بخشی از مقاله
چکیده
قرن بیست و یکم قرن دانایی و تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فرا صنعتی یا جامعه اطلاعاتی است و از جمله نهادهای اجتماعی عصر حاضر که دستخوش تغییرات وسیع خواهد شد، نهاد آموزش و پرورش است. زیرا در جامعه اطلاعاتی، نقش عمده ی تغییر، تحول و توسعه، بر دوش دانش آموختگان، معلمان و دانش پروران جامعه است و آموزش و پرورش رسمی باید متناسب با ویژگی های عصر اطلاعات یعنی مشارکت همه لازم التعلیمان حتی دورترین و ضعیف ترین آنها صورت گیرد.
از آنجایی که یکی از راه های گسترش امر آموزش با استفاده از امکانات وسیع ارتباطی از طریق آموزش از راه دور است و در کشور ایران نیز شرایط متفاوت پراکندگی جغرافیایی و توزیع امکانات منطقه ای، موجب محدودیت گسترش تعلیم و تربیت به ویژه در مناطق روستایی می شود.
بنا بر تجربیات شغلی پژوهشگر در مناطق روستایی و توضیحات مدیر کل مدارس آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش به خبرنگار حوزه آموزش گروه فرهنگی ایرنا، بنا بر دلایل فراوانی از جمله به حد نصاب نرسیدن کلاس های درس دوره متوسطه در تمام روستاها، بحث مسافت، مشکل وسایل نقلیه جهت شرکت در کلاس های دوره متوسطه دیگر مناطق، ثبت نام محدود در مراکز شبانه روزی، معلولیت جسمانی عده ای از فراگیران، ازدواج های زود هنگام دانش آموزان دختر روستایی، مشکلات محلی در بین روستاییان همجوار، ممانعت از ادامه تحصیل فرزندان در دوره متوسطه به دلیل مشغله های کاری خانواده روستایی وعلاقمندی فارغ التحصیلان نهضت سوادآموزی به ادامه تحصیل ، با استفاده از آموزش از راه دور می توان تا حد زیادی مشکل آموزش را برای دانش آموزان روستایی برطرف ساخت.
مقدمه
ظهور آموزش الکترونیکی4 به عنوان زیر مجموعه ای از آموزش از راه دور، زمینه را بیش از پیش برای کاربرد گسترده آموزش های یادگیرنده محور و سایر تغییرات در رویه های آموزشی فراهم کرده است، لذا یکی از کاربردهایی که نظر کارشناسان تعلیم و تربیت را در سند تحول بنیادین تحت عنوان عدالت آموزشی به خود جلب کرده، آموزش از راه دور است. کاهش هزینه های آموزشی، تولید محتوای بهنگام، یک پارچگی مباحث، دسترسی انعطاف پذیر و سهولت و راحتی کار با آن را می توان از جمله مزایای این روش دانست.
ارزش ها و معیارهای آموزشی نیز با سفارشی کردن محتوای آموزشی بر اساس نیازهای افراد یادگیرنده می تواند بهبود یابد. بسیاری از موسسات آموزشی در حال ارائه برنامه های خلاقانه تحصیلی با استفاده از روش های برخط و تحت شبکه هستند. این موسسات با استفاده از روش های مذکور، توانسته اند قلمروی آموزشی خود را بدون مواجهه با موانع ناشی از زمان و مکان گسترش دهند. آن ها کلاس های معمول غیر اینترنتی خود را با استفاده از ابزارهای آموزشی بر خط مبتنی بر وب تکمیل کرده و معتقدند که آموزش های تحت شبکه توانسته است با ارائه خدمات آموزشی با کیفیت، به صرفه جویی در هزینه های آموزشی و بهبود کارآیی آموزشی آن ها منجر شود
گسترش آموزش و دسترسی طبقات مختلف به آن یکی از اهدافی است که دولت ها در طی چند دهه اخیر دنبال می کنند. از طرف دیگر تغییر شرایط اجتماعی تقاضای آموزشی را رشد وسیعی بخشیده است. ایجاد فضای آموزشی به شکل سنتی دشواری های چندی را از نظر فردی و اجتماعی به وجود می آورد و سبب مهاجرت و تغییر بافت اجتماعی از یک طرف و از طرف دیگر صرف هزینه های سنگین چه از طرف فرد و چه از طرف دولت می شود و معضلات چندی را به وجود می آورد. وسایل ارتباطی جدید و توسعه امکانات الکترونیکی فضای جدیدی را در مقابل جامعه گشوده است و این موضوع سبب تسهیل بسیاری از جریان های زندگی گردیده است.
یکی از راه های گسترش آموزش استفاده از امکانات جدید است بدون آن که در زندگی روزمره افراد تغییر چندانی به وجود آورد. از طرف دیگر با هزینه های به مراتب کمتر از آموزش سنتی بدین اهداف دست یافت. آموزش از راه دور این فضا را ایجاد نموده و بخصوص امکانات رایانه ای و شیوه های نوین نگارش کتب خودآموز ، گسترش استفاده از ویدئو و وسایل صوتی تصویری امکان گسترش این نوع از آموزش را در بخش وسیعی از کشور امکان پذیر ساخته است.
گسترش شبکه های ارتباط ماهواره ای، بسط خطوط تلفن ، رشد صنعت چاپ و نشر، دسترسی اکثریت افراد جامعه به رادیو و تلوزیون و این که شبکه تلوزیونی کشور در حال حاضر حدود نود درصد کشور را زیر پوشش خود قرار داده امکان خوبی برای گسترش آموزش از راه دور را فراهم ساخته از این رو لازم است با بررسی ابعاد گوناگون موضوع از قبیل رشته های مورد نیاز ، چگونگی پوشش دادن کشور از نظر نوع وسیله ارتباطی و تهیه و تدوین منابع و وسایل آموزشی مؤثر اقدام لازم صورت گیرد.
سیستم آموزش از راه دور فعلی محدودیت های چندی را در بر دارد که سبب محدودیت در گسترش آموزش از نظر نوع رشته ها و سطح پوشش گردیده است . پس یک بررسی دقیق می تواند شرایط و امکانات تازه ای از نظر گسترش آموزش به وجود آورد و رویکردی تازه از تدریس و آموزش را به وجود آورد. برای کشورهای در حال توسعه امکانات وسیع مالی جهت آموزش مقرون به صرفه و یا امکان پذیر نیست. از این رو توجه به شیوه های جدید آموزشی می تواند از جهات گوناگونی مقرون به صرفه باشد
آموزش از راه دور را به این شکل توصیف کرد کهمعلم و فراگیر معمولاً از یکدیگر جدا هستند، هم تهیه مطالب آموزشی و هم حمایت از فراگیران تحت نظارت یک سازمان آموزش قرار دارد. در آن از وسایل فنی ارتباط جمعی استفاده می شود، فرآیندی دو جانبه است و تقریباً هیچ وقت یادگیری به صورت گروهی انجام نمی شود. لذا جدا بودن معلم و شاگرد به عنوان رکن اصلی آموزش از راه دور محسوب می شود.
تفاوت آموزش از دور و تربیت متعارف در این است که مفهوم - - از دور - - عناصر جدید و ویژه ای را به خدمت می گیرد که لازم است با حداکثر توجه تعریف شوند و این عناصر و شناسایی دقیق آنها جزء شرایط اولیه ضروری هر طرح تربیتی است که به صورت راه دور کار می کند و هر کدام از این عناصر از نظریه های به خصوصی به عاریت گرفته می شوند. از جمله نظریات راه اندازی و پشتیبان آموزش از راه دور می توان به علوم تربیتی، فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی ، نظریه های یادگیری و نظریه های ارتباطات و رسانه ها اشاره نمود که تلفیقی از آنها، شرایط و ملزومات آموزش از راه دور را فراهم می آورد.
از آنجایی که یکی از راه های گسترش امر آموزش با استفاده از امکانات وسیع ارتباطی از طریق آموزش از راه دور است و در کشور ایران نیز شرایط متفاوت پراکندگی جغرافیایی و توزیع امکانات منطقه ای، موجب محدودیت گسترش تعلیم و تربیت به ویژه در مناطق روستایی می شود. بنا بر تجربیات شغلی پژوهشگر در مناطق روستایی و توضیحات مدیر کل مدارس آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش به خبرنگار حوزه آموزش گروه فرهنگی ایرنا، بنا بر دلایل فراوانی از جمله به حد نصاب نرسیدن کلاس های درس دوره متوسطه در تمام روستاها، بحث مسافت، مشکل وسایل نقلیه جهت شرکت در کلاس های دوره متوسطه دیگر مناطق، ثبت نام محدود در مراکز شبانه روزی، معلولیت جسمانی عده ای از فراگیران، ازدواج های زود هنگام دانش آموزان دختر روستایی، مشکلات محلی در بین روستاییان همجوار، ممانعت از ادامه تحصیل فرزندان در دوره متوسطه به دلیل مشغله های کاری خانواده روستایی وعلاقمندی فارغ التحصیلان نهضت سوادآموزی به ادامه تحصیل ، با استفاده از آموزش از راه دور می توان تا حد زیادی مشکل آموزش را برای دانش آموزان روستایی برطرف ساخت.
امروزه با ورود فناوری های نوین آموزشی5 و به خصوص دسترسی به اینترنت در بین جامعه فراگیر در مدارس و تاثیرپذیری آنها از فرهنگ های جهانی غیربومی موقعیتی بوجود آمده است که آموزش و پرورش ناگزیر است تا کارکردهای نوینی را متناسب با نیازهای زمان برای خود برگزیند. گزینش و دستیابی به کارکردهای نو مستلزم نگاهی نو به نظام آموزش و پرورش است.
روش های نوین نظام های آموزشی کشورها به منزله یک ضرورت برای برآوردن نیازهای آموزشی فراگیران، ایجاد فرصت تحصیل در مناطقی با ویژگی های اقلیمی متفاوت و شرایط تحصیلی فراگیران، با توجه به جنسیت و فرهنگ6 آنها مطرح است.
