بخشی از مقاله
چکیده :
گردشگري روستایی در دنیاي امروز یکی از بخشهاي مهم فعالیتهاي اقتصادي محسوب می شود. این فعالیت مهم اقتصادي از دیدگاههاي مختلفی موردتوجه قرارگرفته است؛ عده اي آن را به عنوان بخشی از بازار گردشگري و عدهاي دیگر آن را سیاستی براي توسعه روستایی قلمداد میکنند،در این میان گردشگري روستایی به عنوان راهبردي براي توسعه روستایی با چالشهایی مواجه است.این مقاله می کوشد به اهم چالشهاي پیشروي توسعه گردشگري روستایی کشور بپردازد. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی بوده و در آن از تکنیکهاي کتابخانهاي و اسنادي جهت تحلیل و طبقه بندي چالشهاي اساسی استفاده شده است.
آثار و نتایج تحقیق نشان میدهد توسعه گردشگري روستایی با چالش هاي مهمی روبرو بوده و به دو بخش چالشهاي درونی یا مردمی و چالشهاي بیرونی یا سازمانی تقسیم میشود. از چالشهاي درونی می توان به سنت گرایی، قوم گرایی، موانع فرهنگی و اجتماعی و از چالشهاي بیرونی می توان به ضعف حمایت بخش دولتی از گردشگري روستایی، تک بعدي نگري به گردشگري روستایی، کمبود تأسیسات اقامتی و زیربنایی اشاره نمود.
کلیدواژهها: توسعه روستایی، چالش، گردشگري روستایی، ایران.
-1 مقدمه
گردشگري روستایی طی سال هاي1970درمناطق روستایی آلپ شکل گرفت.این نوع گردشگري شباهت زیادي به اکوتوریسم دارد با این تفاوت که در یک محیط روستایی انجام می پذیرد و اهداف آن وسیع تر است،همچنین گردشگري روستایی بخشی از بازار گردشگري و منبعی براي اشتغال بوده و می توان آن را ابزار مهمی براي توسعه ي اجتماعی واکولوژیکی جوامع روستایی قلمداد کرد.درکشورهاي بسیاري این امربا خط مشی هاي کشاورزي درارتباط است وغالباً به عنوان راهبردي براي حفظ محیط زیست وفرهنگ سنتی روستایی ارتقا داده می شود.
مسلما گردشگري نقش اساسی درمیزان توسعه وحفظ ذخایر نواحی روستایی ایفا می کند. بطور کلی گردشگري روستایی از دوجنبه داراي اهمیت است، یکی به عنوان فعالیتی در گستره جهانی ودیگري نقش آن برتوسعه سیاستهاي منطقه اي ومحلی؛ بنابراین می توان گفت گردشگري روستایی رهیافت جدیدي در متون توسعه روستایی است که همچون توسعه داراي ابعاد وآثار گوناگونی است. از این رو دیدگاه ها و نظریه هاي مختلفی در مورد توسعه گردشگري در مناطق روستایی و نحوه ارتباط آن با توسعه روستایی می توان بیان کرد ؛ چنان که بسیاري توسعه گردشگري را تنها راه رشد توسعه مناطق روستایی میدانند ازاین رو می توان عنوان کرد،گردشگري عنصراصلی حرکت به سوي احیا و بازسازي مناطق روستایی است - شارپلی، - 36:1380
،علاوه بر مطالب ذکر شده از گردشگري روستایی به عنوان کاتالیزوري کارآمد براي بازسازي وتوسعه اقتصادي واجتماعی نواحی روستایی یاد شده به طوري که طی سال هاي اخیردر سراسر اروپا براي رفع چالش هاي اقتصادي و اجتماعی نواحی حاشیه اي و یا روستاهایی که با کاهش فعالیت هاي کشاورزي سنتی روبه روشده اند،گردشگري در کانون توجه قرار گرفته است. سیاستگزاران و برنامه ریزان براي گردشگري به چشم صنعتی که ثبات اقتصادي وجمعیتی را براي جوامع روستایی به دنبال دارد می نگرند و بسیاري هم می پندارند توسعه گردشگري راه حل بسیاري از مشکلاتی است که مناطق روستایی گرفتار آنهاهستند - قادري، - 25:1382
، بنابراین می بایست با شناسایی حساب شده توانایی ها و پتانسیل هاي گردشگري و همچنین چالش هاي فراروي توسعه گردشگري در نواحی مختلف کشورازجمله نواحی روستایی، اقدامات و برنامه هاي مفیدي جهت استفاده بهینه ازاین پتانسیل ها ومتعاقب آن رفع چالش هاي گردشگري در نواحی روستایی صورت بگیرد. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که مهم ترین چالش هایی فراروي توسعه گردشگري روستایی کدام موارد هستند و راهکارهاي برون رفت از این چالش ها چیست؟
-2 اهمیت و ضرورت گردشگري روستایی درایران
بر همگان آشکار است که گردشگري،درکشوري با اقلیم ایران،ارزنده، اثر بخش وبا حداکثر بازدهی اقتصادي همراه نیست ، کشور ایران با تمدن کهن وطبیعت چهار فصل، شرایط متنوع آب و هوایی و جاذبه هاي فرهنگی، تاریخی ، طبیعی، اقلیمی و همچنین گسترش آداب رسوم محلی،بادراختیار داشتن صدها مولفه گردشگري وبخصوص مولفه گردشگري روستایی با یکی از بی نظیرترین کشورهاي جهان درحوزه ي گردشگري به شمار می آید ولی چرا ما با این همه پتانسیل، نتوانسته ایم بیش از2 میلیون گردشگر در سال جذب کنیم ، این پرسشی است که فقط سازمان ایران گردي کشور نباید پاسخگوي آن باشد ،گردشگري مسئله اي نیست که فقط یک ارگان یا دستگاه در آن دخالت داده شود - ایمانی،. - 22:1388
دولت جمهوري اسلامی ایران در راستاي برنامه هاي توسعه روستایی خود از گردشگري روستایی غافل نبوده و حدود 380 روستا را به عنوان روستاهاي هدف گردشگري انتخاب و برنامه هایی براي حمایت از سرمایه گذاران در این روستاها در دست دارد. بدون شک دستیابی دولت و دست اندرکاران امر توسعه روستایی به اهداف خود در رابطه با توسعه ي گردشگري در نواحی روستایی مستلزم شناخت فرآیند گردشگري، طبقه بندي رویکردها،چالش ها، سیاست ها و آثار اجتماعی- فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادي است تا با پشتوانه علمی و آگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده به انتخاب یک راهبرد منطقی، واقع گرا توام با برنامه ریزي و مدیریت صحیح گردشگري در چهار چوب فرایند توسعه همه جانبه و پایدار دست یازد.جدول شماره یک، وضع موجود روستاهاي کشور از نظر میزان بهره مندي از جاذبه هاي گردشگري بر اساس آمارنامه هاي موجود در سال 1385آمده است .
-3 چالش هاي گردشگري روستایی
برنامه ریزي خوب ضرورتی است که اگر برنامه گردشگري روستایی ازآن بهره مند شود،می تواند سود رسانی خوبی براي جوامع روستایی داشته باشد ،که درنهایت افزایش درآمد رادرپی خواهد داشت. اما رسیدن به این فرآیند و تبدیل شدن این گونه گردشگري به یک فرهنگ درجوامع مختلف با مشکلات عدیده اي برخوردار است که بطور مستقیم یاغیرمستقیم افزایش یا کاهش درآمد روستائیان راتحت تاثیر قرار می دهد، حل ویا تعلیل این مشکلات می تواند کمک شایانی درنیل به اهداف گردشگري روستایی - علی الخصوص افزایش درآمد - نماید .
باتوجه به این که یکی از اهداف برنامه ملی توسعه ومدیریت گردشگري درایران افزایش فرصت هاي اقتصادي درمناطق روستایی است،موانع و تنگناهاي پیشروي گردشگري روستایی را می توان به موانع و چالش هاي درونی یا مردمی و بیرونی یا سازمانی طبقه بندي وتقسیم کرد . در ادامه به تشریح هر یک از این چالش ها می پردازیم :
