بخشی از مقاله
خلاصه
موضوع بازاریابی شبکه ای امروزه به یکی از مباحث روز جامعه تبدیل شده و جمعیت کثیری از افراد جامعه را به خود مشغول داشته است. در همین زمان، طرح ها و پلن های متفاوتی توسط برخی شرکتها ارایه شده که مبحث بازاریابی شبکه ای را به نحوی تبدیل به بازاریابی هرمی نموده است. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این موضوع از دیدگاه قرآن و فقه پرداخته شده و با استناد به محاسبات ریاضی، مضرات این طرح ها به اثبات رسیده و ضمن مقایسه این طرح ها با نحوه صحیح اجرای آن در راستای تعالیم دینی و شرعی، در نهایت راه کارهای مناسب ارایه می گردد.
مقدمه
در اواخر سال 1970 تجارت الکترونیک برای آسانتر شدن معاملات اقتصادی به صورت الکترونیکی تعریف شد. این فناوری به شرکتها و سازمانها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد، و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی، میدهد. از آن موقع مردم با کلمهای به عنوان تجارت الکترونیک با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکلهای امنیتی و سرویسهای پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند. - ایران, . - 1387
بازاریابی شبکهای به نوعی از شیوه فروش گفته میشود که در آن شرکتها محصولات خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه به فروش میرسانند و مشتریان پس از خرید در صورت تمایل میتوانند محصولات شرکت را بازاریابی کنند و در ازای آن سود دریافت کنند. میتوان گفت که تقریبا تجارت الکترونیک و بازاریابی شبکهای هر دو از یک اصل تبعیت میکنند. یعنی خرید مستقیم محصولات از یک کمپانی بدون دخالت واسطهها و معرفی محصولات کمپانی به دیگران توسط مشتریان خود کمپانی. اما تفاوت در یک نکته است.
کمپانی که محصولاتش را از شیوهی تجارت الکترونیکی میفروشد؛ در حقیقت از طریق گروهی از مشتریانش است که محصولات را پسندیدهاند و مایلند که نزدیکانشان نیز از مزایای آن محصولات برخوردار شوند و موضوع کمیسیون اهمیت چندانی ندارد. اما در بازاریابی شبکهای کمیسیون حرف اول را میزند. یعنی مشتریان به عنوان یک تجارت و به نیت دریافت کمیسیون، برای کمپانی بازاریابی میکنند. این تجارت، دو نوع سالم و ناسالم دارد.
حرفه بازاریابی شبکهای در ایران به مدت چهارسال است که فعالیت رسمی خود را تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت آغاز نموده است. دراین مدت 4 سال، 21 شرکت موفق به اخذ مجوز از این وزارتخانه شدهاند و متعهد به رعایت دستورالعمل بازاریابی شبکهای مصوب این وزارتخانه گردیده اند. نوپا بودن این صنعت در کشور ما و عدم آموزش و آشنایی با اصول حرفه ای این فعالیت، مشکلات عدیدهای را بر سر راه مشارکت کنندگان در آن به وجود آورده است.
به گونه ای که در برخی موارد به دلیل عدم عملکرد مناسب، نارضایتیها هم در بین بازاریابان و هم در بین مصرف کنندگان محصولات ارائه شده توسط شرکت های فعال در این عرصه، افزایش یافته است. با توجه به مزیت های برشمرده شده توسط فعالان این حرفه و تاثیرات عملکرد آن بر روی اقتصاد کشور، لزوم فرهنگ سازی و آموزش صحیح اصول بازاریابی شبکهای به منظور پیشگیری از مشکلات جدی تر در این زمینه و همچنین عدم نزدیک شدن آن به مرز فعالیت های هرمی، احساس میشود. - اصناف, . - 1395
-1بدست آوردن مال هنگفت بدون انجام کار متناسب با آن
-1-1 اکل مال به باطل
موضوع اکل مال بالباطل در آیههای 29و30و161 سوره نساء و 188 سوره بقره و 34 سوره توبه آمده است. و از انجایی که خداوند نسبت به بندگان خود مهربان است به آنها هشدار داده است و اعلام خطر کرده است که مراقب باشبد که مبادا مبادلات مالی نادرست و اقتصاد ناسالم، اجتماع آنها را به هلاکت ببرد. - تفسیر نمونه، جلد 3 ، صفحه . - 396 از نظر آیت االله العضمی مکارم شیرازی اکل مال بالباطل یعنی: - انسان بی آنکه فعالیت مثبتی داشته باشد اموال باد آوردهای را تملک کند - . امروزه در برخی از شرکتهای بازاریابی شبکهای شاهد این هستیم که افرادی که در شاخههای اول قرار دارند، بی انکه کار مهم و فعالیت مثبتی انجام دهند، اموال هنگفتی را تصاحب میکنند و افرادی که در شاخههای آخر هستند، مال باختگان اصلی این کار هستند. - دامغانی, . - 1384
-1-2 رابطه بین اکل مال به باطل و خودکشی
سوال: چه ارتباطی بین " انتحار " و " تصرف بالباطل و ناحق در امول مردم " وجود دارد، که در آیههای 29و30 سوره نساء بحث شده و در کنار یکدیگر آمده است؟
جواب: قرآن کریم با ذکر این دو حکم پشت سر هم، به یک نکته مهم اجتماعی اشاره کرده است و آن اینکه: اگر روابط مالی مردم بر اساس صحیح استوار نباشد و اقتصاد جامعه به صورت سالم پیش نرود و در اموال یکدیگر به صورت ناحق تصرف کنند، جامعه گرفتار یک نوع انحتار و خودکشی میشود. به گفته یکی از جامعه شناسان: - اگر نوجوان و جوان بیکار که با هزار مشکل سرمایهاش را برای عضویت در این شرکتها فراهم کرده، با شکست مواجه شود. برای جبران آن ممکن است دست به هرکاری بزند - . - دامغانی, . - 1384
-2 بسترها و زمینههای گرایش افراد به این شرکتها -2-1 معضل بیکاری
بیکاری مفاسد و تبعات منفی متعددی دارد و میتواند بستر مشکلات مختلفی قرار گیرد. بدون شک ار مهمترین زمینههای فعالیت این شرکتها بیکاری است. چگونگی پولدار شدن دغدغه عمومی است به خصوص برای افرادی که مشکلات مالی روزمره گریبانشان را گرفته، در این میان جوانان به واسطه نداشتن آیندهای روشن و حتی عدم توانایی در کسب درآمد اندک و مواجه شدن با پیشنهادهای این شرکتها و استقبال انان از طرح های خیالی و موهوم به این شرکتها ملحق میشوند.
-2-2 مشکلات اقتصادی
اقتصاد ایران اسلامی در زمان طاغوت شدیدا بیمار بود. زیرا اول: به شدت متکی بر درامدهای نفتی بود. دوم: عمده فعالیت آن واردات کالا و خدمات از کشورهای دیگر بود. سوم: به طور کامل وابسته به خارج، به ویژه کشورهای غربی بود. با گذشت بیش از 30 سال از انقلاب اسلامی قسمتی از بیماری اقتصادی برطرف شد. اما عوارض دیگری که عمدتا ناخواسته و خارج از اختیار بود، از ناحیه هشت سال جنگ بر آن تحمیل گشت. بنابراین اقتصاد ما هنوز سلامتی کامل خود را به دست نیاورده و روشن است که چنین اقتصادی عوارض و پیامدهای متعددی به دنبال خواهد داشت، که معضل بیکاری که در موضوع قبلی بحث شد یکی از آنهاست.
یکی از کارشناسان علوم رایانهای در این زمینه میگوید: - اقتصاد کشور از نظر عدالت توازن ندارد و افراد جامعه با انگیزه پولدار شدن جذب این سیستمها میشوند. بنابر این این شرکتها با وعدههای کاذب در کشورهای درحال توسعه به فریب مردم میپردازند و سودهای بسیار عائد خود میکنند - . نتیجه اینکه وضع اقتصادی نابه سامان از دیگر زمینههای فعالیتهای شرکتهای بازاریابی شبکهای است. بنابراین برای جلوگیری از چنین فعالیتهایی، اگر بخواهیم کار اساسی انجام دهیم باید به علاج مشکلات اقتصادی بپردازیم. که البته این کار نیازمند یک عزم عمومی و بسیج همگان است.
-2-3 فقدان برنامه ریزی همه جانبه
به گفته یکی از مسئولین دانشگاه تهران: - متصور نبودن آینده کاری، وضعیت اقتصادی پایین نخبگان دانشجویی، هزینههای بالای زندگی در شهرهای بزرگ، استفاده نکردن از پتانسیلهای دانشجویی در طرحهای بزرگ ملی در ابعاد مختلف و فضای ضعیف علمی، پژوهشی در دانشگاهها باعث شده عدهای از دانشجویان از اصالت علمی، فرهنگی خود فاصله گرفته و به امید سراب زندگی بی دغدغه از سوی سران این سیستمها، وقت و توان خود را در این راه صرف کنند - . - دامغانی, - 1384
-2-4 نا آگاهی و بی خبری
بیشک یکی از زمینهها و بسترهای مشکلات یک جامعه عدم آگاهی عدهای نسبت به آن مشکلات یا پیامدهای منفی و نابههنجار ایجاد شده توسط آن مشکل در جامعه است. بدین جهت آنان که از این امور آگاهی کافی را دارند کمتر به مشکل در جامعه بر میخورند. به همین جهت بازاریابهای شرکت-های بازاریابی شبکهای معمولا به سراغ کسانی میروند که آگاهی چندانی از انچه گفته شده ندارند. - دامغانی, . - 1384
-2-5 دنیا طلبی زیاد و حرص
کم و بیش افرادی یافت میشوند که نه دغدغه بیکاری دارند و نه نسبت به فعالیت شرکتهای مورد بحث ناآگاهند و نه از پیامدهای منفی آن بی اطلاع، اما در عین حال به این شرکتها رو اوردهاند، که علت اصلی گرایش آنان به این شرکتها، طمع رسیدن به سود کلان و دست یافتن به زندگی آسان و مرفه و بدون زحمت میباشد. بنابراین دنیا طلبی و حریص بودن، از دیگر زمینهها و بسترهای گرایش افراد به این شرکتها است و متولیان امور دینی و فرهنگی باید برای زدودن آن تلاش و همت مضاعفتری نمایند. عوامل دیگری نیز در این نوع گرایش موثر است - عواملی نظیر وجود سرمایههای سرگردان، محدود بودن و عدم اطمینان مردم به بخشهای خصوصی، عدم وجود قانون صریح و آشکار در ارتباط با برخورد با اینگونه شرکتهاو عدم اطلاع رسانی درباره این شرکتها به مردم - که برای رعایت اختصار از ذکر آن چشم میپوشیم. - دامغانی, . - 1384
