بخشی از مقاله
مروری برآلودگی غذاهای دریایی به ویبریو پاراهمولیتیکوس
چکیده
ویبریو پاراهمولیتیکوس باسیل گرم منفی صاف یا کمی خمیده و هالوفیل می باشد (احتیاج به یک تا 3 درصد نمک طعام دارد). در نتیجه ماهیان آبهای شور دریاها از منابع اصلی این باکتری می باشند. ویبریو پاراهمولیتیکوس یکی از گونه های
بیماریزا جنس ویبریو می باشد. این باکتری یک پاتوژن انسانی است که به صورت گسترده ای در محیط های دریایی انتشاریافته است. این باکتری غالبا از انواع غذاهای دریایی خام بویژه صدف جدا شده است. مصرف غذاهای دریایی خام یا نیمه پخته آلوده به ویبریو پاراهمولیتیکوس ممکن است منجر به بروز بیماری های گوارشی خطرناک نظیر اسهال، استفراغ،
سردرد و گرفتگی عضلات شکم شود. این باکتری یکی از عوامل اصلی بیماری های ناشی از مواد غذایی در بسیاری از کشورهای آسیایی، از جمله چین و ژاپن است. این مقاله مروری است برمسمومیت های غذایی ویبریو پاراهمولیتیکوس و
اطلاعاتی در مورد تشخیص آنها در مصرف غذاهای دریایی ارائه می دهد.
کلمات کلیدی: پاتوژن انسانی، مسمومیت غذایی، غذاهای دریایی، ویبریو پاراهمولیتیکوس
1
-1 مقدمه
بیماری های با منشای غذایی سلامت جامعه را با تهدید جدی مواجه می کنند. در ایالات متحده هر سال بیماری های با منشاء غذایی 60-80 میلیون نفر را مبتلا کرده و سبب مرگ 9000 نفر می شوند که ضرر اقتصادی آن تا 5 میلیون دلار در سال تخمین زده شده است. اپیدمیولوژی بیماری هایی با منشاء غذایی به سرعت در حال تغییر است و عوامل بیماری زای نوپدید و ارتباط آنها با ناقلین غذا در حال گسترش می باشد(. (Altekruse et al., 1997 ویبریو پاراهمولیتیکوس، یک باکتری گرم منفی میله ای، غیراسپورزا، دارای تاژک قطبی و متحرک در هنگام رشد در محیط مایع است که به طور طبیعی در آب های ساحلی و دریاها وجود دارد(.(Yutaka et al., 2006 دوز عفونی آن بیش از P6P10 سلول باکتری در هر گرم ماده غذایی، دوره کمون3-76 ساعت و طول دوره بیماری بین 1-8روز است(.( Jay et al., 2005 این باکتری به فراوانی از انواع مختلف فرآورده های دریایی شامل ماهی کاد، ساردین، صدف خوراکی، میگو، خرچنگ، لابستر، ماکرل و اختاپوس جداسازی شده است(.(Yi-Cheng et al., 2007 مصرف فرآورده های دریایی خام و یا نیمه پز به ویژه صدف های آلوده به ویبریو پاراهمولیتیکوس، منجر به ایجاد گاستروآنتریت حاد با علایم اسهال، سردرد، استفراغ، تهوع، دل پیچه و تب مختصر می شود ( Altekruse et al., 1997; Jay et al., 2005; Lin et al., 2005; Zhen-quan et al., 2008; Pouch .(et al ., 2001; Vuddhakul et al., 2007 اگرچه گاستروآنتریت ناشی از ویبریو پاراهمولیتیکوس اغلب خودمحدود شوندهP1P0F است، اما عفونت با این باکتری در افراد دارای بیماری کبدی و افراد دارای ضعف سیستم ایمنی منجر به سپتی سمی می شود که ممکن است زندگی آنها را به خطر بیاندازد . (Yi-Cheng et al., 2007 ) این باکتری به عنوان عامل اصلی مسمومیت غذایی در کشورهای آسیایی نظیر ژاپن، چین و تایوان شناخته شده است. علاوه بر این در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی نیز این باکتری سبب بیماری شده است Zhen-quan et al., 2008 ; Yi-Cheng et al., 2007) )معمولاً. جهت کنترل رشد و بقای میکروارگانیسم های بیماری زا در فرآورده های دریایی از روش های خشک کردن، دودی کردن، نمک سود کردن و
2
یا نگهداری در دمای پایین استفاده می شوند(.(Zhen-quan et al., 2008 اگرچه گزارش شده است که اغلب سویه های ویبریو پاراهمولیتیکوس به دمای پایین حساس هستند، اما برخی از سویه ها حداقل 3 هفته در دمای 4 درجه سانتی گراد زنده می مانند و در شرایط مناسب به طور گسترده رشد و تکثیر می یابند(. (Zhen-quan et al., 2008 علاوه بر این فعالیت آبی P1F1P در اغلب غذاهای دریایی خشک شده در محدوده ای نیست که از رشد ویبریو پاراهمولیتیکوس جلوگیری کند. گزارش ها نشان می دهد که خطر بیماری در مورد سویه هایی از ویبریو پاراهمولیتیکوس که قابلیت سازگاری با محیط های سرد را دارند افزایش می یابد(.(Zhen-quan et al., 2008 اغلب غذاهای دریایی در بازارهای دنیا به منظور نگهداری طولانی مدت P2F2P به صورت منجمد، خشک و شور عرضه می شوند. بنابراین بقاء و رشد ویبریو پاراهمولیتیکوس بیماری زا، یک نگرانی عمده برای بهداشت عمومی محسوب می شود(. (Zhen-quan et al., 2008
-2 آلودگی به ویبریو پاراهمولیتیکوس
-1-2 پراکنش در محیط های دریایی
پراکنش جمعیت ویبریو پاراهمولیتیکوس در محیط های دریایی بستگی به دمای آب دارد. طبق مطالعات اخیر برروی وقوع ویبریو پاراهمولیتیکوس در محیط زیست رشد اویستر در ساحل ارگان بین نوامبر2002 تا اکتبر 2003 رابطه مثبت و معنی داری بین ویبریو پاراهمولیتیکوس موجود در آب دریا و دمای آب با بالاترین جمعیت ویبریو پاراهمولیتیکوس درآب در فصل تابستان مشاهده شد(.(Duan, 2005
-2-2 شیوع در نرمتنان صدف دار
3
ویبریو پاراهمولیتیکوس یکی از عوامل اصلی ایجاد بیماریهای ناشی از اغذیه دریایی در کشورهای آسیایی می باشد. درجه آلودگی به ویبریو پاراهمولیتیکوس در شل فیش های خام نیز بستگی به درجه حرارت آب دارد. بنابراین احتمال مشاهده و تشخیص ویبریو پاراهمولیتیکوس در صدف های خوراکی صید شده درفصول بهار و تابستان بیشتر از زمستان می باشد. مطابق با دستورالعمل های FDA تعداد باکتری های ویبریو پاراهمولیتیکوس در هر گرم اغذیه دریایی باید از 10P4P سلول کمتر باشد(.(Hin-chung Wong et al., 2007 همچنین تراکم ویبریو پاراهمولیتیکوس در هنگام صید اویسترهای آلوده معمولا کمتراز 10P 3cfu/gP است(.(Kaysner et al., 2000 تعداد باکتری های ویبریو پاراهمولیتیکوس در هنگام صید در آب های گرمتر، می تواند بیشتراز 10P 3cfu/gP شوند (DePaola et al., 2000) و تعداد باکتری ها هنگامی که در معرض افزایش درجه حرارت قرار بگیرند، می توانند چندین برابر شوند. مطالعات نشان می دهد اگر اویسترها درمعرض دمای 26 P0cP قرار بگیرند، جمعیت ویبریو پاراهمولیتیکوس در اویستر های غیرمنجمد می تواند به سرعت 50-790 برابر نسبت به سطح اولیه در 24ساعت بعداز صید افزایش یابد .(Gooch et al., 2002)
-3 مسمومیت غذایی با ویبریو پاراهمولیتیکوس
-1-3وقوع مسمومیت درآسیا
شواهد حاکی از آن است که گاستروانتریت ناشی از ویبریو از متداول ترین مسمومیتهای غذایی در ژاپن است. باکتری ویبریو پاراهمولیتیکوس، مسئول بروز 70 درصد مسمومیتهای غذایی در سال 1982در ژاپن بوده است (Joseph et al ., 1982) و طبق گزارش در ژاپن درصد آلودگی ماهیها به ویبریو پاراهمولیتیکوس در سال 1976، %24 گزارش شده است (Farid, .(Ahmed, 1991 ویبریو پاراهمولیتیکوس اولین بار درسال 1951 در شهر اوساکای ژاپن به عنوان یک بیماری منتقل شونده از غذا شناخته شد(. (Daniels et al., 2000 طی مطالعه ای درایران برای شناسایی گونه های غالب ویبریو پاراهمولیتیکوس در مزارع میگو صورت گرفت، سلطانی و همکاران، درصد آلودگی به ویبریو پاراهمولیتیکوس را %29/2 گزارش دادند (سلطانی
4
وهمکاران، .(1379 در مطالعه دیگری در ایران، رضویلر و همکاران از مجموع 770 نمونه مورد آزمایش، 16نمونه (%2/1) آلوده پیدا کردند(.(Razavilar et al., 2003
2-3 وقوع مسمومیت دراروپا
برخلاف کشورهای آسیایی، به ندرت گزارشاتی از وقوع ویبریو پاراهمولیتیکوس در اروپا گزارش شده است. اگرچه به صورت پراکنده وقوع چند نمونه مسمومیت در فرانسه واسپانیا گزارش شده است. 8 مورد گاسترواینتریت به علت مصرف ماهی و نرمتنان صدفدار آلوده به ویبریو پاراهمولیتیکوس در اسپانیا در سال 1989 گزارش شده است(.(Molero et al., 1989 در سال 2001 شیوع ویبریو پاراهمولیتیکوس در ماهی در کشور پرتقال، 35 درصد و در یونان، %14 بوده است، ولی نمونه مثبت در انگلستان و فرانسه دیده نشد(. (Davies et al., 2001
-4تشخیص ویبریو پاراهمولیتیکوس
-1-4 بیشترین تعداد احتمالی MPN
روش بیشترین تعداد احتمالی((MPN که در سازمان غذاوداروی آمریکا شرح داده شده است به صورت رایج در تشخیص ویبریو پاراهمولیتیکوس استفاده می شود .(FDA, 1998) علاوه براین سازمان جهانی استاندارد نیز به صورت گسترده از روش (MPN)جهت تشخیص ویبریو پاراهمولیتیکوس استفاده می کند.(ISO), 1990
-2-4 واکنش زنجیره ی پلیمراز((PCR
جهت غلبه برضررهای احتمالی روش (MPN) در تشخیص ویبریو پاراهمولیتیکوس از روش واکنش زنجیره ی پلیمراز((PCR استفاده می شود.
-3-4 هیبریداسیون DNA
5
علاوه بر روش (PCR) روش هیبریداسیون DNA-DNA ازروش هایی است که جهت تشخیص ویژه ی ویبریو پاراهمولیتیکوس توسعه یافته است(.(Nishibuchi et al., 1985
-4-4روش کشت باکتریای
ویبریو پاراهمولیتیکوس طبق روش استاندارد شماره 9667-1ایران جداسازی می شود.که بدین منظور ابتدا 25 گرم از ماده غذایی در 225 میلی لیتر محلول نمکی %3/5 اضافه می شود و محلولی هموژنیزه از نمونه ماده غذایی به دست می آید. سپس 10میلی لیتر از هر نمونه هموژن به 100 میلی لیتر آلکالین پپتون واتر (APW) اضافه می گردد و در دمای 37 درجه سانتیگراد به مدت 14 ساعت نگهداری می شود. در ادامه از محیط غنی کننده سریال رقت تهیه می گردد و از هر رقت بر روی محیط کشت TCBS (تیوسولفات سیترات بایل سوکروز) کشت داده می شود. 18-24)ساعت در 37 درجه سانتیگراد) سپس از محیط TCBS جهت جداسازی کلونی های تیپیک ویبریو پاراهمولیتیکوس (کلنی های با رنگ سبز تیره، قطر2-4 میلی متر مرطوب و براق) استفاده می گردد. پس از اطمینان از خالص بودن کلنی های به دست آمده، آزمونهای بیوشیمیایی مورد نیاز جهت شناسایی ویبریو پاراهمولیتیکوس انجام می گردد . (آزمایشهای بیوشیمیایی عبارت بودند از: تستهای دکربوکسیلاز، تستهای ، TSI، ONPG، تست اکسیداز، تست تحمل نمک، رشد در دمای 42 درجه سانتیگراد، ایندول و.(VP
-5 کنترل وپیشگیری
رشد سریع این باکتری در فصلهای بهار و تابستان می باشد واغلب مسمومیتهای غذایی ناشی از آن در فصلهای گرم گزارش می شود، یعنی زمانی که دمای آب بالاتر از 15درجه سانتیگراد می باشد. این باکتری در نقاط مختلف جهان وجود دارد و جمعیت آن بستگی به فصل، شوری آب و آلودگی مدفوعی آن محل دارد. .(NFPA-food, 1998) درجه حرارت مناسب برا ی رشد آن از 35 تا37 درجه سانتیگراد می باشد ولی می تواند در محدوده 10 تا 44 درجه سانتیگراد رشد کند. رشد باکتری در کمتر از 5 pHو بالاتر از 11 متوقف می شود .هر چند گونه های مختلف ویبریو پاراهمولیتیکوس بسیار حساس به حرارت هستند و
