بخشی از مقاله
نقش باورهای مذهبی در افزایش سرزندگی تحصیلی
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی نقش پیشبینی کنندگی باورهای مذهبی در افزایش سرزندگی تحصیلیبود. آزمودنیهای این تحقیق شامل 257 نفر از دانشآموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان رابر با میانگین سنی 15-18 سال بود که شامل کل جامعه آماری نیز میباشد. مشارکت کنندگان، پرسشنامه سرزندگی تحصیلی و باورهای مذهبی آذربایجانی را تکمیل نمودند. برای بررسی پایایی از شیوه آلفای کرونباخ و برای بررسی روایی از شیوه تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج گویای نقش پیشبینی کنندگی باورهای مذهبی در سرزندگی تحصیلی بود. به عبارتی با افزایش باورهای مذهبی میتوان شاهد افزایش روحیه سرزندگی و نشاط در تحصیل و یادگیری در افراد بود.
کلمات کلیدی: سرزندگی تحصیلی، باور مذهبی.
1
مقدمه
سرزندگی و نشاط انسان، به دلیل تاثیر شگرفی که بر تمام ساختارهای شخصیت1 و بروز رفتارهای انسان دارد، پیوسته مورد توجه پژوهشگران حوزه تربیت بوده (مرادی، جعفری و عابدی، .(1384 انسان در مسیر زندگی خود همواره با چالش ها و فرصتهایی روبه رو بوده و در برخورد با این مشکلات از تواناییهای خود بهره برده و راهبردهایی را برای مدیریت موقعیت، انتظارات، سازگاری و کنار آمدن به کار میگیرد. این توانایی ها شامل توانمندیهای زمینه ای، شخصی و تاریخی است (کار2، ترجمه شریفی و نجفی زند، .(1385 اما بخش قابل توجهی از این چالشهای پیش رو مربوط به دوره نوجوانی است که چالشهای تحصیلی از قبیل نمره کم، استرس، تهدید روحیه اعتماد به نفس در نتیجه عملکرد، کاهش انگیزش و تعامل از جمله این موارد است. دوره تحصیل، دوره ای از زندگی است که تغیرات اجتماعی و شناختی به سرعت در آن اتفاق می افتد (اسپییر3، .(2000
عواملی که باعث سازگاری آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی می شوند، اساسیترین عوامل مورد بررسی رویکرد مثبت می باشند. بر طبق این رویکرد توجه بیشتر معطوف به سلامت روانی افراد و یافتن پاسخی برای سوال چه می توانست باشد است، به دنبال راهی که بتواند به افراد کمک کند تا شایستگیهای خود را بروز دهند (حسینی قمی،.(1390 این رویکرد به دنبال افزایش شادمانی و سلامت است و بر مطالعه علمی در مورد نقش نیرومندی های شخصی و ارتقای سلامت بهینه تاکید دارد (کار، .(1385 ماحصل این شادمانی و سلامتی روان سازگاری در زمینه های مختلف زندگی از جمله سازگاری در انتقال به محیط یا موقعیت جدید در روابط بین فردی و در موقعیتهای آموزشی که از آن تحت عنوانسازگاری تحصیلی یاد میشود (پتوس4، 2006؛ دهقانی زاده، حسینچاری، .(1391 این سازگاری نیازمند داشتن تواناییها و استعدادهایی است که افراد را دربرابر فشارها و مشکلات حوزه تحصیلی مقاوم میکند که از آن تحت عنوان سرزندگی تحصیلی5 یاد میشود. سرزندگی تاب آوری فرد را در حوزه روانشناسی مثبتنگر نشان میدهد. سرزندگی تحصیلی به عنوان توانایی دانشآموز برای موفقیت در مواجهه با موانع و چالشهای زندگی تحصیلی تعریف میشود. مارتین و مارش(2008) 6 سرزندگی تحصیلی را پاسخی مثبت سازنده و انطباقی به انواع چالشها و موانعی که در عرصه زندگی تحصیلی تجربه میشوند میدانند. چالشها، موانع و فشارها جزء پایدار محیط های آموزشی و مدارس هستند (مارتین و مارش7، 2006، 2008، گنزانز وپادیل8ا، 1997،اوراسترین و براون9، 10، 1999، دهقانی زاده، حسینچاری، .(1391دانش آموزانی که در امر سازگاری تحصیلی با مشکل روبه رو می شوند احتمالاً در سایر ابعاد زندگی دچار مشکل میشوند (روسر؛ اکلس و سامروف11، .(1998 یکی از عواملی که به نظر میرسد میتواند نقش شایانی در رشد سرزندگی تحصیلی داشته باشد باورهای مذهبی است. احتمال میرود افرادی که باورهای مذهبی قوی-
2
تری دارند از شادابی و سلامت روان بیشتری برخوردار باشند. این اعتقادات و به طور اخص مذهب به عنوان یک عامل اصلی در زندگی بسیاری از افراد است و میتوان میزان دینداری فرد و تعهد او به آداب و تعالیم دینی و مذهبی را یکی از عوامل موثر بر بهداشت روانی فرد دانست (فیروزی، امینی، اصغری و مقیمی دهکردی،.(1392 در عصر حاضر یک سلسله پرسشها و تردیدهایی در ذهن قشر جوان ایجاد شده است که ماحصل آن به وجود آوردن اضطراب و تشویش شده است. روانشناسان معتقدند که تنها روزنه ای که امید است آتش این اضطراب را بخواباند داشتن ایمان به خداوند و اعتقاد به منبع حقیقت و یک قدرت مافوق انسانیت است، زیرا تنها نیرویی که میتواند بر مشکلات فایق آید نیروی الهی است (صدری، جعفری، .(1389
محققین و روانشناسان عصر حاضر معتقدند که آلام روحی، هیجانات و فشارها ی بیرونی موجب بیماری میشوند. در چنین شرایطی داشتن ایمان و اعتقاد به خداوند به عنوان مبدا حقیقت و یک قدرت مافوق تصور می تواند ما را از این چالش نجات بدهد ( مطهری، (98 :1368 به طور کلی باورهای مذهبی از ارکان اصلی فرهنگ هر ملتی است وشیوه زندگی یکی از شاخص های ارزشمند سلامت روان است. به طور کلی باورهای مذهبی با واسطه یا بی واسطه در سلامت روان دخیلند واین باورها و ارزشهای مذهبی از عناصر مهم تشکیل دهنده شخصیت است (رشیدپور، (73 :1371
عشق به خداوند انسان را به فعالیت و کار و کوشش وا می دارد و روحیه خودباوری و امید به آینده را در او دو چندان می کند. کسی که خود را به عنوان عنصری مفید تلقی میکند سلامت روان و سرزندگی او تامین میشود. بررسی ها نشان داده کسانی که با آموزش های دینی پرورش یافته اند بیشتر از افرادی که چنین آموزش هایی نداشته اند در راه اهداف ارزنده اجتماعی گام برداشته اند چرا که برای آنها رضایت پروردگار بالاترین کار است (احمدی، .(84 :1374 آنچه که ذهن انسان را به تفکر و تلاش واداشته، معرفت نفس یا خود شناسی است که به خوبی میتوان دید که تعالیم اسلام و قرآن کریم مناسب ترین راه برای رسیدن به خودشناسی و رشد شخصیت و ارتقای نفس به مدارج کمال انسانی است. می توان به کمک حقایقی که در تعالیم اسلامی و قرآنی در باره حالات روانی انسان آمده شخصیت انسان را رشد بدهیم و انگیزه های موجد اصلی رفتار و عوامل هماهنگ کننده شخصیت را بشناسیم، چرا که مبانی دین مبین اسلام و قرآن سخن پروردگاریست که به طبیعت و اسرار آفرینش آگاهتر است. (صدری، جعفری، .(1389
در یک مداخله بالینی نقش دعا کردن توسط خود و دیگران بر میزان اضطراب و افسردگی و عزت نفس از طریق شاخص های ذهنی و عینی ارزیابی شده است. یافته ها نشان داد که در تمام شاخص های ذهنی و در بیشتر شاخص های عینی، دعا کاهش اضطراب و افسردگی و افزایش عزت نفس و سرزندگی را موجب شده است (اولایر،.(1999 در واقع دین تعبیری روانشناختی است که میتواند روی نتایج زندگی انسان اثر بگذارد (رفیعی هنر و جان بزرگی، .(1389 از طرفی تاثیر باورهای مذهبی چه به عنوان مولفه ای موثر در سبک فرزندپروری و چه به عنوان عاملی موثر در رشد سرزندگی تحصیلی ضرورت وجوب چنین پژوهشی احساس شد. لازم به ذکر است که آشنایی با وضعیت جهت گیری مذهبی در نوجوانی و جوانی در سامان دادن به فرایض دینی و فهم وتلاش برای تدبیر روش هایی برای رشد و پرورش شخصیت سالم دینی و بالطبع تاثیر آن در نوع نگرش فرد به تمام حیطه های تحصیلی، شغلی و شکل گیری سرزندگی تحصیلی موثر میباشد بر این اساس پژوهش حاظر به منظور آگاهی از تاثیر مولفه باورهای مذهبی در پیشبینی سرزندگی تحصیلی انجام شده است. به طور واضحتر این پژوهش برآن بود که نقش متغیرها پیشبین باورهای مذهبی
