بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از مهمترین اهداف در هر سازمان ، ارتقاي سطح بهره وري آن است و با توجه به اینکه انسان در ایجاد بهره وري نقشی محوري دارد ، درخواست هاي او در سازمان اثري کلیدي بجا می گذارد . از طرفی تولید بیشتر و بهینه میسر نمی شود مگر از طریق تولید بهره وري . راهکارهاي افزایش بهره وري مستلزم شناخت کافی وضعیت موجود و فرهنگ کاري شرکت هاست . با توجه به تفاوت هاي مهم در فرهنگ کاري شرکت ها و وضعیت موجود آنها می توان گفت راهکارهاي افزایش بهره وري نیز در آنها متفاوت خواهد بود . در این مقاله به صورت خلاصه به تعاریف ، تاریخچه ، اهمیت بهره وري و همچنین عوامل مؤثر در ارتقاي ایجاد شرایط لازم براي بهبود بهره وري و چالش هاي بهره وري در مدیریت دولتی ایران می پردازیم .
مقدمه :
سازمان ها مجموعه اي از عوامل انسانی ، تکنو لوژي ، فنی ، ساختاري ، فرهنگی و دیگر عناصر محیطی هستند که در راستاي تحقق مجموعه هدف هاي از پیش تعیین شده و مشترك در تعاملند . بدون شک با توجه به اینکه این هدف ها و منافع افراد لزومًا برهم انطباق نداشته ، شیوه مواجهه مدیران در ایجاد تعادل ، کاهش تعارض و استفاده بهینه از توانایی هاي بالقوه افراد و عناصر حائز اهمیت است . در این راستا کارکنان هر سازمان مهمترین جزء سازمان محسوب می شوند که بی توجهی به خواست و تأمین نیازهاي مورد نظر آنها غیرقابل اجتناب است .
مجموعه دستاوردهاي علمی نشان می دهد از ساده ترین لوازم گرفته تا پیشرفته ترین فناوري هاي پیچیده محصول خلاقیت و نوآوري اندیشمندانی بوده که طی سالهاي متمادي بر اساس دانش و ارتقاي فکري انسان خلق شده است . بنابراین پایه اصلی ثروت هر کشور را منابع انسانی تشکیل می دهد که از آن به عنوان عامل اصلی یاد می شود و منابع طبیعی و مادي به عنوان عوامل تبعی نامیده میشوند .
با توجه به اینکه در کنار عامل فرهنگی ، عوامل تکنولوژیک ، اجتماعی ، سیاسی واقتصادي به عنوان عوامل تشکیل دهنده محیط خارجی و از سوي دیگر شرایط حاکم در داخل سازمان در کنار بلوغ و نگرش افراد در هر سازمانی حائز اهمیت است ، اما درك و بینش مدیر به عنوان رأس هرم یک سازمان در بهره وري مطلوب از توانایی ها وظرفیت هاي عوامل یاد شده می تواند به راهبري و هدایت این عوامل درجهت تحقق هدف هاي گروه و سازمان منجر گردد . بهره وري از واژه هاي همیشه پویا است که همواره در معرض تکامل و تغییر است . اگر بهره وري را فرهنگ استفاده بهینه و مطلوب از امکانات در دسترس قلمداد کنیم ، بدیهی است از این منظر همگی در برابر این نعمت هاي الهی مسئولیت داریم . در واقع در چنین مفهومی است که نسل هاي آتی نیز با الگو پذیري شایسته ، اساس و بنیاد زندگی خود را بنا می نهند .
تاریخچه بهره وري :
بهره وري - PRODUCTIVITY - در لغت به معنی قدرت تولید و بارور بودن و مولد بودن به کار رفته و در ادبیات فارسی ، بهره وري ، با فایده بودن و سود برندگی معنی شده است . دررابطه با تعریف کاربردي بهره وري نیز تعاریف مختلفی ارائه شده که برخی از آنها به قرار زیر است .
- استیگل در تعریف بهره وري می گوید : نسبت میان بازده و مرتبط به عملیات تولیدي مشخص و معین است
- ماندلا بهره وري را چنین تعریف کرده است : بهره وري به مفهوم نسبت بازده تولید به واحد منابع مصرف شده است که با یک نسبت مشابه دوره پایه مقایسه شده و به کار می رود .
بنابراین ، اگر ما در هر موردي نسبت خروجی به ورودي را محاسبه کنیم ، درواقع میزان بهره وري را براي آن موضوع به دست آورده ایم که جهت بررسی آن می توانیم به شاخص هاي مهمی که در این زمینه در سطح جهانی از سوي شرکت هاي مهم و پیشرفته به کار رفته است اتکا کنیم . البته بهتر است به جاي انتخاب بهترین شاخص ، یک الگو - BENCHMARK - براي شرکت خود برگزینیم و جهت دستیابی به آن حرکت کنیم . در اینجا بد نیست به تعریفی در این زمینه که از سوي سازمان بین المللی کار - ILO - به کار رفته است بپردازیم . بهره وري عبارت از رابطه بین ستاده حاصل از یک سیستم تولیدي با داده هاي به کاررفته مانند زمین ، سرمایه ، نیروي کار و غیره به منظور تولید آن ستاده است . - احدي نیا ، ناصرالدین ، . - 1392
بیش از دو قرن پیش ، لغت بهره وري براي اولین بار به وسیله »کویزنی - 1766 - « در یک مجله کشاورزي استفاده شد . از آن زمان تاکنون این لغت در موارد مختلف و سطوح گوناگون ، به ویژه در رابطه با سیستم هاي اقتصادي به کار رفته است - تانژن، . - 2002 چنین استدلال می شود که بهره وري یکی از مهمترین متغیرهاي تأثیرگذار بر فعالیت هاي اقتصادي - تولیدي است - سینگ و دیگران. - 2000 مثلاً »گراسمن - 1993 - « درباره بهبود بهره وري که یکی از مزیت هاي کلیدي براي رقابت پذیري در بنگاه هاي اقتصادي است ، چنین اظهار نظر میکند : شرکت ها بایستی بدانند که یکی از سلاح هاي اصلی آنان براي دستیابی به مزیت هاي قیمت و کیفیت در رقابت با دیگران ، درآمدهاي حاصل از بهره وري است.
علی رغم این حقیقت که بهره وري به عنوان یکی از حیاتی ترین عوامل تأثیرگذار بر رقابت پذیري شرکت هاي تولیدي درنظر گرفته میشود ، بسیاري از پژوهشگران معتقدند بهرهوري در اولویت اول قرار ندارد و کسانی که بر فرایند تولید تأثیر دارند ، آن را به دست فراموشی سپرده اند - سینگ و دیگران 2000؛ سینک و توتل، 1989؛ برومن، . - 2004 یکی از دلایل این امر، فقدان توافق مشترك درباره معناي واقعی این واژه است.
اگرچه این لغت به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد ، اما اغلب درست فهمیده نمی شود و این امر به نادیده گرفته شدن بهره وري ، یا حتی تصمیم گیري بر خلاف آن منجر می شود - تانژن2002؛فورستر، - 1993 » .چو - 1988 - « معتقد است اگرچه مفهوم بهره وري از مدت ها پیش وجود داشته است ، اما تعداد قابل توجهی از افرادي که هر روزه درباره بهبود بخشیدن به کارایی واحدهاي صنعتی تصمیم گیري می کنند ، نمی دانند چگونه به این سؤال ساده که بهرهوري چیست پاسخ دهند.
بیجورکمن - 1991 - پیشنهاد می کند که تصمیم گیري هاي مربوط به بهبود بهره وري ، اغلب براساس عقاید شخصی به جاي یک دیدگاه مشترك و عمومی انجام میشود . یک بازنگري نسبتًا ساده از ادبیات نشان می دهد : کسانی که واژه بهره وري را به کار میبندند ، بندرت آن را تعریف می کنند . از تعابیر متعدد این واژه و همچنین پیامدهایی که بر اثر این اختلافات ایجاد می شود ، آگاهی کامل ندارند . براي واژه بهره وري تعاریف و رویکردهاي لغوي و همچنین ریاضی وجود دارد . همه اینها نشان می دهد بهره وري واژه اي چند بعدي است که معنی آن می تواند بسته به زمینه اي که در آن استفاده می شود ، متفاوت باشد . در هر صورت این واژه ویژگی هاي کلی مشترکی را نیز دربر می گیرد.
در مهندسی صنایع ، بهره وري به طور کلی به صورت رابطه بین ستانده - مثلاً کالاهاي تولید شده - به درونداد - مثلاً منابع مصرف شده - در فرایند تولید تعریف میشود - سومانث، . - 1994 اگرچه اختلاف نظرهاي متعددي درباره همین نسبت اولیه ]یعنی برونداد/درونداد[ وجود دارد ، اما دروندادها و بروندادها اغلب آنقدر گسترده هستند که این تعریف از بهره وري را مفید می سازند . هدف تعاریف لغوي بهره وري ، توضیح مفهوم آن است . تعاریف لغوي مفید هستند ، چرا که میتوانند »معیاري« را براي ایجاد دیدگاهی مشترك از اهداف سازمان به وجود آورند . آنها همچنین می توانند براي تعیین و توضیح اهداف راهبردي سازمان مورد استفاده قرار گیرند - بیجورکمن، - . - 1991 باقري ، افسانه ، 2006 میلادي - .
اهمیت بهره وري :
در عصر حاضر بهره وري را یک روش ، یک مفهوم و یک نگرشی در باره کار و زندگی می نامند و در واقع به آن به شکل یک فرهنگ و یک جهان بینی می نگرند . بهره وري در همه شئونات ، کار و زندگی فردي ، اجتماعی می تواند دخیل باشد و یک شاخص تعیین کننده درآمد سرانه هر کشور است و براي افزایش بهره وري ملی هر کشور باید درآمد سرانه آن کشور افزایش یابد .
