مقاله مروری بر ادبیات کاربرد متدهای تصمیم گیری چند معیاره در کارت امتیازی متوازن

بخشی از مقاله

مروري بر ادبيات کاربرد متدهاي تصميم گيري چند معياره در کارت امتيازي متوازن
٩٠
چکيده
کارت امتيازي متوازن BSC در دو دهه ي گذشته به عنوان يک ابزار اندازه گيري عملکرد سازمان در محيط هاي صنعتي و خدماتي پياده سازي شده است . استفاده از BSC و کاربرد ابزارهاي تصميم گيري مديريتي مانند تصميم گيري چند معياره (MCDM) طيف وسيعي از تحقيقات محققان در دهه هاي گذشته بوده است . اين تحقيق تلاش بر آن داشته است که يک مرور بر ادبيات تحقيق BSC از سال تا سال که بيست سال از ابداع کارت امتيازي متوازن ميگذردـ با تکيه بر استفاده از تکنيک هاي تصميم گيري چندمعياره انجام دهد تا گپ هاي موجود در آن تحقيقات شناسايي شده و ايده اي هم جهت تحقيقات آتي ارائه شود. در اين تحقيق از سه وجه به مقالات BSC با تکنيک هاي MCDM نگريسته شده است ، وجه اول از لحاظ تنوع در متدهاي MCDM و FMCDMاي به کار گرفته شده است ، در وجه دوم با ذکر خلاصه هايي از مقالات سعي شده است زمينه هايي که مقالات آنها را شامل شده اند، تشريح و تبيين گردد و وجه سوم دسته بندي اطلاعات حاصل از مقالات است که بر حسب اعداد و ارقام بيان شده است .
کلمات کليدي: مرور ادبيات ، کارت امتيازي متوازن ،تکنيک هاي MCDM ،کاربرد تکنيک هاي MCDM در BSC

١- مقدمه
مفهوم کارت امتيازي متوازن در اوايل دهه ي 90 توسط ديويد نورتون ،مدير موسسه Nolan Norton، و رابرت کاپلان ، پروفسور دانشگاه هاروارد معرفي گرديد.آنها 12شرکت در آمريکا را در زمينه ي ارزيابي عملکرد مورد بررسي قرار دادند و به اين ترتيب "کارت امتيازي متوازن " را ابداع نمودند که يک مجموعه از اقدامات است که به مديران ارشد يک ديدگاه سريع اما جامع از کسب و کار ارائه مي دهد. کارت امتيازات متوازن شامل معيارهاي مالي است که نتايج اعمالي را که در حال حاضر انجام شده اند را نشان ميدهد، همچنين معيارهاي مالي را با معيارهاي عملياتي، رضايت مشتري، فرآيند هاي داخلي سازماني و نوآوري و بهبود فعاليت ها تکميل مي نمايد (١٩٩٦,Kaplan and Norton)
فرايند اين مدل ، اهداف و استراتژي هاي شرکتي را به يک مجموعه مفهومي از معيار هاي سنجش عملکرد تبديل مي کند که چارچوبي براي اندازه گيري و سنجش مديريت استراتژيک را فراهم ميسازد. ايده نهفته در اين تکنيک اين است که ابزاري در اختيار مدير قرار دهد که بتواند به طور متوازن از ديدگاههاي مختلف ، فعاليت هاي سازمان را تحت کنترل داشته باشد.اما BSC در رابطه با الويت منظرها نسبت به هم و يا رتبه - بندي شاخص هاي عملکردي مطلبي بيان نمي کند.بر همين اساس به منظور ارزيابي جامع تر سازمان ، تکنيک BSC با تکنيک هاي تصميم گيري با معيارهاي چندگانه تلفيق مي شود و برنامه راهبردي آتي سازمان را به وضوح بيان ميدارد و مشخص مينمايد که چه زمينه ها و معيارهايي نياز به سرمايه گزاري بيشتري دارند، تا سازمان در مسير حيات خود با مشکل مواجه نشود.
بيش از 28٪ از مقالات منتشر شده در زمينه ي BSC تا اواخر سال 2012 تلفيق BSC و متدهاي تصميم گيري مي باشند (٢٠١٣,Hoque). از اين رو ما بر آن شديم تا پژوهشي را به منظور مروري جامع بر مقالات BSC و تکنيک هاي MCDM ارائه دهيم تا گپ موجود در اين پژوهش ها نشان داده شود . در اين مرور ادبيات از تمامي مقالات مربوط به BSC و تکنيک هاي MCDM موجود در سايت ScienceDirect و Emerald و همچنين از مقالات موجود در موتور جستوگر گوگل استفاده شده است و مجموعاً 59 مقاله ، مورد بررسي قرار گرفته است . تعدادي از پرکاربردترين ژورنال هاي مورد استفاده در اين پژوهش Expert System With Application،Management Science Letters،Evaluation and Program Planing و Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics ميباشند.
تاکنون تکنيک هاي MCDM اي مختلفي مانند ANP،AHP ،VIKOR ،TOPSIS و... در رابطه با کارت امتيازي متوازن به منظور ارزيابي عملکرد ، مديريت استراتژيک و ... به کار گرفته شده است . به عنوان مثال نايبي و همکارانش مقاله اي را در توسعه ي کارآفريني سازمان منتشر کردند. نويسندگان اين مجموعه کارآفريني را يک عامل مهم در توسعه کشور ميدانند به همين دليل شاخص هاي کارآفريني سازمان را بر اساس منظرهاي کارت امتيازي متوازن توسعه دادند و از متد VIKOR براي رتبه بندي شاخص ها استفاده کرده اند. همچنين چن و همکارانش در سال 2011 در مقاله اي به بررسي رويکرد کارت امتيازي متوازن براي ارزيابي عملکرد هتل ها با استفاده از مدل ترکيبي ANP و DEMATEL پرداخته اند.
تحقيقات بسيار زيادي در رابطه با کارت امتيازي متوازن به چاپ رسيده است .در برخي از اين تحقيقات کارت امتيازي متوازن به عنوان ابزاري براي ارزيابي عملکرد (٢٠١١ ,.Manian et al)، مديريت عملکرد (٢٠١١ ,.Huang et al)،ارزيابي نقشه استراتژي,.Abdolshah et al)
(٢٠١١و ... به کار گرفته شده است .در برخي از پژوهش ها کارت امتيازي متوازن با تکنيک تحليل پوششي داده ها(DEA) تلفيق شده Chen and)(٢٠٠٧ ,Chen، در برخي پژوهش ها کارت امتيازي متوازن با متدهاي آماري و مدل هاي رياضي به کار گرفته شده Valmohammadi and) (٢٠٠٧ ,Servati نهايتاً در مواقعي،کارت امتيازي متوازن با تکنيک هاي MCDM به کار رفته است که هدف ما در پژوهش حاضر مروري کلي براين مقالات جهت استفاده محققان ديگر در جهت خلا تحقيق در مباحث BSC ميباشد بخش هاي ديگر اين مقاله به اين شرح مي باشند: در بخش 3،مروري بر کارت امتيازي متوازن ارائه ميشود.در بخش 4 مروري بر تکنيک هاي مختلف MCDM انجام ميگيرد. در بخش6 خلاصه ي جامعي از مقالات مرتبط به کارت امتيازي متوازن و تکنيک هاي مختلف MCDM بيان ميشود. در بخش5 تقسيم بنديهاي مخ تلف مربوط به مقالات توضيح داده ميشوند و نهايتاً نتيجه گيري در بخش 6 ارائه ميگردد. لازم به ذکر است اعداد و ارقامي که به صورت درصد و تعداد در بخش هاي مختلف آمده است حاصل مطالعه محتوايي مقالات و تقسيم بنديهاي انجام گرفته ميباشند.
2- مروري بر کارت امتيازي متوازن BSC
کارت امتيازي متوازن کاپلان و نورتون انقلابي در تفکر مرسوم جاافتاده بين سازمان ها،در زمينه ي ارزيابي عملکرد، پديدآورده است . ريشه ي اصلي ايجاد BSC را ميتوان در اين نکته يافت که "در سيستم مديريت ، اتکاي منحصر به فرد بر سنجه هاي مالي ناقص و معيوب است " Kaplan and)
(٢٠٠١ ,Norton.کارت امتيازي متوازن در زمينه هايي مانند آموزش (٢٠١١ ,Zangoueinezha and Moshabaki)، مراکز درماني ,Chan) (٢٠٠٦، بانک (٢٠١١ ,.Momeni et al)، صنعت خودرو (٢٠١١ ,.Azar et al)، هتل (٢٠١١ ,Erbasi and Parlakkaya) )و در بسياري از زمينه هاي ديگر کاربرد داشته و دارد . کارت امتيازي متوازن داراي چهار منظر "مشتري"،"مالي" ، "فرايندهاي داخلي کسب و کار " و منظر "يادگيري و رشد" است ، که ذيلاً منظرها مختصرًا تشريح ميشوند :
منظر مالي : اين منظر در نظر مي گيرد که چگونه سازمان ها از فعاليت هاي استراتژيکي خود سود و منفعت کسب ميکنند.
منظر مشتري : اين منظر به اين امر توجه مي کند که سازمان بايد از منابع ذاتي و در دسترس خود براي متمايز شدن بين رقبايش بهره گيرد.
منظر فرايندهاي داخلي کسب و کار : همه فعاليتهاي استراتژيکي که در سازمان براي رضايتمندي سهامداران و انتظارات مشتريان انجام مي گيرد در اين جنبه بررسي مي شوند.اين روند کلي با درک نيازهاي مشتري شروع مي شود و فرايندهاي عملياتي و فرايندهاي فروش پس از آن بررسي ميشوند.
منظر يادگيري و رشد: اگ ر سازمان ها بخواهند از فعاليتهاي هميشگي خود پشتيباني کنند و آنها را توسعه دهند بايد بر رشد و نوآوري مداوم تکيه کنند. (٢٠١٢ ,.Alvandi et al) در برخي از مقالات که داراي مطالعه موردي بوده اند، منظرهاي کارت امتيازي متوازن را رتبه بندي نموده و بدين ترتيب منظر برتر در آن سازمان شناسايي شده است و منظر مشتري در38% موارد مقاله منظر برتر بوده است .به عنوان مثال چو و لي (2011، ليو تيساي (2007) و وارما و همکارانش (2008) در تحقيقات خود منظر مشتري را به عنوانمهم ترين منظر شناخته اند. لين و مينک -تيسانگ لو 2012)، منظر مالي و تيساي و چن (2012) و اميري و همکارانش (2011)، منظر فرايندهاي داخلي را مهم ترين منظر دانسته اند.
3- مروري بر تکنيک هاي MCDM : تاکنون تکنيک هاي مختلف MCDM در رابطه با کارت امتيازي متوازن به کار گرفته شده اند، اين تکنيک ها با محاسبه وزن نسبي منظرها و شاخص هاي هر منظر و رتبه بندي که از شاخص ها ارائه ميدهند، سبب ميشوند که جنبه هايي از عملکرد سازمان که نياز به توجه و سرمايه گزاري بيشتري دارند مشخص شوند. جدول (١) درصد بکارگيري متدهاي مختلف به کار رفته در مقالات مختلف را نشان ميدهد.

در رابطه با الويت اين تکنيک ها بر يکديگر و به کارگيري آن ها در سيستم هاي هيبريدي نيز نکته هايي و جود دارد که هاشم خاني و رادفر در مقاله اي در سال 2011 به منظور مروري بر سيستم هاي هيبريدي کارت امتيازي متوازن و انتخاب بهترين سيستم هيبريدي به مقايسه آنها پرداخته اند.
4- خلاصه مقاله ها:
در اين بخش خلاصه ي جامعي از تحقيقات مربوط به کارت امتيازي متوازن و تکنيک هاي MCDM که از سال1992(سال پيدايش کارت امتيازي متوازن ) تا سال 2001 انجام شده ،ارائه ميشود.اين تکنيک ها از سال 2001 وارد کارت امتيازي متوازن گرديدند تا نقص کارت امتيازي متوازن را در عدم رتبه بندي شاخص ها و منظرها رفع کنند و همان گونه که از شکل (١) پيداست ، تعداد تحقيقات روند رو به رشدي داشته است . اولين مقاله مرتبط با موضوع ، در سال 2001 و در کشور استراليا منتشر شده است ، استوارت و شريف محمد در سال 2001 مقاله اي را به منظور بررسي کاربرد کارت امتيازي متوازن براي ارزيابي عملکرد IT.IS ارائه داده اند و از دو تکنيک AHP و MAUT استفاده نموده اند. آنها بيان کرده اند شايع ترين ابزار استفاده شده براي ارزيابي عملکرد، کارت امتيازي متوازن است که به طور گسترده در زمينه هاي مختلف به کار گرفته مي - شود.
يانگ بلود و همکارش در سال 2003 مقاله اي را به منظور پرداختن به کارت امتيازي متوازن براي ايجاد توازن بين سنجه هاي عملکرد منتشر کردند.آنها در مقاله خود بيان داشته اند هنگامي که تصميم گيرنده معيارها را با اهداف متفاوت ويا متناقض مي سنجد، استفاده از تکنيک MAUT مقايسه بين سنجه ها،که نقص کارت امتيازي متوازن کاپلان و نورتون است ، را امکان پذير م ي سازد.

لئونگ و همکارانش در سال2006 مقاله اي را به منظور کاربرد کارت امتيازي متوازن با استفاده از متدهاي AHP و ANP ارائه کرده - اند.آنها بيان کرده اند که کارت امتيازي متوازن يک مفهوم ارزيابي چند شاخصه است که با وجود شاخص هاي مالي و غيرمالي در اين مفهوم ،کارت امتيازي متوازن نه تنها عملکرد فعلي شرکت بلکه پيش برنده هاي عملکرد آينده شرکت را مشخص ميسازد.
شارما و همکارش در مقاله اي که درسال 2007ارائه داده اند،کارت امتيازي متوازن را براي ارزيابي مديريت زنجيره تامين ، توسعه داده و
متدي براي الويت بندي عملکردهاي مختلف در هر سازماني با استفاده از روش AHP پيشنهاد نموده است .
تريو و همکارانش در سال 2007 مقاله اي با هدف استفاده از فرايند AHP در يکپارچه سازي کارت امتيازي متوازن و هزينه يابي مبتني بر فعاليت ارائه کرده اند.
تاکار و همکارانش مقاله اي را در سال 2007 با هدف پيشنهاد يک رويکرد کمي و کيفي يکپارچه براي توسعه کارت امتيازي متوازن ارائه
کرده اند و در آن مقاله صنعت مواد غذايي در کشور هند را مورد بررسي قرار داده اند.
وارما و همکارانش در سال 2008مقاله اي را با هدف پيشنهاد روشي مبتني بر کارت امتيازي متوازن و AHP براي ارزيابي عملکرد زنجيره تامين صنعت نفت در کشور هند ارائه داده اند.
لي و همکارانش مقاله اي را با هدف ايجاد يک رويکرد بر اساس FAHP و BSC براي ارزيابي بخش IT در صنعت توليد در تايوان در سال 2007 ارائه داده اند. جواد جاسبي و همکارانش در سال 2012تحقيقي را به منظور ايجاد يک چارچوب DEMATEL فازي براي مدل کردن رابطه ي علت و معلولي در نقشه استراتژي ارائه داده اند. آنها معتقدند BSC اخيرًا به عنوان پايه سيستم مديريت استراتژيک مطرح شده است و نقشه استراتژي مهم - ترين وظيفه را در ساخت يک سيستم کارت امتيازي متوازن داراست .
هانگ -يي وو و همکارانش در مقاله اي که در سال 2009منتشر کردند با استفاده از تکنيک کارت امتيازي متوازن به بررسي ارزيابي عملکرد سه بانک مختلف در کشور تايوان پرداختند .آنها بيان داشته اند که BSC يک ابزار محبوب است که بسياري از کسب و کارها براي ارزيابي جنبه هاي مخت لف عملکردشان آن را به کار گرفته اند.
تي-ساي و چو در مقاله اي که در سال 2009،با نام "انتخاب سيستم مديريت براي توسعه پايدار در شرکت ها کوچک و متوسط "، منتشر کردند بيان داشته اند که استراتژي توسعه پايدار در سال هاي اخير به موضوع مهمي براي شرکت ها تبديل شده است . مدل پيشنهادي اين مقاله چهار منظر کارت امتيازي متوازن را به عنوان شاخص هايي با وابستگيهاي دروني در نظر گرفته است . سبسي در سال 2009 مقاله اي را با عنوان "سيستم پشتيباني تصميم گيري مبتني بر AHP فازي براي انتخاب سيستم ERP در صنعت نساجي با استفاده از کارت امتيازي متوازن " به چاپ رساند . سبسي بيان مي کند که بسياري از سازمان ها چشم انداز و ماموريتي دارند که به استراتژيهاي کسب و کار تبديل مي شوند و کارت امتيازي متوازن ابزاري است که کمک مي کند تا چشم انداز و استراتژي ها به يک مجموعه يکپارچه از عملکرد تبديل شوند.
يوآن و چيو مقاله اي با هدف طراحي سلسله مراتبي استدلال مبتني بر مورد در سال 2009 در کشور تايوان به چاپ رسانيدند. دراين مقاله رويکردGA-BSC براي توليد وزن ، که ميتواند در کارت امتيازي متوازن براي ارزيابي عملکرد استفاده شود ارائه شده است .
يانگ در سال 2009 مقاله اي را در کشور چين منتشر کرد که ايده ي اصلي اين مقاله ترکيب روش AHP و لگاريتم اعداد فازي مثلثي است و سپس وزن شاخص هاي مربوط به هر منظر کارت امتيازي متوازن بر اساس متد فازي تعيين ميشود.
هوانگ در مقاله اي که در سال 2009 منتشر کرد به بررسي سيستم مبتني بر دانش براي برنامه ريزي استراتژيک از ديدگاه کارت امتيازي متوازن پرداخته است .
اوه و همکارانش در سال 2009مقاله اي را اب هدف ،مدل آزمون امکان سنجي براي توسعه خدمات جديد مخابراتي با استفاده از روش MCDM در کره ي جنوبي،منتشرکردند و مدل پيشنهادي اين مقاله عوامل چند بعدي موثر بر ارزيابي خدمات مخابراتي را بر اساس مزيت ANPدر نظر ميگيرد،که به ارائه دهندگان خدمات مخابرات ي کمک ميکند تا خدمات جديدي را در ديدگاه استراتژي خود انتخاب کنند.
تي-زنگ مقاله اي در سال 2010 با هدف پياده سازي و ارزيابي عملکرد با استفاده از شبکه فازي کارت امتيازي متوازن منتشر کرد .او کارت امتيازي متوازن را يک مفهوم ارزيابي چند معياره ميداند که بر اهم يت ارزيابي عمل کرد ت أکيد ميکند.
احسان يوکسا و متين داغديويرن در مقاله اي که در سال 2010 منتشر کردند به بررسي استفاده از فرايند تحليل شبکه فازي براي کارت امتيازي متوازن پرداخته اند و به عنوان مطالعه موردي يک شرکت توليدي در کشور ترکيه را مورد بررسي قرار داده اند. شفيعا و همکارانش مقاله اي در سال 2011با هدف ارائه يک چهارچوب براي ارزيابي آثار اجراي مديريت ارتباط با مشتري بر اساس کارت امتيازي متوازن منتشر کردند.
اچ سو و همکارانش در مقاله اي که در سال 2011 ارائه کرده اند از روش کارت امتيازي متوازن پايدار براي ارزيابي پايداري در حوزه صنعت نيمه رسانا استفاده کرده اند. روش کارت امتيازپايدارSBSC مانند BSC به ارزيابي سازمان از طريق جنبه هاي مختلف مي پردازد با اين تفاوت که معيار هاي پايداري را به آن اضافه مي کند.
هانگ -يي وو و همکارانش در سال 2011مقاله اي را با هدف توسعه مجموعه اي از شاخص هاي ارزيابي عملکرد، بر اساس کارت امتيازي متوازن و براي توسعه مراکز آموزشي-دانشگاهي ارائه داده اند و به عنوان مطالعه موردي سه دانشگاه از کشور تايوان مورد بررسي قرار گرفته است .
سيدحسيني و همکارانش مقاله اي را براي استخراج معيرهاي ناب با به کارگيري مفهوم کارت امتيازي متوازن در سال 2011 منتشر کردند.آنها معتقدند اين مطالعه ميتواند به عنوان يک نقطه مرجع براي شرکت هاي توليدي بخش خودرو، براي شناسايي نقاط ضعف توليدات ، به کار گرفته شود.
فلاتوني توسي و همکارانش در مقاله اي که در سال 2012 ارائه داده اند بيان مي کنند که مديران نياز دارند بدانند که چه بخشي از سازمان براي سرمايه گزاري بهتر است و چه استراتژيهايي نسبت به سايراستراتژيها الويت بالاتري دارند، از همين رو اين مطالعه به دنبال رتبه بندي استراتژيهاي مختلف و بهبود ابعاد مختلف تئوري کارت امتيازي متوازن براي عملکرد سيستم ميباشد.
کياني فر (2012)، مقاله اي با عنوان "ارزيابي عملکرد سازماني با استفاده از کارت امتيازي متوازن و DEMATEL فازي" منتشر کرد.وي يکي از مدل هاي موثر براي ارزيابي سازمان ها را کارت امتيازي متو ازن ميداند که به بررسي تمام جنبه هاي عملکرد سازمان مي پردازد.
شجاعي و همکارانش در مقاله اي در سال 2012 بيان کرده اند که امروزه ، دارايي هاي ناملموس مثل منابع انساني، مشتريان و فرايندها نقش اساسي ايفا ميکنند به همين دليل در اين مقاله مطالعه اي براي راه اندازي استراتژي مناسب با استفاده از اجراي کارت امتيازي متوازن انجام گرفته است . بنتس و همکارانش در مقاله اي که در سال 2012 در برزيل منتشر کردند سه واحد مختلف مالي در شرکت ارتباطات از راه دور برزيل را مورد بررسي قرار داده و شاخص هاي هر بعد کارت امتيازي متوازن را تعيين کرده اند.
وو در سال 2012 مقاله اي را به منظور ساخت يک نقشه استراتژي براي موسسات بانکي با شاخص هاي کليدي عملکرد کارت امتيازي متوازن ارائه کرده است .
تحقيقات بسيار ديگري هم در زمينه ي BSC و تکنيک هاي MCDM ارائه شده است که از آن جمله ميتوان به تح قيقات لي و همکارانش در سال 2007، لياوو و چانگ و تي ساي و همکارانش در سال 2009، جواد دودانگه و همکارانش و هوانگ و همکارانش در سال 2010اشاره کرد. همچنين در سال 2011عبدالعي پور و همکارانش و وو و همکارانش تحقيقاتي را به انجام رساندند علاوه بر اين شيک و عبدالقادر و لي و همکارانش در سال 2012تحقيقاتي را انجام داده اند.
5- دسته بندي اطلاعات مقالات
آماره هاي مربوط به مقالات مرتبط با موضوع در چند دسته بندي کلي و به شرح زير بيان ميگردند. اعداد و ارقامي که به صورت درصد و تعداد در بخش هاي مختلف آمده است حاصل مطالعه محتوايي مقالات و تقسيم بنديهاي انجام گرفته ميباشند.
5-١- تقسيم بندي براساس محل انتشار مقالات
يکي از اصليترين وظايف کارت امتيازي متوازن موضوع ارزيابي عملکرد است ،که مسئله اي مهم و پرکاربرد در صنايع مختلف و سازمان - هاي متفاوت است .بنابراين پژوهش هاي مبتني بر کارت امتيازي متوازن در نقاط مختلف جهان انجام مي پذيرد اما در اين بين بعضي از کشورها بيشتر به اين امر ميپردازند در شکل (2) ،کشورهاي مختلفي که به بررسي کارت امتيازي متوازن و تلفيق آن با تکنيک هاي MCDM پرداخته اند، معرفي ميشوند و همان طور که از شکل پيداست دو کشور ايران و تايوان بيش ترين مقالات را در اين زمينه ارائه داده اند.

امريکا مونتگرو استراليا برزيل مالزي يونان ايران و مالزي چين کانادا کره جنوبي ترکيه هند تايوان ايران
52- تقسيم بندي براساس فازي يا غير فازي بودن مقاله بلمن و زاده 1970
اولين افرادي بودند که تصميم گيري در محيط فازي را پيشنهاد دادند وبدين ترتيب FMCDM را ابداع نمودند.اين متد تحليلي به طور گسترده اي در رابطه با مسائل تصميم گيري، شامل شاخص هاي چندگانه ارزيابي.انتخابي از آلترناتيوها و در زمينه هاي مختلف به کار گرفته شده است (٢٠١١ ,.Shaverdi et al). در مواردي مانند کارت امتيازي متوازن که با نظرات کارشناسان و خبرگان سروکار داريم ، استفاده از اعداد فازي اعتبار نتايج حاصله را افزايش مي دهد.مقالات بررسي شده حاکي از اين هستند که در 25% مقالات (15 مقاله ) از تئوري مجموعه فازي استفاده شده به همين ترتيب درصد بکارگيري تکنيک هاي مختلف MCDM فازي به صورت جدول (2) نمايش داده شده است :

5-3- تقسيم بندي براساس نحوه ي جمع آوري داده ها
در پژوهش هايي که در آنها مطالعه موردي انجام گرفته است ، شاخص هاي مربوط به چهار منظر کارت امتيازي متوازن به طرق مختلفي جمع آوري ميشوند. در 65٪ موارد 43 مقاله ) از نظرات خبرگان ، 26٪ (17 مقاله ) ادبيات موضوع و در مابقي موارد از چشم انداز سازمان و نقشه استراتژيک (4 مقاله ) استفاده شده است (در بعضي از مقالات دو يا چند روش انخاب شده است ). جمع آوري داده ها از خبرگان به صورت روش هاي مختلفي مانند مصاحبه ، روش دلفي، جلسات طوفان فکري و پرسشنامه ميباشد.