بخشی از مقاله
چکیده
امروزه به توسعه وگسترش صنایع مرتبط با کشاورزی بالاخص صنایع کوچک و پر بازده در بخش کشاورزی توجه بیش تری گردیده است. با توجه به این که توسعه صنایع در مناطق روستایی کشو ر موجب اشتغال زایی و جذب نیروهای کار مازاد در بخش کشاورزی گردیده و هم چنین موجب ارزآوری و افزایش صادرات برای کشور میگردد. هدف از این پژوهش تحلیلی بر اثرات ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در مناطق روستایی نمونه موردی: دهستان ویس، شهرستان باوی، روش پژوهش»توصیفی -تحلیلی« ، و پردازش اطلاعات به وسیله نرم افزارspss است. جامعه آماری پژوهش حاضر ساکنان دهستان ویس شهرستان باوی - 23834 نفر - که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه انتخاب شده 180نفر است.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که ارزیابی کارکردی توسعه صنایع روستایی در روستاهای دهستان ویس، اثرگذاری نسبی و متوسطی در توسعه روستایی منطقه داشته است.به عبارتی اثرات مثبت توسعه صنعتی در روستاها آنچنان فراگیر و چشمگیر نبوده؛ این در صورتی است که در زمینه اثرات منفی دربُعد زیست محیطی با وجود نسبی بودن نتایج، نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. در نتیجه ارزیابی نشان میدهد که اثرات توسعه صنایع روستایی در منطقه مورد مطالعه در بعد اقتصادی به صورت متوسط بوده است.
-1-1مقدمه
برقراری عدالت اجتماعی در بین جوامع و بالا بردن سطح مطلوبیت زندگی در روستاها، جهت برخورداری از جوامعی با سرشت پاک انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است.در چاچوب توسعه روستایی، هدف بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی روستاییان تا مرحله خودکفایی و ایجاد حس اعتماد بهنفس در آنان میباشد؛ به گونهای که مباحث اساسی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها به خصوص کشورهای جهان سوم به شمار میرود. در این راستا، اتخاذ سیاستها و راهکارهایی که زمینه ایجاد علاقه و اشتیاق در قشر روستایی برای اشتغال به فعالیتهای کشاورزی را فراهم سازد، ضروری است. بدین منظور، بیش از هر چیز جهان نیاز به افزایش سرمایه گذاری در کشاورزی را دارد.
رسیدن به توسعه کشاوری نیازمند ایجاد خوداتکایی صنعتی است که منجر به پویایی اقتصاد مناطق روستایی و سپس متوازن و هماهنگ کردن آن با جامعه شهری به عنوان بخشی از اجزاء اصلی ساختار اقتصادی کشور میشود. در اصل، صنعت و کشاورزی جزءجدایی ناپذیر اقتصاد نواحی به شمار میرود و پیوند آن دارای فواید اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است. از این رو، کشورهای صنعتی، صنایع روستایی خود را با نیازهای بازار تطبیق داده اند.
صنعتی سازی روستاها منجر به تحول در اقتصاد روستایی میشود و با جذب قسمتی از جمعیت روستا، تا حدی مشکل بیکاری را مرتفع میسازد و همچنین با برقراری پیوند با کشاورزی موجبات رشد آن را فراهم می آورد. این راهبرد، به عنوان فرآیندی که ابزارهای مناسب برای متنوع سازی اقتصاد روستایی فراهم میآورد، رویکردی اقتصادی است که با ایجاد اشتغال و افزایش درآمد و توزیع متعادل تر درآمد،منجر به بهبود سطح زندگی روستاییان و به تبع زمینه نیل به توسعه پایدار روستایی را فراهم می آورد به طور که، به عنوان آخرین راه حل مشکل فقر مناطق روستایی و بیکاری و عامل تسکین دهنده برای مناطق محروم روستایی محسوب میشود.
این مقاله درصدد است که ابعاد، جنبه ها و فواید گوناگون پیوند بخش کشاورزی و صنایع روستایی را به طور کلی و در روستاهای دهستان ویس شهرستان باوی به طور جزئی مورد بررسی قرار دهد.
-2-1بیان مسأله
یکی از بزرگترین چالش های حال و آینده در نواحی روستایی، ایجاد اشتغال لازم برای کارگران مازاد و رانده شده از بخش کشاورزی است
ناتوانی بخش کشاورزی در جذب نیروی کار مازاد و تأمین درآمد کافی، منجر به سرازیر شدن سیل مهاجرین روستایی به سوی شهرها شده است؛از این رو ایجاد فرصت های اشتغال و درآمد به ویژه برای گروه های کم درآمد روستایی ضرورتی انکار ناپذیر است. با توجه به اینکه امروزه در زمینه کشاورزی و به منظور توسعه آن، ایجاد یک خوداتکایی صنعتی در این بخش می تواند به یک اقتصاد پایدار منجر شود و این فرایند تنها از طریق ارتقای سطح ابزارهای کشاورزی و اصلاح مواد و فرایند تولید و توزیع و مصرف اتفاق خواهد افتاد، توسعه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی به عنوان بخش اصلی صنایع روستائی می تواند درساماندهی وضعیت اقتصادی روستاها نقش سازنده ومهمی را ایفا نموده ودرعین حال، وظیفه تبدیل وفرآوری محصولات کشاورزی را نیزبرعهده گیرد.
به عبارت بهتر ، این صنایع ، فرآیندتولید مواد کشاورزی را کامل کرده وآنهارا به صورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می سازد. ازصنایع تبدیلی و تکمیلی که به فرآوری و عمل آوری مواد نباتی و حیوانی و حتی در بعضی کشورهادر تولید محصولات اصلاح شده استفاده می شود،در کنار صنایع دستی و صنایع کوچک به عنوان صنایع روستایی یاد می شود. که از طریق ایجاد آنها می توان به فواید عمده ای در زمینه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی رسید. فوایدی که ایجاد این صنایع را در نواحی روستایی ضرورت می بخشد. در این راستا ارزیابی اثرات و فواید ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی می تواند راهگشای شناسایی موانع و چالش هایی باشد که از طریق ایجاد این صنایع در نواحی روستایی می توان بر آنها غلبه نمود.
استقرار این صنایع در روستاها در چارچوب سیاست های اصلی دولت با سه هدف عمده: اصلاح درآمد سرانه ، کاهش بیکاری و کاهش عدم تعادل بین منطقه ای امری اجتناب ناپذیر در فرایند توسعه اقتصادی است.
دهستان ویس از توابع شهرستان باوی با توجه به چالش های فراروی بخش کشاورزی ،صنایع روستایی، کمبود و نبود آن در منطقه، وجود مشکلات طبیعی از لحاظ آب و هوایی بستر وزمینه مهاجرت ، بیکاری ، کمبود درآمد و اشتغال، نابودی و زوال بخش کشاورزی مهیا می باشد.
حال با توجه به اینکه استقرار صنایع روستایی و بخصوص صنایع تبدیلی کشاورزی در روستاها، مزایای مختلف اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد و نظر به اینکه تعداد قابل توجهی واحد صنایع تبدیلی کشاورزی در محدوده دهستان استقرار پیدا نکرده است، لزوم پرداختن به این موضوع ضروری به نظر می رسد.تا اینکه از تاثیرات وجود این صنایع در اشتغال زایی، جلوگیری از مهاجرت، جلوگیری از ناامنی و بزهکاری و... بهره مند شوند. - رضوانی، - 1381
-3-1فرضیه ها
فرضیه اول:به منظور ایجاد مشاغل جدید ،افزایش سرمایه گذاری و کاهش بیکاری در منطقه مورد مطالعه ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی ضروری به نظر می رسد.
فرضیه دوم:ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی، بر افزایش میزان نقش زنان روستایی در فعالیتهای اقتصادی ،رونق و توسعه منطقه مورد مطالعه تأثیرگذار می باشد.
فرضیه سوم:به منظور حفظ اراضی کشاورزی ،مراتع و گونه های گیاهی ،کاهش تأثیرات زیست محیطی مخرب ،ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در منطقه مورد مطالعه ضروری به نظر می رسد.
فرضیه چهارم:به منظور افزایش مدت زمان نگهداری و صادرات محصولات کشاورزی منطقه مورد مطالعه ،ایجاد و گسترش صنایعی تبدیلی و تکمیلی ضروری به نظر می رسد.
-4-1روش پژوهش،جامعه آماری، روش تجزیه و تحلیل
مطالعه حاضر با هدف گذاری کاربردی و با روش شناسی توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است. برای گرداوری بخش توصیفی پژوهش از اسناد و منابع کتابخانه ای، مقالات و سایت های اینترنتی معتبر و بر ای گرداوری بخش تحلیلی پژوهش از روش پیمایشی به صورت ابزار پرسشنامه استفاده شده است.
جامعه آماری ساکنان دهستان ویس شهرستان باوی - 23834 نفر - بر طبق سرشماری مرکز آمار در سال 1390 می باشد که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه انتخاب شده 180نفر خواهد شد.
برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش متناسب با اهداف و فرضیات تعیین شده از ازمون های آماری همچنین از نرم افزار های Excel و برای مدل های اماری از نرم افزار SPSS20 استفاده شده است.
-1-5پیشینه تحقیق
لی و همکاران - - 2000 در مقاله خود با عنوان نگهداری یا ریشه کنی صنایع، به این نتیجه رسیدندکه صنایع روستایی میتوانند در آینده به رشد اقتصاد ملی کمک کنند و این صنایع قادرند نقش اساسی در اشتغال روستایی چین داشته باشند.
واتاناب و همکاران - - 2009 در مقاله خود با عنوان آیا توسعه صنایع فرآوری کشاورزی به نفع فقراست به این نتیجه رسیده اند که صنعت فرآوری کشاورزی از دو جهت تولید درآمد و اشتغال برای زارعان مفید است: نخست از راه خرید محصولات کشاورزی توسط صنعت فرآوری کشاورزی و دوم اشتغال فقرا در کارخانه های صنایع فرآوری کشاورزی.
آوسو و همکاران - - 2011 طی مطالعه ای با عناون کار غیر زراعی و امنیت غذایی در میان خانوار زارع شمال غنا، به این نتیجه دست یافتند که مشارکت در فعالیتهای غیر زراعی، دارای اثرات مثبت بر درآمد امنیت غذایی و تسکین فقر در نواحی روستایی کشورهای در حال توسعه است.
رضایی - 1386 - در تحقیقی با عنوان امکانسنجی استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی فرآورده های دامی در استان ایلام، به این نتیجه رسیده است که استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی میتواند نقش بسیار مهمی در کاهش محرومیت، بیکاری، مهاجرت و افزایش روند توسعه اشتغال داشته باشد.
تاج و دارآفرین - 1390 - طی مطالعه ای با عنوان تأثیر پذیری اقتصادی روستاها از نواحی صنعتی - مطالعه موردی :ناحیه صنعتی میامی، شهرستان شاهرود - ، به این نتیجه رسیده اند که ناحیه صنعتی میامی سبب افزایش درآمد روستایی و ایجاد فرصتهای اشتغال برای روستاییان شده است و بیشتر کارکنان را اهالی روستایی تشکیل میدهند.
نتیجه پژوهشی که توسط زنگی آبادی و همکاران - 1390 - با عنوان تحلیل پراکنش فضایی صنایع تبدیلی شهرستانهای استان اصفهان با استفاده از روش - pidi - انجام شده است نشان میدهد که صنایع تبدیلی موجب حفظ و نگهداری محصولات کشاورزی و مواد غذایی برای مدت طولانی و همچنین موجب اشتغالزایی و افزایش ارزش افزوده حاصل از صادرات میگردد.
نادری - - 1393 در مقاله "تأثیر صنایع تبدیلی کشاورزی بر وضعیت زندگی - مطالعه موردی :روستاهای شهرستان بهار - " به این نتیجه می رسد که استقرار صنایع تبدیلی در روستا منجر به رونق بخش کشاورزی و تولید محصولات مشابه صنایع تبدیلی توسط اهالی روستا شده و همین امر، باعث بهبود وضعیت درآمد آنها شده است.
-2مبانی نظری
-1-2صنایع تبدیلی
صنایع تبدیلی صنایع تبدیلی به دلیل به کارگیری محصولات کشاورزی به عنوان مواد اولیه میتواند عاملی برای استفاده بهتر از این محصولات تلقی گردد. بسیاری از محصولات کشاورزی دارای زمان تولید و مصرف متفاوتی میباشند. تولید یا برداشت آنها معمولاً در یک زمان مشخص و کوتاه ولی مصرف در زمان طولانی تری صورت میگیرد. صنایع تبدیلی میتواند با حفظ و نگهداری محصولات در آنها به گونهای تغییر و تبدیل ایجاد نماید که امکان مصرفشان در طی سال میسر باشد .
ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی دارای برخی اثرهای اقتصادی از جمله ایجاد ارزش افزوده، ایجاد اشتغال، ایجاد درآمدهای ارزی و همچنین استفاده بیشتر از محصولات کشاورزی و بهاین ترتیب جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات میگردد. گسترش صنایع تبدیلی از دو جنبه، الف -ارزش افزوده ایجاد شده در بخش، صرف افزایش ارزش افزوده های خود بخش میشود و به دلیل رابطهای که با بخشهای دیگر دارد موجب ایجاد ارزش افزوده در این بخشها میگردد. از آنجایی که صنایع تبدیلی از محصولات کشاورزی بهعنوان ماده اولیه استفاده مینماید، گسترش و توسعه صنایع مذکورموجب افزایش تولید و یا افزایش استفاده از تولیدات گردیده و به طور غیرمستقیم ایجاد ارزش افزوده خواهد نمود.
