بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق هدف بررسی رابطه میان اعتیاد به کار و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان نداجا بوده است. تعداد جامعه آماری تحقیق به دلیل نظامی بودن سازمان مورد مطالعه، نامعلوم است. اندازه نمونه 384 نفر بود که جهت اطمینان بیشتر، در کل از 450 پرسشنامه توزیعی، 407 پرسشنامه قابلیت تجزیه و تحلیل داشته است. جهت بررسی مولفههای تحقیق از دو پرسشنامه استاندارد اعتیاد به کار اسپنس و رابینز - 1992 - و رفتار شهروندی سازمانی پادساکف و همکاران - 1990 - استفاده شده است. در مطالعه مقدماتی تحقیق، پرسشنامه اعتیاد به کار، دارای پایایی با ضریب آلفای کرونباخ 0/79 و پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی دارای پایایی با ضریب آلفای کرونباخ 0/80 بود. دادههای تحقیق از توزیعی پارامتریک - بر اساس آزمون کولموگروف و اسمیرنوف - برخوردار بودند.
داده ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند. نتایج آزمون نشان داد که بین اعتیاد به کار و رفتار شهروندی سازمانی - نوعدوستی، وجدان کاری، ادب و ملاحظه، رادمردی و گذشت و فضیلت مدنی - کارکنان نداجا رابطه معناداری وجود دارد. از جمله راهکارهای پیشنهادی جهت استفاده بهتر از نیروی نظامی سازمان میتوان به مواردی از جمله: استفاده از افراد معتاد به کار - کارکنان دارای عملکرد خوب و متعهد - به جای جذب افراد جدید، واگذاری فعالیت-های نظامی مهم به کارکنان با توجه به میل درونی آنان و تدوین برنامههای زمانبندی و شیفتی عادلانه در بین کارکنان اشاره کرد.
.1 مقدمه
هرچند که در اکثر موارد، اعتیاد به کار در یک شغل با درآمد بالا همراه است. اما این حالت ممکن است در کسانی که به طرز افراطی به ورزش، موسیقی، هنر و مانند آن میپردازند هم صدق میکند. این اصطلاح در بسیاری از موارد به اشتباه در مورد شخصیت افراد پرانرژی و پرکار به کار برده میشود که علاوه بر داشتن رابطه خوب با همکاران، لذت بردن از فعالیتهای فاقد سود مالی، استراحت کافی و حضور مناسب در خانواده و جامعه، زمان زیادی را برای کارشان در نظر میگیرند.
این افراد اشخاصی نرمال هستند که تنها تفاوتشان با دیگران، برنامهریزی صحیح در امور زندگی شخصی و شغلی است. در حالیکه فرد مبتلا به اعتیاد به کار، به شکلی رفتار میکند که تلاش وی برای خود، خانواده و زندگی اجتماعی خارج از کار، زیانآور است - محرمزاده و همکاران، . - 1391 اعتیاد به کار نتایج مثبتی نیز به همراه دارد و باعث میشود که کارکنان در سازمان با توجه به ویژگیهای آن، رفتارهای فراتر از شرح وظایف رسمی خود را به صورت داوطلبانه بروز دهند - ضیایی و نرگسیان، . - 1391 اعتیاد به کار با پرکار بودن متفاوت است، افراد پرکار، کار را به عنوان چیزی واجب انجام میدهند و گاه آن را یک وظیفه ارضاکننده میدانند ولی معتادان به کار، سازمان خود را به عنوان جای امنی در نظر میگیرند که می-توانند در حین انجام آن از احساسات و تعهدات ناخواسته خارج از کار دور شوند.
افراد پرکار میدانند چگونه و در چه زمانی محدودیتهایی برای کار خود قائل شوند تا بتوانند به طور مناسب در کنار خانواده و دوستان حضور یابند ولی کار برای معتادان به کار، بالاترین اهمیت را در فهرست امور زندگی دارد و به خاطر الزامات کار نمی-توانند زمان کافی به خانواده و دوستان اختصاص دهند؛ همچنین افراد کوشا و پرکار میتوانند اشتیاق خود به کار را از بین ببرند ولی معتادان به کار نمیتوانند دست از کار بکشند. آنها حتی اگر در حال بازی گلف هم باشند یا برای دیدن نمایش به مدرسه فرزند خود رفته باشند، باز هم فکرشان مشغول کار است.
ذهن این افراد مدام درگیر مسایل و مشکلات کاری است - سیبولد و سالومون1، . - 1994 برخی با پدیده اعتیاد به کار موافقند و آن را ترغیب مینمایند و برخی دیگر با آن مخالف بوده و تمایل به ممانعت از آن دارند - شیمازو و ایوانجلیا2، . - 2014 در هر حال لازم است که به ویژه سازمانها به خصوصیات این افراد پی ببرند. با توجه به نوع شناسی اسپنس و رابینز - 1992 - ، اعتیاد به کار بر اساس میزان و درجه سهمؤلّفه مشخص میشود:
-1 عجین شدن با کار؛
-2 تمایل درونی به کار؛
-3 لذت از کار - خائفالهی و همکاران، . - 1391
در دنیای پر رقابت کنونی، سازمانها پیوسته در جستجوی شیوههای جدیدی برای حداکثر کردن عملکرد و تلاش کارکنان خود هستند. مدیران سازمانها نیز باید چگونگی مدیریت بر تغییرات را بیاموزند، در غیر این صورت چارهای جز از دست دادن شرایط رقابتی ندارند. از این رو، در بیشتر مطالعات صورت گرفته به بررسی ریشه بسیاری از رفتارهای افراد در محیط کارشان پرداخته میشود که از آن جمله میتوان، به رفتار شهروندی سازمانی اشاره کرد - اسنیر و هارپز3، . - 2004 رفتار شهروندی سازمانی پدیدهای است که توجه محققان زیادی را به خود جلب نموده است و با قصدکمک به سازمان، افراد و گروهها انجام میشود - تزینر و تانامی4، . - 2013
بنابراین، میتوان چنین بیان داشت که سازمانهای امروزی نیاز به انعطافپذیری به منظور دستیابی به موفقیت و مواجهه با رقبا دارند و رفتار شهروندی سازمانی نوعی رفتار است که ضمن ایجاد منافعی همچون بهرهوری بیشتر، کیفیت جامعه و بهبود کیفیت زندگی کاری میتواند در جهت ایجاد این مزیت گامی مهم بردارد - ملکاخلاق و همکاران5، . - 2010 درباره ابعاد رفتار شهروندی سازمانی هنوز یک توافق واحد بین محققان وجود ندارد؛ برای مثال ابعادی نظیر رفتارهای کمک کننده، رادمردی و گذشت، وفاداری سازمانی، پیروی از دستورات، نوآوری فردی، وجدان، توسعه فردی، ادب و ملاحظه، فضیلت مدنی و نوع دوستی در تحقیقات مختلف به عنوان ابعاد شکلدهنده رفتار شهروندی سازمانی مورد توجه قرار گرفتهاند.
- پودساکف و همکاران، 1990؛ ویلیامز و اندرسون6، . - 1991 ابعادی که بیشترین توجه را میان محققین به خود جلب کرده اند عبارتند از: نوع دوستی، وجدان، ادب و ملاحظه، رادمردی و گذشت، فضیلت مدنی - خائفالهی و همکاران، . - 1391 رفتار شهروندی سازمانی را میتوان اینگونه تعریف کرد: رفتاری فردی که داوطلبانه است، به طور صریح یا ضمنی توسط سیستم رسمی پاداش برانگیخته نشده است و کارآیی سازمان را افزایش خواهد داد؛ همچنین تمایل کارکنان به انجام رفتارهایی که فراتر از الزامات رسمی نقش و جایگاهشان میباشد - صنوبری، . - 1387
بیک زاد و همکاران - 1390 - ، در مقاله ای به بررسی معنویت محیط کاری و تاثیر آن بر مولفههای رفتار شهروندی سازمانی بر روی کارکنان آموزش و پرورش نواحی پنج گانه شهر تبریز پرداختند. نتایج نشان داد که معنویت محیط کاری بر مولفه های نوع دوستی، ادب و ملاحظه، و رفتار مدنی رفتار شهروندی سازمانی کارکنان آموزش و پرورش نواحی پنج گانه شهر تبریز موثر است و بر مولفه های وجدان و جوانمردی رفتار شهروندی سازمانی کارکنان آموزش و پرورش نواحی پنج گانه شهر تبریز موثر نمی باشد.
شیرازی و همکاران - 1391 - ، به انجام تحقیقی با عنوان تأثیر اعتماد سازمانی بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان شرکت گاز استان خراسان شمالی پرداخت. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن حاکی از وجود رابطه مثبت و معنادار بین تمام ابعاد متغیر مستقل و وابسته بود. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه گام به گام نشان داد که از بین ابعاد مختلفاعتماد سازمانی، اعتماد نهادی بیشترین سهم را در تبیین تغییرات رفتار شهروندی سازمانی دارد. نهایتاً، آزمون میانگین یک جامعه نشان داد تمام ابعاد اعتماد سازمانی، هم چنین تمام ابعاد رفتار شهروندی سازمانی در این شرکت از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند.
