
اهداف فرعی تحقیق
بررسی روانشناسی محیطی با توجه به رویکرد عینی بررسی روانشناسی محیطی با توجه به رویکرد کالبدی
بررسی روانشناسی محیطی با توجه به زیبایی شناسی مردم محور
فرضیه های تحقیق
به نظر می رسد رویکرد عینی بر روانشناسی محیطی تاثیر گذار است. به نظر می رسد رویکرد کالبدی بر روانشناسی محیطی تاثیر گذار است. به نظر می رسد رویکرد زیبایی شناسی مردم محور بر روانشناسی محیطی تاثیر گذار است.
