بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروز، برخورداری همه انسانها از آموزش با تاکید بر نقش اساسی معلمان در ارتقای کیفی آموزش بسیار مورد توجه است. امروزه به دلیل افزایش حجم دانش و اطلاعات، افراد با استفاده از شیوه یادگیری جدید می توانند به طور مستقل به مطالعه ی دانش و استفاده از آن بپردازد. یادگیری الکترونیکی و شبکه ای ، فضای محصور آموزشی سنّتی را در معرض چالش قرار داده است. پدیده جهانی شدن و فناوری اطلاعات دو عامل اساسی و تاثیر گذار در بحث آموزش و پرورش می باشد بنابراین لازم است در تعیین استراتژی حرکت آموزش و پرورش، زمینهای فراهم شود که کلیه نخبگان فکری در نظام آموزشی کشور سهیم گردند. نیروهای دانش محور با همراستایی با تغییرات دنیای امروز می توانند تحولات شگرفی را در آموزش و پرورش ایجاد نمایند و آموزش و پرورش باید سعی نمایند با ایجاد انگیزه حس مشارکت این افراد را تقویت نمایند. در این مقاله به بررسی لزوم حضور افراد دانش محور در سازمان آموزش و پرورش و ویژگی های این افراد می پردازیم.
واژگان کلیدی: آموزش و پرورش، افراد دانش محور، فناوری اطلاعات، جهانی شدن، دانشگاه
-1 مقدمه
در دنیای امروز، برخورداری همه انسانها از آموزش با تاکید بر نقش اساسی معلمان در ارتقای کیفی آموزش بسیار مورد توجه است. کمبود معلم آموزش دیده و حرفه ای در کشورهای در حال توسعه چالش عمده است. بر اساس سند داکار مشارکت جامعه مدنی و بخش خصوصی برای تحقق اهداف آموزش برای همه، ضروری است و دولت ها تعهد دارند که برای تحقق برنامه آموزش برای همه، منابع و امکانات کافی فراهم کنند - یونسکو، . - 1990 موضوع مهم دیگر در در کشورهای کمتر توسعه یافته توان پاسخگویی معلمان به چالشهای قرن بیست و یکمی است. آموزش هم در محتوا و هم در شکل دچار تحول شده است. مفهوم سنتی معلم با چالش اساسی مواجه است و معلمان باید خود را با شرایط چدید تطبیق دهند. آموزش و پرورش در زمینه کیفیت آموزشی دچار مشکل است و بخشی از ضعف کیفیت آموزشی، به چگونگی جذب ، آموزش و نگهداشت معلمان برمی گردد.اغلب معلمان آموزش های لازم برای حرفه معلمی را ندیده اند و در طول خدمت به ندرت در کلاس های ضمن خدمت، اطلاعات و دانش و روشهای آموزشی خود را بازنگری و اصلاح کرده اند - کاشانی و همکاران، . - 1392
آموزش و پرورش باتوجه به مسئولیت آن در تربیت پانزده میلیونی دانشآموزان و با توجه به اینکه 40 درصد از کل کارمندان دولت، معلمان هستند، نیازمند نگاهی نو با برنامهها و راهکارهایی نو است. در کشوری که در بخش آموزش و پرورش »تعداد 14997966 دانشآموز و حدود یکمیلیون شاغل و تعداد 151523 آموزشگاه دارد تحول در آموزش و پرورش ضرورتی انکارناپذیر و امری بدیهی محسوب میشود - معاونت برنامهریزی و توسعه مدیریت، - 86-85 ارائه شیوهای جدید از تلفیق تجارب مفید گذشته و برنامههای آموزشی و پرورشی پیش رو با نگاه به فناوری اطلاعات، شیوه های نوین تدریس، توسعه جهانی و فواید و مضرّات آموزش جهانی و با حفظ اصول و ارزشهای مقدس نظام جمهوری اسلامی این ضرورت را مضاعف مینماید - افتخاری، - 1383 آنچنان که رهبر معظم انقلاب فرمودهاند: »ما نمیتوانیم فقط در اندیشه شهید مطهری توقف کنیم باید از آن نهایت استفاده را ببریم.« لازمه ایجاد تحول، بهرهگیری از خرد جمعی است؛
به ویژه اندیشه استادان و علمای حوزه و دانشگاه گریزناپذیر به نظر میرسد و برتری از آن ملتی است که از آگاهی، منطق و کتاب بهعنوان ابزار توسعه انسانی استفاده کند. مهمترین سرمایه هر کشوری مغزهای متفکر، تکنیک و تخصصهای انسانی آن محسوب میشوند. بنا به عقیده محققان و دانشمندان، در میان مجموعه عوامل تولید، هیچکدام به اندازه انسان تحصیلکرده در رشد و توسعه همهجانبه یک کشور مؤثر نمیباشد؛ چرا که ممالک پیشرفته، که دارای نیروی انسانی متخصص و کارآمدند، از مدتها قبل توجه خود را به این نکته متمرکز کردهاند که باید در جذب و پرورش و بهکارگیری مناسب نیروی انسانی متخصص و تحصیلکرده به شدت تلاش نمایند - هاشمی و پور امین زاد، - 1390 در این مقاله تلاش گردیده تا به اهمیت تعامل میان سازمان آموزش و پرورش و نیروهای دانش محور و دانشگاهی اشاره شود و با بررسی نیازهای جدید در حوزه آموزشی، نقش نیروهای دانش محور بیان گردد. در ادامه به ویژگی نیروهای دانش محور و تاثیر آن در ارتقا سطح آموزش اشاره می گردد و راهکارهایی در جهت ایجاد انگیزه این بیان خواهد شد.
-2 ضرورت مسئله: تعامل بیشتر میان آموزش و پرورش و نیروهای دانش محور امروزه افزایش حجم دانش و اطلاعات ، کهنه شدن سریع مطالب درسی، تغییرات سریع جوامع و غیرقابل پیش بینی بودن آینده، لزوم آموزش و یادگیری مداوم را به جای آموزش مقطعی ایجاب می کند.از سوی دیگر آموزش مداوم شیوه ی یادگیری جدیدی رامی طلبد، شیوه ای که به وسیله ی آن فرد بتواند به طور خودگردان و مستقل و برای همه ی عمر به مطالعه ی دانش و استفاده از آن بپردازد. از این رو اهمیّت و ضرورت کنارگذاشتن شیوه ها و راهبردهای سنّتی در آموزش و پرورش و تدریس و توجّه به راهبردها و شیوه های جدید آموزشی آشکار می گردد. یادگیری الکترونیکی و شبکه ای ، فضای محصور آموزشی سنّتی را در معرض چالش قرار داده است. در فضای مجازی فراگیران صرفاً معانی را شرح نمی دهند ؛ بلکه فعالانه در خلق معانی مشارکت می جویند و به جای دانش رسمی ، بر کسب مهارت های اساسی تاکید می کنند. در فضای مجازی ، نقش جدید معلّم ، کمک به فراگیران برای دسترسی به اطلاعات و کاربرد آن است - بدخشان، . - 1388
مدارس کنونی اغلب تلاششان معطوف به گفتن و انباشتن دانش است. آنها به خطا ، دانش را واقعیتی غیرقابل تغییر ، غیر شخصی و ایستا می دانند و مقصدشان انتقال دانش به فراگیران است. رویه های سنّتی انتقال دانش از طریق متن ، ورقه ، تمرین و مانند آن ، توجّه جوانانی را که در جهان اشباع شده از رسانه ها به سر می برند ، به خود معطوف نمی کندلذا. معلّمان باید در معرض تحوّلات آموزشی قرار بگیرند و آگاهی بیشتری از قابلیّت فناوری های جدید بیابند و به موازات آن راهبردهای طرح شودورود. فناوری ها به مدارس ، منجر به آموزش و یادگیری بهتر می شود و اغلب محقّقان معتقدند این تحوّل منجر به تغییر یادگیری معلّم مدار به رویکرد دانش آموز مدار می شود - سرکارآنی، . - 1382 برای رشد و پیشرفت در زمینه ی تعلیم و تربیت ، پذیرش و سازگاریا باین نوآوری از سوی معلّمان ، مدیران ، معاونان وسایر افراد ذینفع ضروری است؛ چه این فناوری دامنه ی وسیعی از ابزارها را برای تدریس ویادگیری فراهم می کند. می توان گفت که سازگاری نوآورانه فرایند تصمیم گیری برای به کاربردن نوآوری است. سازگار شدن معلّمان با فناوری اطلاعات و ارتباطات بیانگر توسه ی معنادار و زمینه های معتبر در کلاس درس است - عظیمی، . - 1382
امروزه دانش از رویکرد سنتی به رویکرد های جدید تغییر پیدا کرده است. پدیده جهانی شدن مطرح گردیده که بر آموزش و پرورش نیز به شدت تأثیرگذار است. سرعت دانش جدید بهنحوی است که مؤسسات »آموزشی- علمی«، دیگر برای آماده کردن دانشآموزان و ورود به بازار کار کافی نیستند. دانش کسب شده در مدارس و یا دانشگاهها بهسرعت کهنه و منسوخ خواهد شد. کاربردی بودن دانش جدید، ناپایداری و بافت خاص آن، بر این تأکید دارند که هر کشور برای سهیم شدن در نیروی کار، ناچار است که خود را برای یادگیری در طول عمر آماده کند. بنابراین، جهانی شدن حکم میکند که هر جامعهای به جامعه یادگیرنده تبدیل شود و این مهم باید از همان دوران ابتدایی آموزش در هر جامعه ای وارد شود. معلمان به عنوان سنگرداران مباحث آموزش خود باید از این اطلاعات بر خوردار باشند و بتواندد مفاهیم را به دانش آموزان خود انتقال دهند - صبوری خسروشاهی، . - 1389 بنابراین در عصر حاضر فناوری اطلاعات و دانش جهانی دو عامل اساسی و تاثیر گذار در بحث آموزش و پرورش می باشد و معلمان به عنوان تاثیر گذارترین افراد در بحث هدایت و آموزش باید آموزش های لازم را در این عرصه ها ببینند. در ادامه بحث به جایگاه فناوری اطلاعات و بحث جهانی شدن دانش به تفضیل می پردازیم.
1-2 تاثیر فناوری اطلاعات
معلّمان کارگزاران اصلی تعامل موفقیّت آمیز با فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی اند.همان طور که هر معلّمی روش خودش را در استفاده از تخته سیاه یا هر ابزار دیگری در تدریس دارد، چگونگی استفاده از فناوری در آموزش و چگونگی تلفیق فناوری در تدریس ، نیز به تجربه و نگرش معلّمان بستگی زیادی دارد. معلّمان در کلاس های امروز ، باید آماده ی فراهم آوردن فرصت های یادگیری فناوری محور برای دانش آموزان باشند. در حقیقت فرد اصلی در کمک به فراگیرندگان برای
