بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت چشم انداز و چشم انداز سازی در تعیین سرنوشت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرها و محلات به گونه ای است که می توان آن را به مثابه "قلب" فرایند برنامه ریزی شهری محسوب نمود. در وضعیت کنونی، یعنی در عصر جهانی شدن و تشدید رقابت شهرها که بر سر کسب سهم بیشتری از ثروت ها ، استعدادهای درخشان و جلب توجه جامعه بین المللی صورت می گیرد امر تدوین و اجرای چشم انداز برای شهرها دیگر نه یک "انتخاب" بلکه به یک " ضرورت" بدل شده است. با توجه به مطالعات اندک در شهرهای ایران و کم توجهی به آن بخصوص در شهر کرمانشاه در زمینه چشم انداز برآنیم کم و کاستی ها و چالش های چشم انداز را بررسی کنیم با توجه به اینکه چشم انداز خصوصیاتی مانند مزایای رقابتی و نسبی شهر، ارزش ها وقابلیت های شهروندان، ارتباط شهر با اقتصاد جهانی، ملی و سایر مناطق کشور، تاریخ و فرهنگ منطقه و ویژگی های فیزیکی وکالبدی منطقه سعی شده است با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و بهرگیری از اسناد و مدارک تاریخی این مهم را بررسی کنیم، در نهایت نتایج این پژوهش نشان می دهد که در مورد شیوه صورت بندی " چشم انداز" خلا قابل توجهی در شهرهای ایران وجود دارد و لازم است در این مورد ساختار و محتوای شهری را دیدگاه های مختلف که در انطباق با شرایط جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است بررسی کرد.
کلید واژگان: جغرافیا، چشم انداز، محیط طبیعی، محیط فرهنگی، چشم انداز جغرافیایی
مقدمه
کیفیت محیط شهری بسته به عوامل زیادی تحت تأثیر قرار می گیرد. که این عوامل را به طور عمده می توان عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و فضایی نام برد که هر یک از این عوامل نیز وابسته به متغیرهای زیادی می باشند. در این زمینه؛ هر شهر لازم است خود به تدوین چشم اندازهای شهری در جهت افزایش کیفیت محیط شهری خود بپردازد، به عبارت دیگر تدوین چشم انداز برای این گونه شهرها معنادار بوده و ضرورت حیاتی دارد. - گلکار، 27، - 1384 جغرافیا علمی پویاست. سیاره زمین یک محیط ایستا نیست، بلکه در آن پدیده ها و فرآیندها به تقابل با یکدیگر می پردازند. نیروهایی که به محیط سیاره زمین شکل بخشیده اند، همواره مشغول پیکربندی وپیکربندی مجددآنند.
رودها جریان دارند، فصول تغییر می کنند، جمعیت افزایش وکاهش می یابد، مردم وتولیدات آن ها وایده ها همه در حال تحول اند. فضای جغرافیایی به طور مستمر در حال تغییرات واین امر جغرافیایی و پدیده ها و فرآیندها را هرچه بیشتر پیچیده کرده وابعاد مهمی به وظیفه تبیین، توضیح و پیشگویی آن ها می بخشد. در واقع هیچ گونه نظامی به طور کامل به فضا یا زمان وابسته نیست، بلکه بعد مناظراست که فرق می کند - پوراحمد،92،. - 1385 به عبارتی، چشم انداز دارای ویژگی های قابل رویت برروی زمین از جمله عناصر فیزیکی - آب، کوه و... - ،عناصر پوشش زمین - پوشش گیاهی و... - ،عناصر بشری - ساختمان ها و... - و عناصر زودگذر - اقلیم،روشنایی و.. - می باشدکه فضای جغرافیایی متأثر از ترکیب این عناصر - تأثیر وتأثرات آن ها بر یکدیگر - شکل می یابد و به نوبه خود درگذر زمان، عناصرتحت تاثیراین فضا شکل دیگری را بازآفرینی می کنند. درواقع فضای جغرافیایی به گونه ای پیچیده شده که تنها نمی توان به فرم و فرآیند خاصی توجه کرد بلکه دیدکلی نسبت به فضا مورد تأکید است.
به طور کلی در برنامه ریزی چشم انداز در طرح های شهرهای ایران بسیار ضعیف عمل شده است هم به لحاظ چشم انداز فرهنگی و چشم انداز طبیعی؛ از بین بخش های مختلف در زمینه چشم انداز در فرآیند طرح های شهری حتی از متخصصین امر کمک گرفته نمی شود، برای تحقق اهداف چشم انداز، مدیریت محلی - شورای شهر- شهرداری - به لحاظ نقش تعیین کننده ای که در برنامه های توسعه شهری ایفا می نماید؛ جایگاهی کلیدی دارد. در نظام برنامه ریزی کشور ما، با وجود نواقص و کاستی های بسیار، مدیریت محلی، از یکسو در جریان خدمات رسانی و بهرهمند ساختن مردم از محیط زیست مطلوب و از سوی دیگر در نقش ساز و کار محلیسازی، به تححقق تهداف کلان ملی کمک مینماید.
-2 مبانی نظری:
شیفتگی نسبت به تحولات تکنولوژیکی مهمترین مشخصیه دانش شهرسازی در نخستین دوره حیات آن است، شهرسازی در عصر حاضر مرعوب تکنولوژی است و شالوده آن را نگرش" فعالیت محور" تشکیل می دهد. در این نگرش، انسان یک وسیله تولید و شهر یک اردوگاه کار است پذیرش تولید به عنوان مرکز و مدار تصمیمات در آمایش شهری، بی توجهی و کم اعتنایی افراط گونه به سیما و چشم انداز شهری را در پی داشت و باعث مشکلاتی از نظر افسردگی و یکنواختی محیط شهری، کاهش چشم گیری گردشگران شهری، کاهش حجم در جذب سرمایه ها گردیده است. واژه چشم انداز در زبان آلمانی Landschaft ، در زبان فرانسه Paysage ، در زبان انگلیسی به صورت Landscipe و سپس Landscape تلفظ می شد. در فرهنگ لغت آکسفورد چشم انداز »یک تصویر طبیعی از منظره داخلی« تعریف شده است 165 - ، - Crawley,2000 وفرهنگ لغت سخن آن را با دو معنی آورده است:
1. آنچه از طبیعت یا شهر مانند آن ها که با چشم غیرمسلح دیده می شود.
2. آنچه از آینده درنظر مجسم می شود.مانندرویدادهای بعد امتحان کنکور - انوری،2350، - 1381
امروزه کسالت بار بودن زندگی در شهرها و عدم تعلق خاطر شهروندان به شهرها دو دغدغه اساسی شهرسازان و برنامه ریزان شهری در عصر حاضر است، در شهرهای ایران بخصوص شهر کرمانشاه به عنوان بزرگترین شهر غرب کشور و مرکز ارتباطات خارجی و همچنین مرکز اصلی داد و ستد در غرب کشور نگرانی از مرگ تدریجی زندگی شهری است. برای همین منظور برای انسانی کردن شهرها همه دستاندرکاران شهری در حل معضل بیگانگی شهروندان باید به مسئله چشم انداز و کیفیت بصری شهری توجه کنند. جغرافیدانان با توجه به تحقیقات و برداشت ها، تعاریفی از این مفهوم ارائه داده اند که نشان دهنده پیچیدگی و ابهام آلودگی این مفهوم در دوره های زمانی مختلف می باشد.
تعبیرعمومی از چشم انداز » بخشی از سطح زمین « یا »نوع معینی از سطح زمین است .«دراین تعبیر، چشم انداز سیمای ظاهری یک منطقه یا ناحیه به شمار می رود؛ به عبارت دیگر از»منظرخارجی یک مکان « با این فرض که ویژگی های ریخت شناسی و طبیعی آن مکان همگون و منسجم است. با این تعبیر، مفهوم چشم انداز به مفهوم منطقه و ناحیه نزدیک می شود و می تواند به عنوان یک واحد فرهنگی یا طبیعی در نظر گرفته شود. در همین ارتباط گاهی چشم انداز به عنوان یک نظام محیطی »اکوسیستم« که نمایانگر گستره مکانی خاصی است به کار می رود و گستره جغرافیایی گیاهان یا جانوران با سایر پدیده ها ی طبیعی و انسانی تلقی می شود - سعیدی،1381،. - 9 همبلت این اصطلاح را عمدتا ً به معنی حس جمال دوستی یک محل به کار می برد. اوپل 22 و ویمر23 هردو کلمه » «Landschaftرا عمدتا ً از نقطه نظر حس زیبایی دوستی به کار می برند. ولی ویمر جنبه های اجتماعی را به منزله قسمتی از« Landschaft » به عنوان یک مجموعه متصل به کار می برد - فشارکی،12،. - 1366
