بخشی از مقاله
چکیده
سموم جانداران دریایی، ناشی از سموم جلبک هاي میکروسکوپی سمی است که در طی زنجیرة غذایی انباشته گردیده و این سموم موجب علائم و نشانه هاي نورولوژیک وگوارشی میشوند. براي انسان چهارنوع بیماري ناشی از مسمومیت با آبزیان صدف دار و شکوفایی جلبک سمی وجود دارد: مسمومیت با آبزیان صدف دار که فلج کننده است و مسمومیت با آبزیان صدف دار که توکسین هاي عصبی دارند ، مسمومیت با آبزیان صدف دار که سموم فراموشی دارند و مسمومیت با آبزیان صدف دار که سمومشان باعث اسهال می شود روشهایی که خیلی براي آزمایش توکسین هاي موجود در غذاهاي دریایی استفاده می شوند شامل کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و آزمایش روي موش هستند.
اما این روش ها گران و کند هستند و به اندازه کافی براي استفاده روزمره یا براي تجزیه و اندازه گیري در محیط کار مناسب نمی باشند، به عبارت دیگر این روشها بیشتر آزمایشگاهی اند و قابل اجرا درمحیط کار نیستند. براي تعیین سریع سموم در غذاهاي دریایی، توسعه حس گر هاي زیستی در این زمینه مورد توجه قرار گرفته اند.
واژگان کلیدي: آبزیان صدف دار، مسمومیت ،توکسین، حس گرهاي زیستی
مقدمه
حداقل 1200 گونه جانور دریایی سمی وجود دارند. ازاین رو، مسمومیتهاي غذایی در سراسر دنیا مشاهده می گردد. هر چند مسمومیتهاي مواد غذایی دریایی، نسبت به مواد دیگر غذایی، نادرتر است ولی علائم مسمومیت غذایی با جانوران دریایی در تشخیص هاي افتراقی، گیج کننده بوده و معاینات بالینی و تاریخچه دقیق مصرف مواد غذایی دریایی میتواند راه گشا باشد. آبزیان به عنوان یک منبع پروتئینی ارزشمند در سبد غذایی بسیاري از مردم وجود دارد و تخمین زده می شود که بین 15تا 20 درصد از پروتئین هاي حیوانی از منابع آبی تأمین میشود.
با این وجود این آبزیان می توانند داراي میزان خطرناکی از بعضی سموم و آلودگی ها تجمع یافته باشند که ممکن است هم براي ماهی و هم براي افرادي که آن ها را مصرف می کنند مخاطره آمیز باشد. در حال حاضر تهدید روز افزون مسمومیت با غذاهاي دریایی شواهد زیادي دارد. سردسازي فرآورده در محل صید و حمل و نقل مناسب آن باعث شده است که شیوع این موارد بسیار کاهش یابد. اقتصاد بسیاري از شهرهاي ساحلی وابسته به تولیدات دریائی است، از این رو تشخیص توکسین ها بی نهایت مهم است.
سموم جلبکی، عامل بیش از 60 هزار توأم مسمومیت در سال بوده که با نرخ مرگ و میر1/5درصد می باشند. فرآیند کشند قرمز در نتیجه رشد سریع نوعی جلبک تک سلولی میکروسکوپی اتفاق می افتد که معمولاً مضر نیست. متاسفانه، تعداد کمی از گونه ها - جلبک هاي مضر تولید توکسین هاي قوي می کنندکه می توانند در زنجیره غذایی منتقل شده و سبب مرگ زئوپلانکتون ها، ماهیان صدف دار و نهایتاً انسان هایی که از آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم تغذیه کرده اند شوند. نرمتنان فیلتر کننده مثل اویستر ، می توانند طی فرآیند کشند قرمز براي انسان سمی شوند.
مصرف غذاهاي دریایی آلوده به سموم جلبکی، موجب پنج نوع سندرم مسمومیت غذایی در انسان میشوند که شامل مسمومیت فلجی با صدف، مسمومیت فراموشی با صدف، مسمومیت اسهالی با صدف و مسمومیت با ماهیان هستند. بیشتر این سموم، نوروتوکسین هستند و در مقابل گرما، ثابت میمانند. از این رو، پخت و پز، موجب حذف سمیت آنها در مواد غذایی نمیگردد
کلمه سم - توکسین - از یک واژه در یونان باستان به نام توکسیکون گرفته شده است. توکسین، یک ماده سمی تولید شده توسط سلول هاي زنده و ارگانیسم ها می باشد. این اصطلاح براي اولین بار توسط یک شیمیدان آلی به نام لودویگ برایگر مورد استفاده قرار گرفت. اصطلاح بیوتوکسین گاهی براي نشان دادن منشاء زیستی سم استفاده می شود. توکسین ها بصورت مولکول هاي کوچک ، پپتیدها یا پروتئین هایی می باشند که می توانند از طریق تماس یا جذب توسط بافت هاي بدن و برهمکنش با ماکرومولکول هاي زیستی از جمله آنزیم ها و یا گیرنده هاي سلولی ایجاد بیماري کنند.
بطور کلی براي انسان چهارنوع بیماري ناشی از مسمومیت با آبزیان صدف دار و شکوفایی جلبک سمی وجود دارد: مسمومیت با آبزیان صدف دار که فلج کننده است و مسمومیت با آبزیان صدف دار که توکسین هاي عصبی دارند ، مسمومیت با آبزیان صدف دار که سموم فراموشی دارند و مسمومیت با آبزیان صدف دار که سمومشان باعث اسهال می شود روشهایی که خیلی براي آزمایش توکسین هاي موجود در غذاهاي دریایی استفاده می شوند شامل کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و آزمایش روي موش هستند.
هستند و به اندازه کافی براي استفاده روزمره یا براي تجزیه و اندازه گیري در محیط کار مناسب نمی باشند، به عبارت دیگر این روشها بیشتر آزمایشگاهی اند و قابل اجرا درمحیط کار نیستند. براي تعیین سریع سموم در غذاهاي دریایی، توسعه حس گر هاي زیستی در این زمینه مورد علاقه قرار گرفته اند. اکثر توکسین هاي در مواد غذائی دریائی ترکیبات غیر پروتئینی هستند مثل ساکسی توکسین، اوکادائیک اسید و دومانیک اسید . این مولکول ها به وسیله دودي کردن، منجمد کردن و پختن معمولی از بین نمی روند .
ابزار ساده و قابل حمل جیبی ساخته شده است که براي تعیین توکسین هاي در غذاهاي دریائی در محل قابل استفاده است. نتایج در مقایسه با نتایج حاصل از ابزارهاي مرسوم آزمایشگاهی نشان دادند که می توان توکسینها در آبزیان دریایی - غذاهاي دریایی - را که در آب هاي آلوده پرورش یافته اند را با این وسیله بطور مستقیم اندازه گیري نمود. توسعه حس گرهاي ایمنی الکتروشیمیایی یکبار قابل مصرف نشان داد مزایایی چون حساسیت، سرعت، اقتصادي بودن و حساس بودن این روش در مقایسه با روش هاي تجزیه و اندازه گیري قبلی مثل MBA و HPLC قابل مقایسه می باشند. از سویی، این حسگرهاي ایمنی الکتروشیمیایی جهت آزمایش هاي تشخیص ، جداسازي و تعیین توکسین ها با حداکثر سرعت، کاربرد دارند.
سنسورهاي ایمنی زیستی
حس گر هاي ایمنی روش هاي تجزیه و اندازه گیري هستند که بطور اختصاصی ترکیب ماده هدف را تعیین کرده و یک علامت در رابطه با غلظت ماده مورد آزمایش را نشان می دهند. حسگرهاي ایمنی الکتروشیمیایی، آنتی بادي ها یا آنتی ژن ها را بعنوان عناصر تشخیص دهنده زیستی همراه با انتقال دهنده هاي الکتروشیمیایی به کار می گیرند اصول آزمایش هاي ایمنی بر اساس توانایی آنتی بادي ها جهت تشکیل کمپلکس با آنتی ژ ای مر وطه می باشد.
رایج تر ن نوع آزما ش ای ایم که با استفاده از ازتباط ب ن آنز م و آزما ش ز س تحت عنوان ٥ELISA مشهور است امورزه مورد استفاده قرار می گیرد. اصول این روش بعنوان یک روش آزمایش ایمنی در فاز جامد می باشد که فعل و انفعال بین آنتی ژن-آنتی بادي در سطح جامد رخ می دهد.آنزیم هاي نشان دار استفاده شده در چنین آزمایش هاي ایمنی معمولاً اکسی ردوکتازها مثل ژراکسیداز یا آنزیم هاي هیدرولیتیک مثل آلکالین فسفاتاز هستند که باعث تولید فرآورده هاي الکترواکتیو حاصل از واکنشهاي آنزیمی می کنند.
شناسایی اسید دوموئیک
اسید دوموئیک یک توکسین دریایی است - توسط فیتوپلانکتن هاي تولید می شود - و مهمترین علت مسمومیت با آن استفاده از آبزیان صدف دار می باشد که باعث بیماري می شوند. این سم طبیعی نادر از تعدادي آمینو اسیدهاي سمی براي سیستم عصبی تشکیل شده است که بر ضد گلوتامات، یک ترکیب انتقال دهنده امواج عصلبی در سیستم عصبی عمل می کند و باعث تولید اتصال با گلوتامات در مغز می کند و باعث تحریک سیستم عصبی و دنهایت ایجاد ضایعه درد می نماید و در نتیجه باعث از بین رفتن تعادل در انسان می گردد.
