بخشی از مقاله
نقش واحد R&D برکارآفريني وارزش افزوده بنگاه هاي کوچک و متوسط
چکيده
تعريف ارائه شده ازسازمان همکاري و توسعه اقتصادي از R&D شامل کار خلاقي است که بر پايه اي نظام يافته انجام مي شود، تا گنجينه دانش علمي و فني حاصل از آن ، به منظور ابداع کاربردهاي جديد، مورد بهره برداري قرار بگيرد. قبل از جنگ جهاني دوم تنها معدودي از موسسات خصوصي و خدماتي ، تحقيقاتي براي صنايع انجام مي دادند. اما فعاليت هاي R&D زمان جنگ به سرعت پيشرفت کرده و حجم پيچيدگي هاي واحدهاي R&D افزوده شدند که در نتيجه بهبود فزاينده محصولات جديد را همراه داشت . درجه اهميت به R&D و حم يت دولت ها و سهم R&D از GDP نشاندهنده درجه توسعه يافتگي کشورها مي باشد. براي بررسي بهتر جايگاه R&D در کشور ايران و درجه هم افزايي شبکه اي آن در اين گزارش ابتدا مطالعات کتابخانه اي صورت گرفته است و الگوهاي حمايتي چند کشور توسعه يافته مورد بررسي قرار گرفت که همه آنها حاکي از ايجاد شبکه و ارتباط بين واحدهاي R&D در بخش دولتي و خصوصي همراه با ارتباط صنعت و دانشگاه مي باشد و ايجاد ارتباط و هم افزايي شبکه اي در کشور مامي تواند به بهترين نحو در قالب تقويت پارک هاي علم و فناوري عملي گردد.
سپس وضعيت R&D در صنايع استان کرمان مورد بررسي قرار گرفت . براساس نظرات مديران درصد بالايي از آنها به R&D
اهميت داده و به يجاد آن اقدام و آن را موثر در سودآوري و خلق ارزش مي دانستند. اما نکته مهم در پايان همه مطالب نشاندهنده لزوم حمايت حساب شده دولت از R&D و عملياتي شدن نتايج وزمينه سازي جهت شبکه اي شدن فعاليت هاي
R&D دارد.
کلمات کليدي
تحقيق و توسعه ، بنگاه کوچک و متوسط (SME)، خلق ارزش ، ارزش آفريني شبکه اي
مقدمه
در دنياي امروز واحد R&D، اساسي ترين عامل توليدات جديد و پيشرفت صنعتي هر کشور محسوب مي شوند. چون توان رقابتي توليدات را افزايش داده و با تنوع بخشيدن و ارتقاي کي ت يف کالاها، باعث جلب مشتري ازساير کشورها مي شوند. اصولا ارتقاي دانش فني در يک کشور مرهون R&D در تمام سطوح از جمله حوزه صنعت است . در حال حاضر خلاقيت ها، ابتکارات و نوآوري ها بزرگترين دار ئي شرکت ها و مراکز صنعتي روز دنياست . به علت پيشرفت علوم و تکنولوژي ، افراد قادر به پيشبرد
R&D به صورت منفرد نيستند، بنابراين بايد به صورت گروهي انجام شود. R&D در زمان کنوني تابع سازمان يافته و هدايت
١
شده فعاليت دولت ، موسسات خصوصي و صنايع است . براي بيان اهميت R&D در دنياي امروز بايد گفت امروزه R&D از موضع حاشيه نشيني خارج شده و در خط مقدم جبهه رقابت و نوآوري قرار دارد. توليد اطلاعات مستلزم تحقيق است ، بنابراين انتظار مي رود در عصر اطلاعات ، تحقيق يکي از مهمترين شغل ها به شمار آيد.
روش تحقيق
روش تحقيق مورد استفاده در اين مقاله توصيفي مي باشد.
در اين مقاله ابتدا به مطالعات کتابخانه اي پرداخته مطالبي راجع به مفهوم ، تاريخچه ، مزايا و مشکلات R&D ازسايت هاي مرتيط دريافت نموده و سپس با شناسايي واحدهاي کوچک و متوسط در سطح استان کرمان و مراجعه مستقيم و تکميل پرسشنامه ارتباط بين واحد R&D و خلق ارزش در آنها را بررسي و به تجزيه و تحليل نتايج و ارائه پيشنهادات عملي پرداخته ايم .
فرآيند R&D
شناسايي نيازها يا استعدادها، پيدايش انديشه ها، آفرينش ، طراحي ، توليد، معرفي و انتشار يک محصول و فرآيند با نظام تکنولوژيک تازه
سازمان همکاري و توسعه اقتصادي (OECD)،R&D را اين چنين تعريف مي کند: کار خلاقي که بر پايه اي نظام يافته انجام مي شود، تا گنجينه دانش علمي و فني حاصل از آن ، به منظور ابداع کاربردهاي جديد، مورد بهره برداري قرار بگيرد.
(مهدوي ، ۱۳۸۱)
تاريخچه R&D:
توجه به R&D، بعد از جنگ جهاني دوم ، به صورت فزاينده در نظر بوده و قبل از آن تنها معدودي از موسسات خصوصي و خدماتي ، تحقيقاتي براي صنايع انجام مي دادند. مديريت سازمان R&D، در سال هاي قبل از جنگ جهاني دوم به علت کوچک بودن اين موسسات پيچيده نبود و رويارويي فعاليت هاي R&D با ديگر عوامل ، به سادگي انجام مي گرفت . پس از جنگ جهاني دوم ، ايالات متحده آمريکا از طريق سرمايه گذاري بر روي ن ايج بدست آمده از فعاليت هاي R&D زمان جنگ ، به سرعت پيشرفت کرده و به حجم و پيچيدگي واحدهاي R&D افزوده شد که توليد فزاينده محصولات جديد را به همراه داشت . در واقع از زمان جنگ جهاني دوم تاکنون ، R&D به عنوان عامل اصلي رشد و دگرگوني جوامع صنعتي شناخته شده است .
R&D در تاريخ تکامل و رشد خود سه نسل را طي کرده است :
نسل اول : در اين نسل ، آزم يشگاه ها محل فعاليت دانشمندان بود و در حقيقت در اين مرحله تح يقات عمدتا بصورت فردي انجام مي گرفت که موجب اختراعات و تحولات عظيمي نيز شدند.
نسل دوم : در اين نسل واحدهاي R&D صنعتي در کارخانجات با محدوديت شديد بازار و رقابت روبرو بودند. مشخصه R&D
از اين زمان به بعد اين است که اينگونه تحقيقات تنها در بستر فعاليت خلاق و پويايي مجموعه تکنولوژي هاي مرتبط با محصول و در پيوند متقابل و تنگاتنگ با صنعت معني و مفهوم يافتند.
نسل سوم : در اين نسل واحد اي R&D هستند که وظايف ، نقش و محتوايشان تحول نويني پيدا کرده است . امروزه R&D
در سراسر دنياي پيشرفته صنعتي به يک فعاليت عمده صنعتي و دولتي تبديل شده و به صورت سازمان هايي درآمده است که علاوه بر احاطه و پاسخگويي به مسائل صنعتي و تکنولوژيکي ، با مسائل سياسي ، امنيتي و فرهنگي در ارتباط بوده ويکي از ابزارهاي قدرت به مع اي در دست داشتن توسعه صنعتي و در پي آن توسعه اقتصادي جامعه تلقي مي شود. اکنون R&D به مديران کارخانجات يا موسسات بلکه به مسئولين مملکتي و امنيتي نيز گزارش مي دهد. بنابراين دوران کنوني را بايد دوران
٢ ارتباط منسجم و ارگانيک ميان حوزه نوين R&D (حوزه عمل مشترک دانشگاه و صنعت ) و دولت دانست . (ساحتي مهر،
(۱۳۸۲ شاخص هاي R&D:
شاخص مهمي که در R&D مطرح است ، نسبت پژوهشگران در هر ميليون نفر جمعيت کشور است . اين شاخص از ۲ جنبه
بسيار حائز اهميت است :
۱- نشاندهنده تناسب نيروي کارآمد پژوهشگر نسبت به جمعيت ، به مثابه ميزان اشتغال به تحقيق مي باشد.
۲- اهميتي را که يک جامعه براساس علم به حرفه علمي و تکنولوژي مي دهد، نشان مي دهد. زيرا در کشورهاي درحال توسعه ، حرفه مزبور به ندرت شغل معتبري تلقي مي شود.
عوامل فرهنگي وميزان تخصيص سرمايه گذاري در بخش تحقيق و توسعه نسبت به توليد ناخالص ملي از عمده ترين شاخص هاي مرز بين کشورهاي يشرفته و عقب افتاده است . براساس ارقامي که در سالنامه آماري يونسکو درج شده است ، در کشورهاي توسعه يافته در هر ميليون نفر، ۲۰۰۰ نفر يا بيشتر در فعاليت هاي تحقيق تي به عنوان پژوهشگر مشارکت دارند در حالي که در کشورهاي عقب مانده مشابه افراد مزبور به ندرت از مرز چند صد نفر تجاوز مي کند. (حميدي زاده ، ۱۳۶۹)
منبع : سايت يونسکو
با توجه به ارقام جدول فوق در کشور ايران نسبت هزينه R&D به توليد ناخالص ملي کمتر از ساير کشورهاي منتخب مي باشد. يکي از عوامل پيشرفته بودن کشورها در بالا بودن نسبت فوق مي باشد که معمولا در کشورهاي توسعه يافته بالاي ۲ مي باشد. اختلاف چشمگير ديگري که وجود دارد، توزيع سهم R&D ازهزينه ناخالص داخلي در بخش دولتي مي باشد که ارقام مربوط به ايران با ساير کشورها اختلاف بسيار زيادي دارد و نشاندهنده دولتي بودن بيشتر فعاليت ها از جمله R&D مي باشد.
اما وضعيت کلي قابل مشاهده در جدول صعودي بودن روند شاخص هاي R&D مي باشد که نشاندهنده بالا رفتن اهميت
R&D در همه کشورهاست .
ويژگي منابع انساني در سازمان R&D (ويژگي کارکنان دانش محور):
استوارت بيان مي دارد که کارکنان دانش محور نسبت به کارکنان سنتي ، در چندين مورد تفاوت دارند و اقدامات و سياست هاي آموزش و توسعه آنها توسعه يافته تر است .
۱- کارکنان دانش محور در ارزش اصلي شرکت نقش دارند. آنها به خلاقيتي که تحرک سازماني را بوجود مي آورد، کمک مي کنند.
۲- کارکنان دانش محور خوب آموزش ديده ، خودانگيخته و توفيق گرا هستند.
۳- کارکنان دانش محور سيار هستند. آنها مي توانند هر کجا جابجا شوند و مهمتر اينکه غالبا مي توانند هر جايي کار کنند.
۴- کارکنان دانش محور خواهان رهبري هستند نه مديريت . آنها راجع به کارشان بيشتر ازيک مديري مي دانند که حتي آنها را آموزش مي دهد. (Menk &Quey ,٢٠٠١)
۵- در يک سازمان R&D معمولا افرادي موفقند که ذهني تحليل گر، کنجکاو، مستقل و متفکر داشته ، داراي شخصيتي درونگرا بوده و به فعاليت هاي علمي و رياضي علاقمند باشند. چنين افرادي اغلب بافرهنگ ، قابل انعطاف ، خودانگيخته و کار محورند.
۶-براي تشکيل يک گروه R&D به افراد کارآفرين ، راهبران پروژه ، رابط هاي اصلي ، مر يان ، کارکنان روابط عمومي نياز است .
(جين ، تريانديس ، ۱۳۷۶)
