بخشی از مقاله
نقش شهرهای فرودگاهی در توسعه اقتصادی فرودگاهها
چکیده
از آنجا که فرودگاهها نقش بهسزایی در پیشرفت و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف ایفا میکنند، در دهه های اخیر برای دستیابی به توسعه اقتصادی،در فرودگاه های بزرگ دنیا، تغییرات بنیادینی حاصل شده است که از جمله این تغییرات می توان به توسعه شهرهای فرودگاهی اشاره نمود.امروزه فرودگاه ها دیگر زیرساخت های ساده برای جابجایی مسافران و یا محموله و بار نیستند، بلکه این مکان ها به شهرهای متراکمی( با ارائه انواع خدمات) تبدیل شده اند که در آنها فرودگاه، یکی از عناصر می باشد. بررسی خصوصیات شهرهای فرودگاهی و مطالعه نمونه های موفق این نوع فرودگاهها میزان تحقق توسعه اقتصادی در فرودگاه ها را آشکار می سازد. لذا با بررسی این موارد میتوان از آنها به عنوان راهکاری جهت توسعه حمل و نقل هوایی استفاده نمود.
واژه های کلیدی: فرودگاه- توسعه اقتصادی- شهر فرودگاهی
-1مقدمه
با نگاهی کوتاه به تاریخچه فرودگاه ها می توان گفت که فرودگاه در ابتدا مکانی برای ترانزیت و جابجایی مسافر یا محموله بود.با گذشت زمان و توسعه تدریجی فرودگاه ها، طیف وسیعی از تسهیلات و خدمات به مسافران،کارمندان و سایر مراجعین ارائه شد. در سالهای اخیر، تجارتهای جهانی از طریق فرودگاه ها تغییرات و پیشرفتهای بنیادی داشتهاند. امروزه فرودگاهها دیگر آن محیط ساده و دارای زیرساختها برای مسافر و حمل بار نمیباشند. فرودگاههای اصلی در حال پیشرفتن از یک محیط دارای زیرساختهای هوایی صرف، به یک شهر متنوع با یک فرودگاه در مرکز آن همراه با پیشرفتهای تجاری و فعالیتهای مردمی میباشند. فرودگاه هایی با این گونه ساختار شهرهای فرودگاهی نامیده میشوند.فرودگاه های آمستردام و هیثرو لندن،
اولین شهرهای بزرگ فرودگاهی در دنیا بودند و به دنبال آنها، فرودگاه های دبی، هنگ کنگ و این چه ئون (Incheon) شهر سئول نیز تلاش هایی را برای تبدیل شدن به یک شهر فرودگاهی انجام دادند. .امروزه فرودگاه هایی همچون هیثرو لندن و آمستردام و هنگ کنگ ،بیشتر مراکز خرید هستند تا مکان های سنتی ترانزیتی.بیش از یک دهه است که اهمیت فضاهای تجاری خرد همانند فروش اغذیه و نوشیدنی و لباس در فرودگاه ها مورد توجه قرار گرفته است.این قبیل فروشگاه ها با جذب مسافران فرصت هایی برای کسب درامد و رونق اقتصادی در فرودگاه پدید می آورند. فضاهای تجاری فرودگاه تنها به مراکز مرتبط به اغذیه و لباس و خرید منتهی نمی شود،بلکه مراکز تفریحی و سرگرمی بی شماری در فرودگاه ها وجود دارد که بسیار درآمدزا می باشند.
-2توسعه اقتصادی فرودگاهها
در طرحهای جدید توسعه فرودگاه ها توصیه شده است که علاوه بر توسعه بخشهای مرکزی هوایی و خدمات وابسته به آن (بخش هوانوردی)، فرودگاه های اصلی و مهم بایستی تسهیلات تجاری با اهمیت و جریان درآمدی خود( بخش غیر هوانوردی) را توسعه دهند. در ذیل برخی از نکاتی که در جهت توسعه فرودگاهها مفید می-باشند، ارائه گردیده است.
➢ فرودگاهها بایستی ایمنتر و بر اساس مشتریمداری ساخته شوند. این الزام جهت اطمینان از زیرساختهایی بر اساس تقاضا، حداکثر ظرفیت کاربردی و مدیریت کارآمد، با توجه به مسائل بخش خصوصی میباشد.
➢ ساخت فرودگاههای جدید تجاری جهت رشد ترافیک هوایی مجاز میباشد.
➢ به بخش خصوصی در ساخت و مدیریت فرودگاهها جهت افزایش درآمد، آزادی عمل داده شود.
➢ »شهرهای فرودگاهی« در بین شرکای بخش خصوصی توسعه داده شوند.
➢ زمینهای خالی در فرودگاهها بایستی ارزیابی شده و برای ساخت تسهیلات مربوط به بخش هوایی توسعه داده شوند (نظیر مجموعههای حملونقل بار و تعمیر و نگهداری هواپیما).
➢ زمینها در نقاط دوردست و بدون کاربری فرودگاهها برای خدمات تجاری غیرهوایی و با اهداف ایجاد تفریح و سرگرمی (نظیر کلوپها، رستورانها، مجموعههای ورزشی، بازی و تفریح) به کار گرفته شوند. بخش ساختار هوایی، اجاره زمینها را بر اساس سیاست تجاریسازی برای سرمایهگذاری خصوصی تنظیم نموده است .[6]
-3ماهیت شهرهای فرودگاهی
نخستین گام برای درک شهرهای فرودگاهی و تشخیص آنها از فرودگاه های معمولی، تعریف شهر فرودگاهی می باشد. تعریف روشن و استانداردی برای شهر فرودگاهی وجود ندارد.این تعریف به شرایط اجتماعی-سیاسی، جغرافیایی و فرهنگی محیطی بستگی دارد که فرودگاه در آن قرار گرفته است. اما در یک نگاه کلی می توان شهر فرودگاهی را به صورت زیر تعریف نمود: تغییر و گذار از فرودگاه یک شهر به شهر یک فرودگاه..[1] یک شهر فرودگاهی شامل تعدادی از عناصری است که یکدیگر را تقویت می کنند و از آنجا که شهر فرودگاهی نام
دارند، هم به نیازهای حمل و نقلی مسافران پاسخ می دهند و هم نیازهای فردی آنها را تامین می کنند. به عبارت دیگر یک شهر فرودگاهی مانند فرودگاه های دیگر دارای خدمات و تسهیلات مرتبط با حمل و نقل هوایی می باشد و علاوه بر این خدمات، همانند یک مرکز شهری، امکانات و تسهیلات شهری نظیر دفاتر تجاری و اداری،فروشگاه های متنوع تجاری،امکانات تفریحی و سرگرمی و غیره را ارائه می دهند.
از آنجا که هدف از احداث شهرهای فرودگاهی ترکیبی از اهداف تجاری، شهری و فرودگاهی می باشد،موفقیت شهرهای فرودگاهی با بهره گیری از اصول برنامه ریزی فرودگاه،برنامه ریزی تجاری و برنامه ریزی شهری حاصل می شود.[2]به طورکلی برای ایجاد یک شهر فرودگاهی موفق،راهبرهای زیر در نظر گرفته می شود:
✓ راهبرهای توسعه زیرساخت های مرتبط با فرودگاه ( باند، سالن ترمینال، پارکینگ و ...)
✓ برنامه ریزی جامع کاربری اراضی اطراف فرودگاه
✓ برنامه ریزی جامع برای فروشگاه های خرد جذاب
✓ برنامه ریزی و بازاریابی مناسب
✓ مراکز شهری با کاربری های مختلط در اطراف فرودگاه
✓ مراکز خرید در داخل و خارج فرودگاه
✓ مراکز تفریحی و سرگرمی خرد در داخل و خارج فرودگاه
✓ برنامه ریزی شهری
✓ برنامه ریزی توسعه اقتصادی.[3]
-4خدمات و عناصر شهرهای فرودگاهی:
عملکرد شهرهای فرودگاهی حاکی از رشد زیرساختهای هوایی و تبدیل آنها از فرودگاه محض به مجموعههای تجاری دارای عملکرد چندگانه میباشد که هم نیازهای هوایی را مرتفع ساخته و هم دارای پیشرفت تجاری میباشند. خرید از دستگاههای خودکار، رستوران و کالاهای انحصاری، جاذبههای فرهنگی، هتلهای مجهز، مجموعههای تجاری، مراکز همایش و نمایش، سرگرمی، مراکز مهم توزیع، ساخت و مونتاژ، انبار کالاهای فاسد شدنی و خنک برای نگهداری، آذوقهرسانی و دیگر خدمات غذایی، ناحیه تجاری آزاد و ناحیه آزاد گمرکی، زمین گلف، مغازه های فروش حراج کارخانهها و خدمات انفرادی و خانوادگی، نمونههایی از خدمات شهرهای فرودگاهی میباشد. علاوه بر این به منظور گسترش عملکردهای بازرگانی و ارائه خدمات به مسافران،در نواحی پیرامونی فرودگاه ها خدماتی مثل هتل ها،دفاتر شرکتی و اداری، مجتمع های تجاری، مراکز نمایشگاهی و سالن های کنفرانس،مناطق لجستیکی و تجارت آزاد ارائه می شود .[4]
