بخشی از مقاله
مدیریت چالش خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران برای مدیریت بهینه نیروی انسانی
چکیده
در این تحقیق، ابتدا مختصری از تاریخچه خدمت سربازی بیان شده است. سپس شیوههای گوناگون انجام خدمت سربازی در کشورهای مختلف دنیا مورد بررسی قرار گرفت، همچنین سود و زیانهای حاصل از این شیوهها ارزیابی شد. در نهایت، با توجه به بررسیهای صورت گرفته شیوههایی نوین شامل خدمت پژوهش محور، خدمت تخصص محور و خدمت حرفهای پیشنهاد گردید که میتوان با اعمال این شیوهها، از پتانسیلهای موجود در جامعه بیشترین استفاده ممکن در بالا بردن سطح دفاعی و اقتصادی کشور عزیزمان ایران را بیش از پیش بهرهمند شد.
واژههای کلیدی
سربازی، خدمت حرفهای، خدمت بهینه، روشهای نوین خدمت، مدیریت نیروی انسانی
مقدمه
در این بخش ابتدا به تعریف سرباز و اهمیت سربازی پرداخته شد، سپس تاریخچهای مختصر از خدمت مقدس سربازی در ایران بیان شده است. در ادامه هدف از تحقیق و فرضیات مسئله آورده شده است.
سرباز در لغت به معنای کسی است که سر و جان خود را در راه هدف و آرمانش فدا میکند.[1] سرباز و سربازی در اسلام از جایگاه ویژه و مقدسی برخوردار است تا آنجا که مولایمان علی(ع) در این باره فرمودهاند: سربازان به اذن خداوند پاسدار و حامی مردم و زینت و الیان و تامین کننده راههای امن هستند .[2] همچنین امام خمینی (ره) فرمودهاند : امیدوارم در آن کتابی که بناست اسم سربازها را بنویسند اسم ما را هم به نام سرباز بنویسند.[3] رهبر معظم انقلاب امام خامنهای نیز فرمودهاند: خدمت وظیفه عمومی خدمتواقعاًمقدسی است که در جنگ و صلح در صف اول نیازهای ملت و کشور قرار دارد .[4] پس خدمت سربازی امری مهم و
مقدس است. اما با توجه به اقتضای زمان، شیوه اجرای خدمت باید به گونهای اتخاذ شود که بیشترین بهره دفاعی و اقتصادی حاصل شود. قبل از طرح مسئله به تاریخچهای از خدمت سربازی میپردازیم. شکل گیری سرباز و نیروهای نظامی تاریخی کهن داشته و به قبل از میلاد مسیح برمیگردد .[5] سرباز در طول تاریخ ایران با نامهای مختلف آمده است که عبارتند از: شهریار ریش سپیدان و پیران در زمان آریاییها، واسطه در زمان مادها، خشترپاون یا شهربان در دوره هخامنشیان و سلوکیان، پولیس در دوره اشکانیان، شهریک و نیزه داران در زمان ساسانیان، عسس یا شرطه در زمان اسلام، داروغه یا سرهنگ در دوره افشاریه، میرشب یا گزمه در زمان زندیه، کلانتر یا کشیکچی در دوره صفویه، میرغضب یا نسقچی در زمان قاجاریه و غیره خوانده میشد .[6] اما خدمت سربازی در ایران به شکل کنونی که مختص مردان بوده است و قانون مدون و لایحه اجباری بودن آن در سال 1303 توسط رضا پهلوی به مجلس شورای ملی چهارم ارسال شد و به
تصویب رسید .[7] ماده چهارم قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال1363 بیان میکند که خدمت وظیفه عمومی در ایران 30 سال است که به چهار دوره تقسیم میشود. خدمت دوره ضرورت 2) سال)، دوره احتیاط 8) سال)، دوره ذخیره اول 10) سال) و دوره ذخیره دوم 10) سال). همچنین این قانون به شورای عالی دفاع اجازه میدهد در شرایطی که تعداد مشمولان مازاد بر نیاز باشد، طول دوره ضرورت به 18 ماه کاهش یابد. طول خدمت وظیفه در ایران هم اکنون 21 ماه است. اما خدمت در مناطق محروم 19 ماه و در مناطق مرزی 18 ماه است. قانون به حکومت اجازه میدهد تا طبقاتی از کارکنان وظیفهای که خدمت دوره ضرورت را به پایان بردهاند برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی فراخوان کند. این فراخواندهشدگان، حقوقی معادل حقوق نفرات پایور هم درجه خود دریافت خواهند کرد. در اسفند ماه سال 1390 سازمان نظام وظیفه ایران بخش نامه جدیدی را برای افزایش سن مشمولیت برای خدمت سربازی را از 17 سال تمام و یا همان 18 سالگی، تنظیم کرد و به 18 سال تمام و یا همان 19 سالگی تغییر رسانید .[8]
با توجه به مطالب یاد شده، خدمت مقدس سربازی امری واجب و ضروری است و از سالیان دور از ارکان اساسی دفاعی کشور محسوب میشود. در این تحقیق با توجه به بازه زمانی و مکانی، مشکلات اقتصادی و غیره روش-هایی برای انجام خدمت سربازی پیشنهاد شده است که میتوان با انجام آن به بهترین بازده اقتصادی-دفاعی دست یافت.
بحث اصلی -1-2 طرح مسئله
از یک سو کشور نیاز به دفاع در لحظات حساس دارد و از سوی دیگر به دلیل وجود برخی مشکلات اقتصادی و رقابت برای اخذ موقعیت شغلی مناسب، بعضی از جوانان میل به حضوری سریعتر در فعالیتهای اقتصادی دارند. و نه از روی علاقه بلکه از روی اجبار به خدمت میروند. اینگونه نیروهای انسانی کارآیی لازم برای دفاع از کیان کشور عزیزمان را ندارند. برخی از جوانان هم هستند که به مقوله نظامیگری علاقه بسیار دارند اما به هر نحوی نتوانستهاند به آموزشگاههای نظامی راه یابند .
حال با توجه به نکات مذکور سوال اینجاست که آیا این شیوه خدمت سربازی به سود نظام جمهوری اسلامی است؟ آیا وجود نیروهای کارآمد که شغل نظامیگری را عاشقانه دوست دارند به جای نیروهای ناکارآمد بیشتر به امنیت کشور کمک نمیکند؟ اگر افرادی که نظامیگری را دوست ندارند اما از دانش اقتصادی و راهبردی مناسب برخوردار هستند به جای خدمت اجباری بتوانند در جبههای دیگر و در جهاد اقتصادی حضور یابند. آیا اینگونه، خدمتی شایانتر به کشور نمیکنند؟ رویکرد مطلوب آینده برای خدمت سربازی چیست؟
-2-2 اهمیت تحقیق
خدمت سربازی امری مهم است که به نحوی تمام ملت ایران درگیر این مقوله هستند. از یک طرف خانوادهها که باید نیروهای جوان را تحویل این عرصه مقدس بدهند، از طرفی دیگر نیروهای مسلح که وظیفه بکارگیری صحیح این نیروها را بر عهده دارند و همچنین دولت که نیازهای اقتصادی و تربیتی و سایر هزینههای این جوانان را عهده دار است. پس ایجاد رویکردی مناسب برای اجرای بهینه خدمت سربازی میتواند باعث بهینه کردن مسائل اقتصادی و اجتماعی شود.
-3-2 هدف و سوال اصلی تحقیق
آیا روند خدمت سربازی تا 20 سال آینده به همین روند کنونی امکان-پذیر است؟ در ادامه برای پاسخ به این سوال جنبههای اثرگذار بر سربازی بررسی شده است.
-4-2 بررسی جنبههای مختلف و مشکلات موجود و یافتن راه حل بهینه
برای رسیدن به راه حل بهینه در این تحقیق از یک طرف به مطالعات موردی پرداخته و از طرفی دیگر مشکلات و فرایندهای اثرگذار بر خدمت سربازی بررسی شد. همچنین از نظرات تنی چند از سربازان و اقشار مختلف مردم بهره گرفته شد. از برایند این موارد راه حل مناسب پیشنهاد گردید. روند کلی تحقیق در شکل 1 در قالب نمودار استخوانی یا درختی آورده شد.
مطالعات موردی
در این بخش به نحوه اجرای خدمت سربازی در کشورهای مختلف دنیا پرداخته شده است. مطابق شرایط خدمت در جدول 1، وضعیت سربازی در کشورهای مختلف آمده است. با توجه به پراکندگی وضعیت خدمت در جدول 1، آنچه میتوان فهمید این است که در بسیاری از کشورها همچنان خدمت اجباری در حال اجرا است و در برخی از کشورها خدمت به گونه دیگری اجرا میشود 9] و .[11
با توجه به جدول 1 اکثر کشورهای دنیا خدمت غیر اجباری را ترجیح دادهاند. اما این امر بیانگر عدم نیاز این کشورها به سرباز نیست، بلکه حضور سربازان حرفهای را سودمندتر از سربازان غیر حرفهای یافتهاند. [11] بطور مثال در کشور بریتانیا خدمت حرفهای اجرا میشود و سربازی حرفهای از جایگاه ویژهای برخوردار است. شکل 2 جایگاه سربازان حرفهای در بریتانیا را نشان میدهد. در جنگ نورماندی 9000 سرباز بریتانیایی جان خود را در نبرد با آلمان نازی از دست دادند و در نهایت بریتانیا در این جنگ پیروز شد. به همین منظور هر ساله در سالروز پیروزی جنگ نورماندی نقش 9000 سرباز را بر سواحل نورماندی بر روی ماسهها میکشند.[10]
کشورهای بدون ارتش
کشورهای بدون خدمت اجباری
کشورهای در حال برچیدن خدمت اجباری
کشورهای با خدمت اجباری
شکل -1 نمودار استخوان ماهی از روند کلی تحقیق
جدول -1 تقسیم بندی کشورها بر اساس نحوه خدمت[11]
